“Jonathan van Dijk is een van de hoofdrolspelers in het alle verbeelding tartende Belastingdienst-horrorverhaal dat Jonathan Witteman in de Volkskrant schreef. Van Dijk werkte in het verleden voor een werkgever die zonder zijn medeweten geen loonbelasting over zijn salaris afdroeg. Van Dijk maakte de dienst zelf hierop attent, en kon vervolgens de schuld terugbetalen.
Of beter gezegd: dat kon hij niet. Hij verloor zijn huis, zijn relatie strandde. ‘Zoals het er nu voor staat’, zei hij, ‘ga ik ervan uit dat ik tot mijn dood in de schulden zit’.

Wittemans artikel stond vol met dit soort afgrondelijke ellendezinnen. Halverwege de ontstaansgeschiedenis van een volgende casus begon het me te duizelen: onterechte afwijzingen, foute afgiften, verkeerde aanslagen, boetes die maar blijven komen, advocaten die nauwelijks een factuur durven sturen, omineuze cijfercodes”.

Frank Heinen verwijst in zijn column in de Volkskrant naar Wittemans artikel Vermorzeld in de raderen van de belastingdienst waarvoor 25 (ex-)belastingschuldenaren waren geïnterviewd. Een ander verhaal betreft de 45-jarige Nijkerker die vorig jaar maart, net toen Nederland op slot ging door corona, dakloos raakte met zijn jonge gezin. De fiscus had genadeloos beslag gelegd om een achteraf onterecht gebleken schuld van 50 duizend euro te innen. Het leeuwendeel was inkomstenbelasting over twee jaar waarin de ex-KLM-werknemer door een ontslagronde maar enkele maanden had gewerkt en verder in de WW zat – allemaal inkomen waarover hij al belasting had betaald.

Super SyRI ligt al in de marinade

Heinen schrijft dat uit Wittemans artikel de contouren verrezen van een door technologie gedicteerd systeem waarin argwaan jegens het individu het fundament vormt: “Het Systeem Risico Indicatie (SyRI), dat de rechter vorig jaar in strijd met het recht op privacy achtte, werd met name ingezet in buurten met relatief lage inkomens en bij mensen met een migratieachtergrond. Kortom, het voortijdig leeggeflubberde proefballonnetje van de voortijdig leeggeflubberde VVD-fractieleider Dijkhoff om wetsovertredingen in probleemwijken zwaarder te straffen, werd even verderop al min of meer in praktijk gebracht.
Inmiddels is SyRI uitgerangeerd, maar Super SyRI ligt al in de marinade. Super SyRI, het klinkt als een huishoudrobot die zich in een B-film zomaar opeens tegen zijn baasjes keert – prima gekozen naam, kortom.

Het zijn tekenen aan dezelfde wand. De overheid beschermt zichzelf tegen de burger, die wie weet wat voor kwaads in de zin heeft. ‘Een mensbeeld waarin elke burger een potentiële fraudeur is’, noemde Nationaal Ombudsman Reinier van Zutphen het in Wittemans artikel”.
Lees de hele column van Frank Heinen: Dat echte levens van echte mensen door de overheid in het honderd lopen is geen pech of toeval, maar beleid, de Volkskrant, 24 augustus 2021: www.volkskrant.nl

Vermorzeld in de raderen van de Belastingdienst, door Jonathan Witteman, de Volkskrant, 20 augustus 2021: www.volkskrant.nl

Schrijnende ervaringen met instanties. Journalist Jonathan Witteman kent er te veel om op te noemen. Wat gaat er fout? door Myrel Morskate, de Volkskrant, 21 augustus 2021: ww.volkskrant.nl

Afbeelding bovenaan: de betekenis van argwaan volgens het Groot woordenboek der Nederlandse Taal