Online micromanagement en cyberpesten

Nu het werken op afstand toeneemt, kan micromanagement^*) ontaarden in pesten. Dat heeft gevolgen voor het welzijn van werknemers en de werkcultuur.
Een recent, hoewel nog beperkt, Eurofound-onderzoek van Sara Riso naar cyberpesten, toont aan dat micromanagement en opdringerig toezicht – met name in de werkomgeving op afstand – tot pesten leidt. Dat gaat gepaard met aanzienlijke schade voor degenen die aan dit soort praktijken zijn onderworpen. Micromanagement en (cyber)pesten hebben iets met elkaar gemeen:
een wanverhouding in macht. Bij micromanagement is er sprake van machtsongelijkheid tussen werknemer en manager. De laatste oefent een buitensporige of onredelijke top-downcontrole uit.

Duidelijk is geworden dat zowel werkgevers als werknemers te maken hebben gekregen met verschillende uitdagingen wat betreft aanpassing. Terwijl managers misschien proberen een nieuwe vorm van communicatie in te zetten om ervoor te zorgen dat het werk op afstand gedaan wordt, krijgen werknemers te maken met voortdurende controle en toezicht. Het is een fenomeen dat lijkt op micromanagement. Deze managementstijl wordt gekenmerkt door overmatig toezicht en een gebrek aan vertrouwen en kan een giftige omgeving creëren en het overschrijden van een grens naar (cyber)pesten.

Onder hun niveau

Inzicht in dit soort gedrag is cruciaal voor organisaties om te voorkomen dat er gepest wordt; het is van vitaal belang voor beleidsmakers. Zij behoren immers te zorgen voor respectvol werken op afstand voor alle werknemers. Niet voor het uitoefenen van systematische, buitensporige controle door middel van het wekken van onrealistische verwachtingen en het opleggen van onbeheersbare werkdruk. In hun streven naar strenge controle over alle aspecten van het werk, kunnen deze managers hun werknemers zelfs belangrijke verantwoordelijkheden ontnemen. Ze zorgen ervoor dat alles aan hun normen voldoet en wijzen hun medewerkers werk toe dat onder hun niveau ligt.

Ongeacht motivatie of bedoeling, de gevolgen kunnen ernstig zijn voor werknemers die worden onderworpen aan micromanagementpraktijken die neigen naar pestgedrag. Zoals uit het onderzoek blijkt, heeft pesten in al zijn vormen grote negatieve gevolgen voor de lichamelijke en geestelijke gezondheid van de slachtoffers. Zelfs wanneer micromanagement niet escaleert tot (cyber)pesten, blijft het schadelijk voor zowel werknemers als de organisatie. Het ondermijnt de autonomie van de werknemer, schaadt het arbeidsmoraal, bevordert een ongezonde werkomgeving met uiteindelijk wellicht een negatieve invloed op de productiviteit.

Jurisprudentie

Jurisprudentie over dit onderwerp is schaars binnen de EU, maar juridische precedenten uit andere rechtsgebieden suggereren dat micromanagement symptomatisch kan zijn voor pestgedrag. In de Australische zaak Leggett tegen Hawkesbury Race Club Limited (2022) oordeelde de rechtbank bijvoorbeeld dat buitensporig micromanagement door een leidinggevende neerkwam op pesten op de werkplek, wat leidde tot ernstige psychologische schade voor de werknemer. De rechtbank kende een aanzienlijke schadevergoeding toe, omdat de schadelijke gevolgen van dergelijke managementpraktijken voor de geestelijke gezondheid van de werknemer werden erkend.

Bij een soortgelijk geval in Groot-Brittannië in 2019 oordeelde het Employment Appeal Tribunal – het Britse gerechtshof voor hoger beroep in arbeidszaken – dat het micromanagement waaraan de eiser werd onderworpen neerkwam op (cyber)pesten. Het hof erkende dat, hoewel enig toezicht op elke werkplek noodzakelijk is, het buitensporige en bestraffende karakter van micromanagement in dit geval verder ging dan redelijk toezicht en een vorm van psychologische intimidatie werd.

Deze zaken laten zien dat micromanagement, wanneer het voortduurt en tot het uiterste gaat, wettelijk kan worden erkend als pesten, vooral wanneer het gepaard gaat met ongerechtvaardigde kritiek, ongepaste controle en ondermijning van de autonomie en het vertrouwen van de werknemer. Uiteindelijk gaat het om het cumulatieve schadelijke effect op het welzijn van de werknemer, ongeacht de intentie of motivatie achter het gedrag.

Voorkomen dat micromanagement een spiraal wordt

Na de coronapandemie zijn beleidsmakers zich steeds meer bewust van de risico’s van digitale monitor-technologieën, die opdringerige controle door managers mogelijk maken. Als reactie hierop hebben sommige landen waaronder Cyprus, Griekenland en Portugal, de regels voor spyware en controleapparatuur aangescherpt als onderdeel van hun wetgeving voor telewerken. Maar wet- en regelgeving zijn niet genoeg.
Nu digitale hulpmiddelen steeds meer invloed hebben op managementpraktijken, is het nodig het beleid en de interne regels te herzien en expliciet aandacht te besteden aan een gezonde, respectvolle en productieve werkomgeving. Daarbij is het nuttig te realiseren dat micromanagement te maken heeft met een gebrek aan vertrouwen tussen werkgever en werknemer en de controledrift van de manager. Dat kan een teken zijn van een dieper liggend probleem binnen de arbeidscultuur, dat een voedingsbodem kan creëren voor pestgedrag. Om micromanagement aan te pakken, is het ook belangrijk om naar het grotere geheel te kijken en de onderliggende culturele problemen aan te pakken.

Lees het hele artikel van Sara Riso: Is online micromanagement a form of cyberbullying?, Social Europe, 25 november 2024: www.socialeurope.eu/is-online-micromanagement-a-form-of-cyberbullying

Downloaden: Workplace bullying, harassment and cyberbullying: Are regulations and policies fit for purpose? door Sara Riso, Eurofound, 25 september 2024: www.eurofound.europa.eu/en/publications/2024/workplace-bullying-harassment-and-cyberbullying-are-regulations-and-policies-fit

Eurofound = Europese Stichting tot verbetering van de levens- en arbeidsomstandigheden: https://european-union.europa.eu

Noot
*) Micromanagement is een managementstijl waarbij een manager of leidinggevende nauwlettend toezicht houdt op het werk en de taken van medewerkers, vaak tot in de kleinste details en vaak leidend tot een obsessie. Deze aanpak gaat veel verder dan simpelweg leidinggeven. Zulk gedrag betekent in wezen een overdreven focus op het observeren en controleren van medewerkers.