Hoe komt het toch dat leraren nog steeds met al hun praktijkervaring zelden betrokken worden bij vernieuwingen in het onderwijs?

In en rond het onderwijs zijn veel organisaties met onderwijsinnovatie bezig. Maar relevante vernieuwing kan alleen maar plaatsvinden in de dagelijkse praktijk. Door ‘gewone’ leraren op ‘gewone’ scholen. Daar moet het gebeuren.
Kimon Moerbeek blikt in een essay terug op vijftien jaar pionieren door leraren en trekt hieruit een les voor het hele onderwijs. Moerbeek is onderwijsvernieuwer en senior adviseur sociale innovatie en onderwijs van Kennisland^1). Hij stond aan de wieg van het in 2018 van start gegane programma Onderwijs Pioniers. Doel daarvan was een antwoord geven op de top-down vernieuwingen in het onderwijs, waarbij leraren vaak niet betrokken zijn en waar zij gebrek aan professionele ruimte ervaren. Tien jaar later kreeg het initiatief een duurzame plek in het onderwijs onder de vleugels van het LerarenOntwikkelFonds (LOF), een netwerk van, voor en door leraren voor vernieuwing van het onderwijs van binnenuit.

Leraren aan het roer

Volgens Moerbeek slaagt onderwijsvernieuwing alleen met leraren aan het roer: “Het leek zo’n eenvoudig, bijna té simpel idee. Een idee dat letterlijk het levenslicht zag op de achterkant van een bierviltje aan een cafétafel in de winter van 2007. Waarom zou een leraar met een goed idee om het onderwijs op school te verbeteren dat idee niet gewoon kunnen realiseren? Wat is er voor nodig om te zorgen dat leraren, van Texel tot Maastricht, met een idee over hoe het onderwijs beter kan, ondersteund worden om daar echt iets mee te doen?

Het bleek een vraag met veel implicaties, die raakt aan de logica van decennia onderwijsbeleid, het professionele beroepsbeeld en de beroepstrots van de leraar, de inrichting en kennisinfrastructuur van het onderwijssysteem, de wetenschap versus de praktijk, het idee van scholen als lerende organisaties, nieuwe perspectieven op leiderschap en de manier waarop leraren georganiseerd zijn als beroepsgroep. In die ene vraag lag het begin van een nieuw tijdperk besloten. Een transformatie van de leraar als uitvoerder van door anderen bedachte methodes en beleid, een soort lopende bandmedewerker, naar de leraar als architect van het onderwijs”.

Gebrek aan visie

Moerbeek eindigt zijn essay met:
“…. maar een baanbrekende systematiek om leraren structureel meer ruimte en ondersteuning te bieden ontbreekt vooralsnog. Er wordt hier en daar wel lippendienst bewezen aan de rol van de leraar, maar een baanbrekende systematiek om leraren structureel meer ruimte en ondersteuning te bieden ontbreekt vooralsnog. De manier waarop de NPO-gelden²⁾ zijn uitgezet, laten eenzelfde gebrek aan visie zien om van deze historische kans gebruik te maken het onderwijsveld fundamenteel aan te passen volgens dit logische, voortschrijdende inzicht: alleen de leraar kan de toekomst van het onderwijs succesvol vormgeven. De pionierende leraar welteverstaan. Maar daar zijn ook pionierende bestuurders, schoolleiders, beleidsmakers en politici voor nodig. Leraren zijn er klaar voor. Nu de rest nog”.

Lees het hele essay van Kimon Moerbeek: Onderwijsvernieuwing slaagt alleen met leraren aan het roer, Kennisland, 12 oktober 2021: www.kl.nl/opinie/onderwijsvernieuwing-slaagt-alleen-met-leraren-aan-het-roer/

Leraren Ontwikkel Fonds – LOF: www.lerarenontwikkelfonds.nl (Het LOF is gestopt. Daarvoor in de plaats heeft het ministerie van OCW de regeling Schoolkracht gelanceerd: https://sterkmetschoolkracht.nl/ (website Sterk met schoolkracht is opgeheven)  De LOF-onderzoeken zijn ondergebracht bij het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek: www.nro.nl/onderzoeksprojecten?f%5B0%5D=project_types%3A499)

Regeling Schoolkracht is per 1 augustus 2022 afgerond. Om de geleerde lessen van Schoolkracht niet verloren te laten gaan, blijven de praktijkvoorbeelden van regeling Schoolkracht en de LOF-regeling beschikbaar via https://archief.meteddie.nl/schoolkracht/?page=1

Leraren maken het onderwijs: https://jijmaakthetonderwijs.nl/#s1 (Website is opgeheven)

^Noten
1) Kennisland is sinds 1999 gespecialiseerd in het onderzoeken en ontwerpen van maatschappelijke vooruitgang. Kennisland leert mensen zelf vernieuwen, en heeft sinds de oprichting met tientallen organisaties in binnen- en buitenland samengewerkt.
²⁾ NPO-gelden: In het voorjaar van 2021 trok de overheid 8,5 miljard euro uit voor scholen om corona-achterstanden in te halen: Het Nationaal Programma Onderwijs (NPO).

Afbeelding bovenaan is van Peggy en Marco Lachmann-Anke