In een uitzending van Nieuwsuur^*) werd aandacht besteed aan het Zweedse onderwijsmodel Kunskapsskolan dat snel aan populariteit wint in Nederland. Niet langer klassikaal lessen volgen op één niveau, maar leerlingen die zelf hun rooster en leerdoelen bepalen.
Maar naast bijval is er ook kritiek op dit schooltype. Jelmer Evers, leraar geschiedenis op Utrechtse scholengemeenschap UniC, wees in de uitzending op het commerciële bedrijf achter het onderwijsconcept. Hij vindt dat de overheid de ontwikkeling scherp moet blijven volgen: “Het onderwijs is ons grootste goed. Dus alles wat de school binnenkomt en om commerciële belangen draait, daar moet je kritisch over zijn”.

Evers besloot naar aanleiding van de Nieuwsuur-uitzending in een blog dieper in te gaan op zijn bezwaren rond de in 2014 in Nederland geintroduceerde Kunskapsskolan. In een uitgebreide analyse schrijft hij wat er zich momenteel afspeelt in onderwijsland en hoe marktwerking, competitie en winst maken sinds de jaren negentig de leidende principes waren van de Zweedse onderwijshervormingen. Zweden ging van een van de meest gecentraliseerde systemen naar de meest gedecentraliseerde onderwijssystemen. Momenteel probeert men, wijzer geworden, de klok weer terug te draaien.

Het lijkt alleen wel een duur concept te zijn

Evers: “We zijn op UniC altijd op zoek naar een goed leerplatform om ons onderwijs mede vorm te geven. Er is redelijk veel ruimte voor zelfsturing door leerlingen en dan is het handig om leerlingen daarin goed te ondersteunen met behulp van een Virtual Learning Environment (VLE) We maken redelijk veel gebruik van ICT bij ons op school. Maar daarbij zoeken we wel altijd een goede balans. Directe instructie blijft erg belangrijk, veel collega’s staan erop dat er boeken worden gebruikt, en er gebeurt nog genoeg analoog. Ik durf ook wel te stellen dat de grootste innovaties bij ons op school veel meer in het lesgeven en curriculum zitten dan in ICT. Dat levert ook veel meer op.

Twee jaar geleden zijn we met een aantal gelijkgestemde Pleion-scholen gaan rondvragen wat er allemaal is en daarbij stond voorop dat we een open flexibel systeem wilden hebben dat ons de ruimte geeft om ons onderwijs vorm te geven. Daar kwam ook Kunskapsskolan voorbij. Dat leek ons een aardig adaptief platform, maar het was te gesloten en gestandaardiseerd naar onze smaak. Dat het wel aantrekkelijk en gemakkelijk kan zijn voor scholen zag ik ook. (We hebben nog geen goed platform gevonden overigens)

We zijn inmiddels een aantal jaren verder en ik ben inmiddels ook wel wat kritischer geworden over technologie in het onderwijs. Niet zozeer onderwijskundig- alhoewel ik daar ook wel wat bedenkingen heb- maar meer over het snijvlak van technologie en commercialisering van het onderwijs. Toen Nieuwsuur mij om commentaar vroeg op de opkomst van de Kunskapsskolan methode heb ik daar zeker wat vraagtekens bij gezet. Het gaat me niet om de korte termijn omdat ik denk dat het redelijk kan werken in de Nederlandse context. Het lijkt alleen wel een duur concept te zijn:

“Wij helpen scholen om gepersonaliseerd leren op een betaalbare en uitvoerbare manier in te richten”, zegt Madelief Keyser, zakelijk directeur van Kunskapsskolan Nederland. “Als zij al het materiaal zelf moeten ontwikkelen, is dat vaak teveel werk.”

“Voorzitter André Postema van schoolbestuur LVO, waaronder het Stella Maris valt, stelt dat zijn scholen ‘wel de hoofdprijs moeten betalen’ voor het gebruik van Kunskapsskolan. “Al kun je dat een commerciële organisatie niet kwalijk nemen.” Hij wil liefst dat zijn scholen op termijn eigen leermiddelen ontwikkelen.”

So far so good, dat geldt voor meer commerciële aanbieders als uitgevers, ICT-aanbieders en onderwijsondersteuners. Maar als ik iets dieper graaf zie ik genoeg redenen om kritischer te zijn. Dat heeft ten eerste te maken met het bedrijf Kunskapsskolan en het Zweedse onderwijssysteem, ten tweede met wereldwijde trends als automatisering, commercialisering en privatisering en ten derde de richting die het Nederlandse onderwijs opgaat“.

Lees de hele blog van Jelmer Evers, Kunskapsskolan: we are the McDonald’s of education, 2 juni 2017: https://medium.com

^Noot
*) Zweeds onderwijsmodel wint in Nederland aan populariteit, door Linda de Groot, Nieuwsuur, 1 juni 2017: http://nos.nl