Wereldwijd maakt men zich zorgen om de academische vrijheid die bijvoorbeeld wordt bedreigd door toenemende eisen betreffende intellectuele conformiteit, of door pogingen tot censuur van intolerante fanatiekelingen die zich bezighouden met ‘woke wars’ en een ‘cancelcultuur’ waarin sociaal-liberaal progressief links het opneemt tegen sociaal-conservatief rechts.

De Amerikaanse Pippa Norris van de Kennedy School of Government^*) – een faculteit voor overheidsbeleid en bestuurskunde binnen Harvard University – deed onderzoek naar de cancelcultuur en de zelfcensuur en publiceerde daarover het werkdocument Cancel culture: Heterodox self-censorship or the curious case of the dog-which-didn’t-bark.
Met het onderzoek probeert Norris inzicht te krijgen in de aard en reikwijdte van de wereldwijde bedreiging van academische vrijheid van meningsuiting, en dan met name in de rol die zelfcensuur daarbij speelt.

In deel I wordt het begrip ‘cancelcultuur’ in de academische wereld verklaard en waar het wordt opgevat als een kil klimaat waarin het uiten van opvattingen en meningen die worden beschouwd als denigrerend en vijandig, feitelijk onjuist of moreel aanstootgevend het zwijgen wordt opgelegd. Het onderzoek verkent processen van zelfcensuur waarbij wetenschappers niet bereid zijn hun authentieke opvattingen in het openbaar te uiten.

Tweeduizend politicologen geënquêteerd

Mechanismen die mogelijk aan de basis liggen van deze processen zijn onder andere:
– de heterodoxe status: culturele minderheden die uit de pas lopen met de meerderheidsstandpunten of iemand die zich ongemakkelijk voelt omdat hij zich in een situatie bevindt die niet vertrouwd is;
– de instituties: grondwettelijke principes, wettelijke kaders en administratieve regels die door onderwijsautoriteiten gebruikt worden om academische opvattingen te reguleren;
– de cultuur: mentaliteit en houding, waarden en sociale normen ten opzichte van vrije meningsuiting;
– de academische status: ongelijkheid in academische macht, veiligheid, geslacht en leeftijd.

Om empirisch bewijs te leveren wordt in deel II de opzet van het onderzoek uiteengezet. Die is gebaseerd op nieuwe onderzoeksgegevens uit de tweede enquête: ECPR-IPSA World of Political Science survey (WPS-2023)^**) waarin de achtergrond en mentaliteit van bijna tweeduizend politicologen, wonend en werkend in ongeveer honderd landen wereldwijd, in kaart zijn gebracht.

Deel III analyseert de belangrijkste resultaten die de terughoudendheid van heterodoxe wetenschappers bevestigen om meerderheidsstandpunten in controversiële debatten uit te dagen. De conclusie in deel IV vat de bevindingen samen, beschouwt de bredere implicaties ervan en bespreekt de volgende te nemen stappen in de onderzoeksagenda.

Lang waargenomen ideologische scheefgroei

Het in dit onderzoek gepresenteerde bewijs bevat vier hoofdpunten. Ten eerste bevestigen de gegevens in het onderzoek de al lang waargenomen ideologische scheefgroei in de academische wereld, zoals eerdere onderzoeken hebben gerapporteerd, met een overwicht van wetenschappers die liberaal-sociale waarden aanhangen, vooral in westerse samenlevingen. Er was ook een minder uitgesproken voorkeur voor linkse standpunten over economische kwesties.

Ten tweede is het in liberale, westerse samenlevingen waarschijnlijker dat heterodoxe wetenschappers vaker dan orthodoxen aan zelfcensuur doen en aarzelen om controversiële standpunten te uiten. Heterodoxe wetenschappers zijn wetenschappers die zichzelf beschouwen als sociaal-conservatief en wetenschappers die zichzelf beschouwen als afwijkend van het heersende opinieklimaat binnen hun vakgroep. Dit patroon werd waargenomen in het onderwijs en in research, maar ook breder in sociale media en op andere openbare terreinen.
In niet-westerse ontwikkelingslanden daarentegen, die worden gekenmerkt door meer traditionele morele waarden, waren zelfbenoemde sociaal-conservatieven en een zichtbare heterodoxe status niet significant geassocieerd met zelfcensuur

