De val van de middenklasse? Het stabiele en kwetsbare midden geeft inzicht in de veranderingen in het middensegment van de Nederlandse samenleving sinds de jaren zeventig. Deze publicatie van de Wetenschappelijk Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) belicht vier aspecten: de ontwikkeling van middeninkomens, van middelbare opleidingen en middenberoepen, en van opvattingen over politiek en maatschappij.

Een definitie of omschrijving van de middenklasse bleek nog niet zo makkelijk te geven. Volgens de WRR is het maatschappelijk midden “te heterogeen en te breed om van ‘de’ middenklasse of ‘de’ middengroep te spreken”. De WWR hanteert daarom liever de term middensegment of middengroepen. Naar aanleiding van de verschijning van het boek was er in Amsterdam op 6 juli 2017 een presentatie met de kernvraag: Wat is er aan de hand in het brede maatschappelijke midden? Dat er iets aan de hand is met het maatschappelijke midden is al langer duidelijk. De middenklasse zou bezig zijn wereldwijd te verdwijnen.

Maar volgens de WRR is dat niet het geval. De WRR schreef in een nieuwsbericht dat “anders dan vaak wordt beweerd, in Nederland er geen sprake is van een ‘val’ of ‘uitholling’ van de middenklasse: Middengroepen weten in meerderheid hun positie te handhaven, maar dat kost wel meer moeite: zij moeten harder werken en meer onzekerheid accepteren. Daarnaast is er een kwetsbaar middensegment dat wél te maken heeft met sociale daling. Om de kwetsbaarheid van middengroepen te verkleinen en de stabiliteit van middengroepen te ondersteunen is het vooral van belang dat de overheid zich richt op het verminderen van onzekerheid”.

Met stomheid geslagen

Deze opvatting van de WRR is van verschillende kanten bekritiseerd. Edin Mujagic, onafhankelijk macro-econoom schrijft in een artikel voor Follow the money, het multimediaal platform voor financieel-economische onderzoeksjournalistiek, dat hij na lezing van de opmerking dat er geen sprake was van een val of uitholling van de middenklasse, met stomheid geslagen was: “De auteurs — allen professoren — krijgen het voor elkaar deze onderbouwing voor hun conclusie te presenteren: ‘Middengroepen weten in meerderheid hun positie te handhaven en sociale daling te voorkomen. Dat doen zij door harder te werken in meer onzekere omstandigheden. Zij hebben vaker twee inkomens nodig, moeten rekening houden met de flexibiliteit en tijdelijkheid van werk, dienen werk en zorgtaken te combineren, en meer zelfredzaamheid aan de dag te leggen om risico’s het hoofd te bieden. Dit alles gaat gepaard met toenemende gevoelens van onzekerheid. Ook is er het gevoel dat de overheid te weinig doet voor het midden.’

Met andere woorden: de middenklasse moet steeds harder lopen om op dezelfde plek te blijven staan. Daarbij wordt ze in feite door de overheid en de hele buitenwereld afgeleid en gestoord. Ondertussen moet de middenklasse ook nog steeds meer andere taken doen. Oh ja, daar komt nog bij dat mensen in deze groep continu het gevaar lopen ontslagen te worden. Uit de vele gesprekken die er met deze groep gevoerd zijn, komt duidelijk naar voren dat de middenklasser zeer onzeker is over zijn of haar baan en over de overheid. Ook geven de mensen in deze groep keer op keer aan dat ze steeds vaker achter het net vissen.

Je moet wel je hele leven in een ivoren toren hebben gezeten om vervolgens alsnog te kunnen concluderen dat er eigenlijk niets aan de hand is”.

Lees het hele artikel van Edin Mujagic: De middenklasse ziet ze vliegen, klinkt het uit de ivoren toren, Follow the money, 18 juli 2017: www.ftm.nl

WRR-verkenning: De val van de middenklasse? Het stabiele en kwetsbare midden, Rijksoverheid, 5 juli 2017: www.wrr.nl

Edin Mujagic schreef het boek Boeiend en geboeid: een monetaire geschiedenis van Nederland sinds 1814/1816, verschenen in 2016.

Zie hieronder video De val van de middenklasse