Punten verzamelen voor het bachelor-examen en de publicatiedruk voor promovendi maken de universiteit vandaag de dag onaantrekkelijk voor creatieve geesten. Het is tijd voor een nieuw soort universiteit. Hoe zo’n nieuwe universiteit eruit zou kunnen zien beschrijft Bruno S. Frey in zijn artikel Eine Andere Akademie in het tijdschrift Schweizer Monat – voor politiek, economie en cultuur. Frey is directeur van het Center for Research in Economics, Management and the Arts (CREMA) in Zürich en is gasthoogleraar aan de Universiteit van Basel.

Sinds de Bologna-verklaring^*) in 1999 zijn de tekortkomingen van de universiteiten steeds zichtbaarder geworden. Studenten moeten zich inspannen om de nodige punten te verzamelen voor het bachelor-examen. Daarom organiseren zij hun studie als volgt:

– Een universitaire studie wordt voornamelijk beoordeeld op basis van behaalde punten. De studenten bepalen in welke mate ze zich inspannen, d.w.z. hoe gemakkelijk zij de nodige punten kunnen behalen.

– De studenten hechten weinig waarde aan de inhoud, ze tonen er weinig belangstelling voor.

De informatie die nodig is om te voldoen aan de puntenvereisten, geven de studenten mondeling aan elkaar door of wordt door hen verzameld op internet. Universiteiten en studenten stellen daarvoor applicaties ter beschikking.

Zo gaat het eraan toe op bachelorniveau, in mindere mate ook op masterniveau. Op masterniveau wordt de nadruk gelegd op wetenschappelijke methoden, maar de inhoud en uitdagende vragen worden vaak verwaarloosd.
Doctoraalstudenten en jonge wetenschappers, maar ook gevestigde professoren, staan onder grote druk om te publiceren. In veel vakken wordt er geen proefschrift meer geschreven, en zijn slechts drie of vier wetenschappelijke artikelen voldoende. Ze hoeven niet gepubliceerd te zijn in een academisch tijdschrift, ze moeten wel ‘publiceerbaar’ zijn. Doctoraalstudenten behoren onderwerpen en methoden te kiezen waarvan zij verwachten dat ze van belang zijn voor wetenschappelijk tijdschriften.

Controversiële thesen

Aangezien acceptatie door een tijdschrift de instemming vereist van ten minste drie (soms vijf) recensenten, betekent dit dat controversiële en ongewone thesen niet mogen worden ingediend. Het zou kunnen gebeuren dat een of meer recensenten moeite hebben met een onconventioneel idee en dat betekent meestal het einde van de kans op publicatie. Het betekent ook dat onderzoek steeds meer aangepast en ingesnoerd wordt. Het gevolg daarvan is dat wetenschap steeds meer bestaat uit geïsoleerde silo’s.

Financiering door derden

Een andere tekortkoming van de hedendaagse universiteit is de gewoonte om financiering door derden als academische prestatie te beoordelen. Dat wordt vooral duidelijk wanneer bij benoemingsprocedures wordt gekeken naar de omvang van de financiering die iemand heeft ingebracht.
Bovendien moeten de resultaten vaak al in een onderzoeksvoorstel worden gepresenteerd. Het is zelfs gebruikelijk geworden onderzoeksfinanciering pas aan te vragen als het onderzoeksproject is voltooid. Een projectaanvraag voor financiering door derden zal waarschijnlijk worden afgewezen als het betrekking heeft op moeilijk te beantwoorden vragen. Bijvoorbeeld de vraag in welke mate particulier aangeboden ruimtereizen het toerisme op aarde beïnvloeden.

Jongeren mijden dit soort onderwijs

Bovengenoemde tekortkomingen van de huidige universiteiten hebben vaak een niet waargenomen effect: jongeren die in het bijzonder geïnteresseerd zijn in de wetenschappelijke inhoud, mijden reeds dit soort onderwijs. De aangeboden studies worden vooral voor geëngageerde en creatieve jongeren steeds minder aantrekkelijk. Zij zoeken naar mogelijkheden waar inhoud en actuele problematiek op de eerste plaats staan.
Aan de andere kant biedt een universitair diploma steeds minder kansen op de arbeidsmarkt. Laszlo Bock, voormalig hoofd personeelszaken van Google, zei het zo: “Er is geen enkel verband tussen academisch succes en arbeidsprestaties”. En “…niet alleen het cijfer is irrelevant, maar in toenemende mate ook de studie zelf”.

Drie aspecten van toekomstbestendig universitair onderwijs op de nieuwe universiteit:

1. Kennis over onze wereld moet in het middelpunt staan. Methoden zijn slechts een instrument om kennis te verwerven en zijn dus van secundair belang. Vragen die (nog) niet beantwoord kunnen worden, zijn ook belangrijk.
2. Wij hebben een nieuwe universiteit nodig die originaliteit, vernieuwende gedachten, ongewone voorstellen en zelfs ideeën die bizar lijken, toestaat en bevordert. Wat nodig is zijn ideeën die niet met de ‘Tijdgeest’ meewaaien, maar er integendeel ver bovenuit steken. Dit betekent tevens dat politieke correctheid, cancel-cultuur en woke geen rol mogen spelen en dat afwijkende meningen worden verdragen.
3. Discussie en uitwisseling van argumenten zijn de essentie van de nieuwe universiteit. Het moet niet uitmaken wie een argument naar voren brengt, maar hoe geavanceerd en hoe boeiend die is. Pas nadat een onderwerp uitvoerig is besproken, komen de onderzoeksmethoden aan bod; zij zijn slechts een hulpmiddel om kennis te verwerven.

Structuur van de nieuwe universiteit

De nieuwe universiteit breekt uit de verstarring waarin de universiteiten terecht zijn gekomen en stemt in plaats daarvan de overdracht en het geheel van kennis beter af op de behoeften van de samenleving. Frey noemt daarvoor zes voorwaarden die betreffen: vernieuwende en onafhankelijke ideeën, vrije keuze van studiethema’s en seminars, beurzen voor studenten, geen klassiek eindexamen maar eindgesprek en niet meedoen aan internationale ranglijsten.

Concurrentie met universiteiten

Het is niet de bedoeling dat de nieuwe universiteit de bestaande universiteiten, die door de Bologna-verklaring vorm hebben gekregen, verdringt. Integendeel,  beide universiteiten behoren naast elkaar te bestaan en met elkaar te concurreren. Frey oppert dat de meeste studenten die tegenwoordig aan een universiteit zijn ingeschreven, daar waarschijnlijk beter af zijn omdat zij door het puntensysteem gedwongen worden op een geordende manier te studeren.

Concentratie op vragen

Het opstarten en vormgeven van een nieuw soort universiteit in Europa vergt veel inspanning, maar het kan de moeite waard zijn. Onderzoek wijst uit dat er vandaag de dag weer generalisten nodig zijn in plaats van specialisten.  De nieuwe universiteit richt zicht op creatieve geesten en ongewone ideeën – een terrein waaraan de voortschrijdende digitalisering weinig of niets kan bijdragen.

Lees het hele artikel Eine Andere Akademie, door Bruno S. Frey, Schweizer Monat, december 2021/januari 2022 (achter betaalmuur): https://schweizermonat.ch/eine-andere-akademie/

Noot
^*) De Bologna-verklaring van juni 1999 is een afspraak tussen 29 Europese landen met als doel een gemeenschappelijk en open Europees hoger onderwijsstelsel. Het ging voornamelijk om vereenvoudiging van de erkenning van elkaars diploma’s.

Afbeelding bovenaan is van Harish Sharma