Andere factoren die zelfcensuur voorspellen zijn een mentaliteit die robuuste vrijheid van meningsuiting en negatieve opvattingen over de cancelcultuur ondersteunen.  Zowel leeftijd als geslacht bleken significant, waarbij wetenschappers aan het begin van hun carrière en niet-cis-mannen veel vaker geneigd waren tot zelfcensuur.
Academische status en aanstelling bleken geen significante voorspellers te zijn in westerse landen, in tegenstelling tot wat wordt beweerd over ongelijkheid in academische macht en status, maar ze waren wel van belang in niet-westerse samenlevingen. De reglementaire omgeving die de academische vrijheid van meningsuiting bepaalt, was ook van belang. Het zal niet verbazen dat wetenschappers die werkten in Amerikaanse staten die de academische vrijheid sterk beperken, waar openlijke critici van het regiem het risico liepen zwaar gestraft te worden, zoals in Rusland en Turkije, meer aarzelden om controversiële standpunten te verkondigen.

Psychologische mechanismen

Veel vragen over het proces van zelfcensuur verdienen het om in toekomstig onderzoek onderzocht te worden, en wel om meerdere, complexe redenen. Studies zouden meer inzicht moeten verschaffen in de psychologische mechanismen die bij dit proces betrokken zijn en in hoeverre heterodoxe wetenschappers (terecht of onterecht) anticiperen op mogelijke sociale of carrièrekosten bij het onthullen van informatie die opweegt tegen de potentiële voordelen van het uiten van hun mening.
Angst voor juridische sancties kan in Amerika het best worden bestudeerd aan de hand van vergelijkingen op staatsniveau. Van een kil klimaat bijvoorbeeld veroorzaakt door straffen in Florida voor het onderwijzen van de Critical Race Theory of het bespreken van kwesties rond slavernij, burgerrechten en raciale vooroordelen. Of lesgeven in genderidentiteiten en seksuele oriëntaties in Idaho, Iowa, Oklahoma en Tennessee.
Individuele persoonlijkheidskenmerken verdienen ook nader onderzoek, waaronder enkele van de ‘Big Five’ psychologische karaktertrekken voor risico of veiligheid, extraversie of introversie, ruimdenkendheid of geslotenheid, meegaandheid of antagonisme, evenals angst voor buitengesloten worden, een zelfbewuste houding en morele overtuiging.

Kortom, hoewel het onderzoek nader bewijs levert dat heterodoxen inderdaad eerder geneigd zijn om hun mond te houden over controversiële zaken, is meer onderzoek nodig naar de onderliggende redenen voor deze neiging. En vooral de voorwaarden en het beleid die deze neiging kunnen verminderen, verdienen meer aandacht.

Downloaden en meer info: Cancel culture: Heterodox self-censorship or the curious case of the dog-which-didn’t-bark, door Pippa Norris, Social Science Research Network – SSRN, 23 juli 2023: https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=4516336

Noten
^*) De Kennedy School of Government is een school voor overheidsbeleid en bestuurskunde binnen Harvard University in de VS. Sinds de oprichting in 1936 is de Harvard Kennedy School uitgegroeid tot een internationaal instituut, met honderden opmerkelijke alumni, van premiers en presidenten tot Nobelprijswinnaars.
Harvard Kennedy School publiceert onderzoeksresultaten in zg. working papers, versies van voorpublicaties van academische tijdschriftartikelen, die al zijn ingediend of worden ingediend voor publicatie. Working papers die geacht worden bij te dragen aan het stimuleren van openbare kennis en beleidsinnovatie zijn online beschikbaar, vaak als onderdeel van een serie. Zie Faculty Working Papers: www.hks.harvard.edu/centers/cid/publications/faculty-working-papers

^**) Tweede ECPR-IPSA World of Political Science survey (WPS-2023). De eerste ECPR-IPSA enquête World of Political Science (WPS-2019) werd gelanceerd in het voorjaar van 2019. Daarna volgde de tweede (WPS-2022) die van 1 december 2022 tot 1 februari 2023 door politicologen is ingevuld.
De onderzoeken zijn uitgevoerd door Pippa Norris in samenwerking met de European Consortium of Political Research (ECPR) en de International Political Science Association (IPSA). Doel is een representatief profiel schetsen van het beroep van politicoloog wereldwijd. Zie World of Political Science: www.pippanorris.com/wps

Afbeelding bovenaan is van Viarami