‘”‘Hé ho CvB! Kom een keertje naar benee.’ Dankzij de acties van de Humanities Rally en de bezettingen van Bungehuis en Maagdenhuis door De Nieuwe Universiteit, is het Nederlandse universitaire landschap de afgelopen twee weken onherkenbaar veranderd”, schrijven Yolande Jansen, Eva Groen-Reijman, Joost de Bloois en Robin Celikates op het academische filosofieblog Bij nader inzien.

“Er was al veel protest, maar dat had verschillende vormen: nauwkeurig geformuleerde kritiek van organisaties als h.nu en Science in Transition, en van individuele wetenschappers op het KNAW-forum over de Wetenschapsvisie 2025, en op Bij Nader Inzien. Daarnaast was er protest van studenten tegen de neoliberalisering van hun bestaan, te beginnen bij het feit dat ze zich op de universiteit al een kostenpost voelen voordat ze hun propedeuse binnen hebben, in plaats van een intellectueel in opleiding. Er was echter ook al lang veel, maar niet al te luid protest van jonge, of al lang niet meer zo jonge tijdelijke medewerkers aan de universiteiten, over onzekerheid, uitbuiting en overwerk, over hun regelrechte angst voor autoritaire structuren en hooggeplaatsten. De laatste maanden was er ook veel en luid protest van geesteswetenschappers aan de UvA, die zich beknot voelen in de zeggenschap over hun werk, en die worden afgerekend op grond van verkeerde normen, in een ondemocratische en sterk hiërarchische universitaire wereld.

Dit alles is nu in the open en het resoneert en het is prachtig. De uitkomsten van dit politieke event zullen van de duur en de verspreiding door Nederland afhangen, maar zeker is dat een reeks van problemen, van lokaal (Profiel 2016 voor de UvA geesteswetenschappen), nationaal (Wetenschapsvisie 2025, herstructurering NWO en MUB), tot en met mondiaal (neoliberalisering van de universiteiten) met grote kracht aan de orde is gesteld – en ook dat wat er in Amsterdam gebeurt in heel Nederland, en ook daarbuiten, door velen met enthousiasme is ontvangen.

Interdisciplinariteit en de talen

Directe aanleiding voor het protest zijn de plannen van de UvA om de Faculteit Geesteswetenschappen te herstructureren, en bijvoorbeeld een aantal ‘kleine’ talenopleidingen op te splitsen en in brokken te verdelen over een taalverwervingsinstituut en interdisciplinaire, cultuurgeoriënteerde opleidingen. Over interdisciplinariteit valt van alles te zeggen, en er zijn genoeg zelf-kritieken op de disciplinaire grenzen in de geesteswetenschappen te vinden. Die discussie moet echter inhoudelijk gevoerd worden, in plaats van op basis van rendement, waarbij overigens het ‘rendement’ van onderzoek in de betrokken velden buiten de discussie is gelaten, evenals de vraag hoe je dit nu eigenlijk zou kunnen bepalen.

De consensus onder studenten en wetenschappers die het protest zo enorm heeft doen verbreden, is dat het CvB van de UvA, in naam van een kortzichtige economisering, bezuinigingen en vernieuwingen van buitenaf wil opleggen, zonder naar de betrokken kennisvelden te luisteren. Dáártegen richt zich het protest. En tegen het feit dat alle plannen al zijn dichtgetimmerd voordat inspraakorganen ernaar hebben kunnen kijken, laat staan dat ze er daadwerkelijk inspraak in hebben gehad. Andere kennisvelden is dit evenzeer overkomen, en het zal ze ook overkomen als er niets verandert. Vergelijkbare processen vinden plaats aan andere Nederlandse universiteiten, maar het betreft uiteindelijk een probleem van de ‘global corporate university’.

De Nieuwe Universiteit eist autonomie van de universiteit en haar democratisering. Dit is een steen des aanstoots voor sommige critici, die vinden dat autonomie met te oude, idealistische opvattingen over de universiteit verbonden zijn, en dat democratie te representatief en klassiek wordt ingevuld, zoals Huub Dijstelbloem (Science in Transition), socioloog Willem Schinkel en genderhistorica Mieke Aerts.

In een open brief aan De Nieuwe Universiteit, de bezetters van het Bungehuis, suggereert Huub Dijstelbloem dat autonomie in tegenspraak met de publieke rol van de universiteit zou kunnen zijn, en eigenlijk ouderwets is. Dit is ook zo wanneer de conceptie van autonomie gehanteerd wordt die we vinden in de klassieke humaniora: als de verheven wereld van cultuur, theorie en contemplatie. In die wereld kunnen we ons terugtrekken, reflecteren, kennis opdoen, en daarin ligt onze individualiteit en onze creativiteit. Volgens dit begrip betekent autonomie terugtrekking uit het publieke leven. Deze opvatting van autonomie is echter juist binnen de geesteswetenschappen uitgebreid bekritiseerd. Wat de Nieuwe Universiteit aankaart, is wélke publieke rol de universiteit nu eigenlijk moet vervullen, in het licht van de neoliberalisering van universiteiten wereldwijd”.

Lees de hele blog Uit het Maagdenhuis…, door Yolande Jansen, Eva Groen-Reijman, Joost de Bloois en Robin Celikates, blog Bij nader inzien, 2 maart 2015: http://bijnaderinzien.org

De Nieuwe Universiteit – voor een kritische universiteit en maatschappij: http://newuni.nl (Site is opgeheven).
Zie Facebook NewUni: https://www.facebook.com/NewUni/

U P D A T E

Op naar een nieuwe universiteit – De universiteit is geen museum, door Floor van der Hout, Studum Generale, Universiteit van Utrecht, 4 maart 2015: https://www.sg.uu.nl/artikelen/2015/03/op-naar-een-nieuwe-universiteit