Minister van Binnenlandse Zaken Guusje ter Horst (PvdA) heeft de Tweede Kamer woensdag een fonds voor klokkenluiders toegezegd. Ze benadrukt dat ze voor klokkenluiders in het bedrijfsleven minder kan doen dan voor klokkenluiders werkzaam voor rijk en politie. Na de zomer komt Ter Horst met een actieplan om de positie van klokkenluiders te verbeteren.

Ter Horst komt met haar toezegging voor de begroting voor 2009 geld vrij te maken voorzichtig tegemoet aan een motie van SP-Kamerlid Ronald van Raak. Een meerderheid van de Kamer steunde de SP, maar Ter Horst weigerde die toezegging tot dusverre. Woensdag veranderde dat. “Of je dat een fonds noemt is een tweede, maar geld reserveren is prima.”

Vorige maand werd duidelijk dat de huidige regelingen voor klokkenluiders bij de overheid niet voldoen. In een op de drie gevallen bleken ambtenaren ervan af te zien een misstand te melden, omdat ze bang zijn voor gevolgen voor zichzelf. Ter Horst noemt deze bevindingen zorgelijk.

Woensdag complimenteerde Van Raak Ter Horst, maar vroeg ook om nadere uitleg in een nieuwe brief. De SP’er wil concreter van de bewindsvrouw weten hoe ze de motie gaat uitvoeren. Ook moet Ter Horst van Van Raak uitleggen hoe ze de kwestie met drie bekende klokkenluiders – Ad Bos (bouwfraude), Paul Schaap (kernreactor Petten) en Fred Spijkers (Defensie) – wordt opgelost. Ter Horst gaf aan dat aan deze zaken gewerkt wordt. Voor de zomer komt ze met een brief over de voortgang hierin.

De minister wees de Kamerfracties erop dat ze niet de verantwoordelijkheid op zich kan nemen voor regelingen voor alle klokkenluiders: “Ik ben niet de rattenvanger van Hamelen.”
Andere klokkenluiders die zich benadeeld voelen, moeten naar hun organisatie stappen of desnoods naar de rechter, zei Ter Horst. Voor klokkenluiders die misstanden bij het rijk of de politie werken of werkten zei ze zich wel meer verantwoordelijk te voelen. Als andere opties geen soelaas bieden, mogen ze bij de minister aankloppen, aldus Ter Horst.

De bewindsvrouw waarschuwde de Kamer de druk op haar niet te ver op te voere: “Kom niet onmiddellijk met dat vingertje van: als u het niet voor de zomer heeft geregeld, heeft u een probleem.”
Ze vroeg om vertrouwen en wees op haar Kamerbrief van vorige week waarin ze maatregelen heeft aangekondigd. De Kamerfracties moeten zich niet gedragen als ‘rupsjesnooitgenoeg’, aldus Ter Horst, die begrip vond bij haar toehoorders.

De partijen toonden zich allemaal begripvol dat Ter Horst prioriteit geeft aan een verbeterde klokkenluidersregeling voor rijk en politie. De minister overweegt de Commissie Integriteit Overheid, waar klokkenluiders zich kunnen melden, te versterken of de Nationale Ombudsman te maken tot instituut voor klokkenluiders. Dat laatste heeft de voorkeur van de Kamer.

Een centraal instituut voor klokkenluiders voor zowel de publieke als particuliere sector ziet Ter Horst om praktische redenen niet zitten. De opzet van zo’n instituut zou veel langer duren als overleg moet plaatsvinden met de private sector. Ze wees er bovendien op dat haar verantwoordelijkheid zich beperkt tot de publieke sector. Wel toonde ze zich bereid te overleggen met het bedrijfsleven over hun eigen verantwoordelijkheid.

Meerdere Kamerfracties verklaarden er weinig vertrouwen in te hebben dat het bedrijfsleven zelf actie onderneemt de positie van klokkenluiders te verbeteren. SP’er Van Raak wees Ter Horst erop dat maatschappelijke misstanden een verantwoordelijkheid zijn van de overheid. De weg via overleg tussen werkgever en werknemer loopt dood, aldus Van Raak.
PvdA’er Pierre Heijne kon zich aan de andere kant niet voorstellen dat het bedrijfsleven zijn verantwoordelijkheid ontloopt: “Het zou een schande zijn als ze dat deden.”

CDA-Kamerlid Marleen de Pater leek het raadzaam het in de toekomst mogelijk te maken misstanden tegelijkertijd bij zowel de betreffende organisatie zelf (intern) te melden als bij een onafhankelijk instituut. Dat laatste zou dan moeten controleren of de melder voldoende beschermd wordt. Ter Horst vond het ‘geen gek idee’.

GroenLinks-Kamerlid Ineke van Gent, die Ter Horst benoemde tot ‘chef-klokkenluider’ binnen het kabinet’, gaf de minister tot 1 januari volgend jaar om het fonds op te zetten. Ook wilde ze voor de zomer de ‘marsroute’ weten die tot een verbeterde regeling voor klokkenluiders moet leiden.

Den Haag, 28 mei 2008
Copyright, Novum