De ICT-infrastructuur van de Nederlandse overheid is als een oud, vervallen huis. De bedrading is kapot en de leidingen lekken. Het tocht en het kraakt. De fundamenten moeten worden gerenoveerd, maar niemand durft die meer aan te raken uit angst dat alles in elkaar stort. Daardoor blijven we bezig met dure reparaties uitvoeren, wordt het systeem steeds onbetrouwbaarder, en blijft nieuw beleid op de plank liggen.

De gevolgen voor de maatschappij zijn immens. Zo vraagt de politiek al jaren om een rechtvaardige box 3 belasting, maar lukt het de Belastingdienst niet om dat technisch klaar te spelen. Diezelfde Belastingdienst is bang dat zij binnen enkele jaren niet meer in staat zal zijn om de meest cruciale belastingen te innen. Dat zou betekenen dat we een derde van onze jaarlijkse belastinginkomsten mislopen. Kosten: het krankzinnige bedrag van 100 miljard per jaar.

Maar de gevolgen van het gebrek aan competentie op het gebied van ICT gaan verder dan alleen de Belastingdienst. Zo laat de lancering van de Omgevingswet door slecht ICT-management al bijna 10 jaar op zich wachten, en kost nu al 1,1 miljard meer dan gebudgetteerd. Ook het project rondom de digitalisering van de persoonsgebonden budgetten, dat in eerste instantie gratis zou worden neergezet door zorgverzekeraars, kostte al bijna 100 miljoen en is al vijf jaar over datum. Bij Defensie liep het ICT-project Speer zodanige vertraging op, dat de totale kosten de miljard ruimschoots overschreden.

Deze problemen zijn slechts het begin van de ellende die ons staat te wachten als we de huidige koers doorzetten. Al véél te lang wordt digitale infrastructuur door bestuurders behandeld als een bijzaak. Uitvoerders krijgen een beperkt renovatiebudget, om het tussentijds weer te verliezen en al het werk in de prullenbak te zien verdwijnen. Ook wordt ICT-talent bij de overheid ondermaats gewaardeerd, met als gevolg dat de personeelstekorten oplopen.

Bij gebrek aan interne kennis lukt het niet om fatsoenlijke aanbestedingen te schrijven, waardoor grijpgrage private partijen en consultancies weglopen met honderden miljoenen aan belastinggeld. En áls er dan wordt besloten om intern iets te bouwen, denken beleidsmakers nauwelijks na over de technische implementatie. Programmeurs worden vervolgens geconfronteerd met onuitvoerbare, of extreem onpraktische plannen, zonder dat ze nog kunnen bijsturen.

Dit kan niet langer zo doorgaan. De politiek moet het digitale functioneren van de overheid gaan zien als een kerncompetentie, en het roer radicaal omgooien voordat het schip is gezonken. ICT moet hoog op de agenda staan bij de komende formatie.

Herprogrammeer de overheid

Een groep bezorgde burgers, verenigd onder de naam Herprogrammeer de overheid, heeft een manifest geschreven met als doel de politiek aan te sporen door middel van concrete ideeën. De groep is van mening dat IT een kerntaak van de overheid is en presenteert een aantal voorstellen, gebaseerd op het beste advies van commissies, hoogleraren en mensen uit het technisch bedrijfsleven. Zo willen zij onder meer dat de overheid binnen tien jaar al haar technische achterstanden afbouwt. Programmeurs behoren meer aanzien te krijgen binnen de overheid door betere salarissen en meer inspraak op beleidsvorming. Daarnaast willen ze één centrale plek waar persoonsdata liggen opgeslagen, zodat deze niet kunnen rondslingeren op ‘zwarte lijsten’.

Lees het manifest en onderteken het op Herprogrammeer de overheid: https://www.herprogrammeerdeoverheid.nl/

Ondertekenaars van het manifest zijn o.a.: Alexander Rinnooy Kan, voormalig Senator D66, oud-voorzitter SER en VNO-NCW; Maxim Februari, schrijver, filosoof; Viktor Knaap, CEO van Media Monks; Werner Vogels, CTO (Chief Technology Officer) Amazon; Ali Niknam, oprichter TransIP, Bunq; Kees Verhoeven, oud-Tweede Kamerlid;  André Bosman, oud-Tweede Kamerlid;
Het manifest is een initiatief van ondernemers Alexander Klöpping en Onno Eric Blom. Met een groep betrokkenen uit Den Haag en de tech-industrie willen zij de politiek oproepen de digitale stilstand bij de overheid te doorbreken en gebruik te maken van de vaardigheid, kennis en know-how van mensen die hun vak verstaan.