Hans Ludo van Mierlo: Beroepseed kan financiële sector veranderen

Hans Ludo van Mierlo is dit voorjaar twee keer geïnterviewd over de bankierseed door een financieel vakblad. In Banking Review, vakblad voor leidinggevenden in de financiële sector: Beroepseed kan sector veranderen en in B & E  – Bank en Effectenbedrijf – vakblad voor de financiële sector: De bankierseed behoeft exegese. Daar moet over gepraat worden.

In de jaren negentig werkte Hans Ludo van Mierlo als persvoorlichter in de bankwereld. Sinds 2006 is hij actief als bestuurdersadviseur en als spreker op congressen.
Kort voor het uitbreken van de financiële crisis in 2008 publiceerde hij zijn boek Gepast en ongepast geld. Hij pleitte daarin onder meer voor een ‘bankierseed’.
Sinds begin 2013 is zo’n gelofte wettelijk verplicht geworden voor directeuren en commissarissen van alle financiële instellingen in Nederland, en later dit jaar voor nog een kwart miljoen mensen in de financiële sector. Het moreel appèl is dus wettelijk verankerd.

Prima gedaan! Opgelost toch? Van Mierlo: “Het begint nu pas. De beroepseed is geen wet met afvinkbare regels. Bankiers moeten leren weer zelf verantwoordelijkheid te nemen voor hun gedrag. Waarom doen we wat we doen? Wat is het beste voor onze klanten? Welke rol hebben wij in de maatschappij? Een discussie over dergelijke vragen draagt er aan bij dat bankiers weer trots worden op hun vak en het verloren vertrouwen herwinnen”.

In eerste instantie bedoelde Van Mierlo de eed als een eervolle onderscheiding voor het beroep van financiële dienstverlener: “Mét de eed scharen financiële dienstverleners zich in de reeks van artsen, rechters, advocaten, notarissen, Kamerleden. Deze mensen doen werk dat diep ingrijpt in het leven van anderen. Het vertrouwen in die beroepen mag niet beschaamd worden, dus je wilt dat de beoefenaars beloven dat ze hun afwegingen gewetensvol maken. Je introduceert een minimumeis op het punt van betrouwbaarheid.”

Op de vraag of het plechtig afleggen van een eed iets kan veranderen als je niet tegelijkertijd iets doet aan de structuren, zoals het opknippen van verantwoordelijkheden in specialismen, het vinkgedrag, het straatje schoonvegen, de testosteron-gedreven competitiedrang, antwoordt Van Mierlo: “Het plechtig afleggen van een eed heeft meer effect dan je misschien zou denken. Helemaal als iemand er zo nu en dan aan wordt herinnerd. Van een juriste die professioneel betrokken was bij een van de vastgoedaffaires, hoorde ik dat drie hoofdverdachten in die zaak in het verleden was gevraagd een beroepseed af te leggen. Dat weigerden ze. Want dat was toch ‘allemaal gelul’. Dat zegt wel iets. Dan Ariely, hoogleraar gedragseconomie aan het Massachusetts Institute of Technology, heeft aangetoond dat onze besluitvorming wordt beïnvloed wanneer we erop worden gewezen dat we een eed hebben afgelegd. Logisch: moreel gedrag ontwikkelt zich niet van nature, maar in interactie met de buitenwereld”.

Een andere vraag aan Van Mierlo luidde of bankiers zich echt tot het nieuwe bankieren zullen gaan bekeren? Van Mierlo: “Bedankt voor die vraag. Ik wil daar op de valreep van dit gesprek namelijk graag nog iets over kwijt. Financiële dienstverleners vormen en vormden geen geïsoleerde groep in de maatschappij. Ze zijn ook niet als enigen verantwoordelijk voor de financiële crisis. De hele maatschappij is de afgelopen decennia ontremd in overwegend monetair denken, in ik-denken en in het geloof in de heilzame kracht van marktwerking. Onder de financiële crisis en de bankencrisis schuilde een cultuurcrisis. De financiële sector is de plek waar de bliksem het eerst is ingeslagen. Dat had overal kunnen gebeuren en het gebeurt indirect nu ook overal. Het is logisch dat de financiële sector, die het eerst werd getroffen, het eerst een weg terug zoekt naar gezondere financiële opvattingen en verhoudingen. De eed stimuleert die zoektocht. De eed kan zo het begin zijn van een omkeer in de hele maatschappij. Ik zie u verrast opkijken. De financiële sector als gids voor de hele maatschappij? Ja, dat is echt geen irreële gedachte”.

Beroepseed kan sector veranderen. Interview met Hans Ludo van Mierlo, door Wim Ansink in Bankin Review, lente 2013: https://beroepseer.nl

De bankierseed behoeft exegese. Daar moet over gepraat worden, Interview met Hans Ludo van Mierl, door Bert Bakker, maart 2013 in  B & E.: https://beroepseer.nl

Zie ook video met Hans Ludo van Mierlo: De bankierseed, Video Beroepseer, 19 januari 2011: https://beroepseer.nl/video-podcast/andere/de-bankierseed/