De belofte van de decentralisatie – passende hulp, dichtbij huis, gezinsgericht, efficiënter en met minder kosten – is  onvoldoende waargemaakt. Juist de meest kwetsbare kinderen en jongeren, waaronder kinderen met een beschermingsmaatregel, worden in het
huidige stelsel niet voldoende geholpen. 

In 2015 is de verantwoordelijkheid voor jeugdbescherming overgeheveld naar gemeenten. Hiermee zouden de totale uitgaven aan jeugdzorg dalen, de wachttijden korter worden en de administratieve last voor hulpverleners afnemen. Dat is niet gelukt. Verantwoordelijke bewindspersonen – de minister voor Rechtsbescherming en de staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport – hebben hun rol als verantwoordelijke voor het wettelijke stelsel voor jeugdbescherming lange tijd onvoldoende ingevuld. Dit concludeert de Algemene Rekenkamer in het rapport Georganiseerde onmacht.

In 2019 beoordeelden de Inspectie Justitie en Veiligheid en de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd de situatie in de jeugdbescherming als ‘niet acceptabel’. Drie jaar later is er geen sprake van (of zicht op) structurele verbetering. Kinderen zijn hiervan de dupe.
Er is veel onderzoek gedaan naar de problemen in de jeugdbescherming. Er is minder gekeken naar de bestuurlijke inrichting en de rol van de rijksoverheid daarbij. De Rekenkamer onderzocht of de rijksoverheid heeft gedaan wat ze kan doen om de structurele problemen in de jeugdbescherming op te lossen. En of ze, dat wat ze heeft gedaan, goed heeft gedaan.

Verbetering loopt vast in bestuurlijke houdgreep

Gemeenten moeten er voor zorgen dat de instellingen die jeugdbescherming uitvoeren dit ook goed kunnen doen. De minister voor Rechtsbescherming en de staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport kunnen niet direct ingrijpen en zijn dus van gemeenten afhankelijk voor verandering. Zij hebben gemeenten aangespoord en ondersteund, maar dat heeft niet tot structurele verbetering geleid. Ernstiger nog is de constatering dat gemeenten, hulpverleners en rijksoverheid geen van allen bij machte lijken om echt de leiding te nemen en voor verbetering te zorgen. Iedere partij vraagt aan de ander om iets voor hen op te lossen, voordat zij zelf in staat zijn om iets te doen. Het is zaak dat dit patroon wordt doorbroken. De Algemene Rekenkamer spreekt de bewindspersonen aan om hierin het voortouw te nemen.

Aanbevelingen

De belangrijkste aanbevelingen van de Algemene Rekenkamer aan de minister voor Rechtsbescherming en de staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport zijn:

• Maak duidelijk waar kinderen met een beschermingsmaatregel minimaal op kunnen rekenen. Leg dit wettelijk vast en zorg voor toezicht op de naleving.
• Voer de veranderingen in het stelsel zorgvuldig in. Houdt hierbij vooral oog voor wat de nieuwe regels betekenen voor de mensen op de werkvloer.
  Stelsels beschermen geen kinderen, dat doen mensen.

Reactie van de minister voor Rechtsbescherming en de staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport

In hun reactie op het rapport stellen de bewindspersonen dat de conclusies aansluiten bij het beeld dat zij hebben van de jeugdzorg en de jeugdbescherming. Zij geven aan dat zij zien dat er nog veel stappen gezet moeten worden om te zorgen dat de jeugdbescherming verbetert en passende zorg beschikbaar komt. De bewindspersonen hebben er vertrouwen in dat onder meer het Toekomstscenario Kind– en Gezinsbescherming en de afspraken in de Hervormingsagenda Jeugd voor verbetering gaan zorgen.

Reactie Algemene Rekenkamer

De Algemene Rekenkamer deelt het vertrouwen van de bewindspersonen niet, gezien de huidige stand van zaken. Fundamentele vraagstukken zoals wie waarvoor verantwoordelijk is, welke bevoegdheden nodig zijn en hoe wordt dit betaald, zijn nog niet beantwoord. De Rekenkamer wijst er in het nawoord op waarom ze de aanbeveling doet om wettelijk vast te leggen waarop een kind met een jeugdbeschermingsmaatregel minimaal recht heeft. De Rekenkamer benadrukt dat ze die aanbeveling ook doet om het toezicht van de inspectiediensten en het interbestuurlijk toezicht effectiever te maken.

Downloaden rapport Georganiseerde onmacht, algemene Rekenkamer, 13 april 2023: www.rekenkamer.nl/publicaties/rapporten/2023/04/13/georganiseerde-onmacht

Verwoestend rapport van Rekenkamer over jeugdbescherming, dikke onvoldoende voor bewindslieden, Rosanne Kropman en Margot Smolenaars, Follow the money, 13 april 2023: www.ftm.nl/artikelen/rapport-rekenkamer-jeugdbescherming