Het tekort aan medewerkers in de sector zorg en welzijn wordt niet opgelost als het werk op de huidige wijze blijft georganiseerd. Om die reden is Arbeidsmarkt Zorg en Welzijn (AZW) gestart met het kennisdossier Anders werken. In samenwerking met onderzoeksbureau Sense Guide zijn vragen gesteld aan werknemers in de sector zorg en welzijn over hun ervaringen. De onderzoekers spraken met 629 zorg- en welzijnsprofessionals.

Wat zijn de ideeën van werknemers over ‘anders werken’ in zorg en welzijn? Hoe kan de sector het werk anders organiseren, met minder arbeidsmarkttekorten, waarbij het werk op een plezierige manier gedaan wordt? De hoofdvraag van het onderzoek is “Hoe kunnen we anders werken vormgeven: met minder arbeidsmarkttekorten, waarbij werknemers het werk op een plezierige manier kunnen verrichten?”

Goed werk en beroepstrots

In hun eigen eigen woorden vertelden werknemers wat zij onder goed werk verstaan, wat voorwaarden zijn om hun werk goed te kunnen doen en hoe het anders zou kunnen. Daarnaast gaven zij ook duiding aan hun verhalen.

Het onderzoek geeft het beeld van werknemers in de zorg-  en welzijnssector die met hart en ziel werken om goede zorg te kunnen verlenen aan patiënten en cliënten. Het maakt daarbij niet uit in welke branche en provincie in Nederland iemand werkt. De beroepstrots en het verantwoordelijkheidsgevoel onder werknemers is hoog. Maar we zien ook een sector die overbelast is, waarin het verschuiven van verantwoordelijkheden als lastig wordt ervaren en waarin met scepsis naar andere disciplines, beroepsbeoefenaren en systeempartners wordt gekeken.

Meer dan 1000 ideeën

Het onderzoek levert meer dan duizend ideeën van werknemers op. Deze variëren van de wensen die werknemers hebben, de knelpunten tot aan concrete voorstellen om anders te gaan werken. Werknemers brengen voornamelijk ideeën aan die dicht bij henzelf en bij hun werk liggen. Het zijn vaak ogenschijnlijke eenvoudige oplossingen die zich vooral op de efficiëntie van het werk richten. De meest kansrijke oplossingen liggen op het terrein van:

• Verlichting van administratieve lasten
Verlichting van de ervaren administratieve last bevordert het werkplezier. Werknemers willen hun tijd aan goede zorg voor cliënten besteden. Een veelgenoemde oplossing is de inzet van ondersteunend personeel. Hierbij wordt door deelnemers gedacht aan herschikking van taken of inzet van vrijwilligers en lager gekwalificeerd personeel.

• Vertrouwen teruggeven
Werknemers ervaren een kloof tussen hun eigen leefwereld en de systeemwereld van hun werk. Wat efficiënt of klantgericht is voor managers, vinden sommige medewerkers op de werkvloer inefficiënt of zelfs onwerkbaar. Werknemers vragen om andere, nieuwe vormen van samenwerking waarin het vertrouwen weer centraal staat. Zij vragen om een humane organisatie.
Het is belangrijk dat werknemers ruimte krijgen om nieuwe vormen van samenwerking te initiëren. Nieuwe vormen van samenwerking vragen om korte lijntjes met zorgpartijen en andere systeempartners. En om andere vormen van toezicht en verantwoording.

• Een ander, breder mensbeeld op zorg ontwikkelen
De werknemers geven met hun antwoorden ook een signaal af aan brancheorganisaties, vakbonden, werkgevers en ministeries om ieder vanuit hun rol te reflecteren op de vragen: in wat voor samenleving wij willen leven en welke plek heeft zorg daarin?
Werknemers vinden het belangrijk dat er meer maatschappelijk besef is voor het belang van informele zorg, preventie, gedeelde verantwoordelijkheden en reële verwachtingen t.a.v. zorgbehandeling. Een bredere blik op zorg vraagt ook om aandacht voor betere arbeidsvoorwaarden en waardering van zorgmedewerkers.

Het is alsof de verbeeldingskracht vast zit

Het zesde hoofdstuk bevat de meest genoemde ideeën per branche: verpleging en verzorging, ziekenhuizen, geestelijke gezondheidszorg, huiszorg, gehandicaptenzorg, sociaal werk, kinderopvang, jeugdzorg, huisartsenzorg en gezondheidscentra en universitaire medische centra.

Een van de conclusies is dat overbelasting vernieuwend denken beperkt. De ruimte  daarvoor op het werk ontbreekt. Veel ideeën komen vanuit de kaders die er nu al zijn en liggen dicht bij de basis van het dagelijkse werk. Ideeën die als vernieuwend of als een onhaalbaar ideaal worden aangemerkt lijken soms helemaal niet zo onhaalbaar. Het is alsof de verbeeldingskracht vast zit.

Downloaden rapport Anders werken in zorg en welzijn. 1000+ ervaringen en ideeën van werknemers in cijfers en verhalen, Sense Guide, in opdracht van AZW-onderzoeksprogramma i.s.m. PGGM & CO (ledenclub voor iedereen die werkt of heeft gewerkt in zorg en welzijn), november 2022: www.azwinfo.nl/publicaties/azw-rapport-anders-werken-in-zorg-en-welzijn/

‘Wat zijn voorwaarden om je werk in de zorg goed te kunnen doen?’ AZW Info, 6 april 2023: www.azwinfo.nl/azw-longread-anders-werken-in-zorg-en-welzijn/

Een greep uit de meest kansrijke ideeën over anders werken in zorg en welzijn, AZW Info, 10 maart 2023: ww.azwinfo.nl/een-greep-uit-de-meest-kansrijke-ideeen-over-anders-werken-in-zorg-en-welzijn/

Afbeelding bovenaan is ontleend aan samenvatting rapport Anders werken in zorg en welzijn: klik hier