De burger wacht te lang, en er moet nog veel te veel gebeuren, constateert Reinier van Zutphen in het jaarverslag 2021 van de Nationale Ombudsman: “Er is veel beloofd en er zijn plannen gemaakt. Nu is het tijd voor concrete daden en snelheid”. Het jaar 2021 is “een jaar van stilstand, terwijl burgers het moeilijk hebben”.

Op 11 mei 2022 is het Jaarverslag 2021 van de Nationale ombudsman, Kinderombudsman en Veteranenombudsman aan de Tweede Kamer gepresenteerd. Zij constateren dat het aftreden van het kabinet begin 2021, de verkiezingen in maart en de lange formatie die daarop volgde hebben geleid tot een jaar van demissionaire stilte en bestuurlijke introspectie. Veel noodzakelijke ontwikkelingen kwamen in een wachtstand terecht.

Hoe het presenteren in zijn werk ging, kunnen we lezen in een commentaar op Twitter. Dat gebeurde in een “bijna lege plenaire zaal van de Tweede Kamer. Tekenend voor de politieke cultuur: grote woorden over betrokkenheid bij en van de burger maar niet kunnen opbrengen hier een kwartier bij te zitten”. Een andere Twitteraar merket op dat de Kamervoorzitter “Kamerleden had moeten verplichten om te luisteren naar de ombudsman”, waaraan weer een andere Twittercommentator  toevoegde dat de Kamer wel vol zit als de president van een ander land, via een live videoverbinding, een toespraak houdt. Een foto van de bijna lege zaal is te zien op Twitteraccount BNR Nieuwsradio (11 mei).

De burger kan niet wachten

De titel van het jaarverslag is De burger kan niet wachten. Een korte samenvatting:
In 2021 hadden de coronamaatregelen nog steeds veel invloed op het leven van burgers. Omdat veel loketten letterlijk dicht waren, was de overheid voor hen moeilijk bereikbaar. Er moest door corona snel worden ingegrepen. De overheid keek daardoor niet goed of de maatregelen wel passend waren en welk effect ze hadden op het leven van kinderen en volwassenen. Het aantal mensen dat niet meer mee kan doen aan de samenleving is in 2021 groter geworden. Vaak gaat het dan om mensen van wie we eerder nooit hadden gedacht dat zij zorg of andere hulp nodig zouden hebben. Deze mensen dreigen na de coronacrisis voor lange tijd in armoe de te vervallen. En wie eenmaal in armoede leeft, komt daar vaak heel moeilijk weer uit en wordt kwetsbaar voor andere problemen, bijvoorbeeld op het gebied van scholing, werk of huisvesting. Het dagelijks leven werd in 2021 ingewikkelder en het vertrouwen in de overheid nam (verder) af.

Kinderen en jongvolwassenen in de knel

Doordat beleidsmakers zo bezig waren met crisismaatregelen, raakten de belangen van kinderen nog verder op de achtergrond. In 2021 is vaak een beroep op hen gedaan om rekening te houden met anderen. Door de coronacrisis is er nu een generatie jonge Nederlanders die is opgegroeid met onderwijsachterstanden en weinig mogelijkheden heeft gehad om vrienden te maken. Vaak hebben zij ook een hoge studieschuld. Zij mogen geen vergeten generatie worden die nog jarenlang meer nadelen heeft van de coronacrisis dan anderen.

Maatwerk is geen oplossing voor slecht beleid

Om het vertrouwen van burgers terug te winnen, moet de overheid laten zien dat zij betrouwbaar is. Dat kan door het werk goed te doen. Dat lukt niet altijd. In de afgelopen jaren zijn bijvoorbeeld veel taken door de rijksoverheid bij gemeenten neergelegd. Er is niet altijd goed nagedacht over hoe de gemeenten die taken moeten uitvoeren en zij krijgen daar ook minder geld voor. Daarom kunnen gemeenten burgers niet altijd op een goede manier helpen. Dat leidt tot klachten van burgers over gemeenten. Het zorgt ervoor dat mensen er niet meer op vertrouwen dat de overheid er voor hen is. Politiek en bestuurders roepen dan vaak om ‘maatwerk’ om de problemen van burgers op te lossen. Maar maatwerk is geen oplossing voor slecht beleid. Als het beleid niet goed is, dan moet dát worden aangepakt. Het bedenken van beleid en de uitvoering daarvan moet gebeuren vanuit het belang van de burger: wat hebben burgers nodig en hoe maak je beleid dat via normale, begrijpelijke systemen kan worden uitgevoerd?

Hieronder Video met Reinier van Zutphen over Jaarverslag 2021

Downloaden Jaarverslag 2021 Nationale Ombudsman, Veteranenombudsman, Kinderombudsman: www.nationaleombudsman.nl

Jaarverslag 2021: De burger kan niet wachten. Maatwerk is geen oplossing voor slecht beleid, Nationale Ombudsman, 11 mei 2022: www.nationaleombudsman.nl/