De neiging van zorginstellingen om zelf bewindvoerders en mentoren aan te stellen is misbruik maken van de wet
Het kan zomaar gebeuren. Een zorginstelling verbiedt het contact tussen kind en ouders, of tussen tante en nicht. De instelling heeft namelijk via de rechter familieleden als curator of bewindvoerder of mentor laten ontslaan. Deze gang van zaken is het gevolg van een wetswijziging in 2014 die bepaalt dat niet alleen, zoals voorheen, familieleden om aanstelling of ontslag van een bewindvoerder, mentor of curator mogen vragen, maar ook zorginstellingen. Deze hebben sinds 2014 de mogelijkheid om vanwege ‘gewichtige redenen’ ontslag van een bewindvoerder of mentor aan te vragen.
In 2018 is de wet geëvalueerd. Daaruit bleek dat een op de vijf professionele bewindvoerders en mentoren negatief zijn over deze toegenomen macht van zorginstellingen. De professionals vrezen dat instellingen op oneigenlijke gronden om ontslag van de bewindvoerder of mentor vragen, bijvoorbeeld ‘vanwege onenigheid in de familie of financiële overwegingen’.
Een verzoek is alleen mogelijk als degene van wie je mentor of bewindvoerder wilt worden, daadwerkelijk handelingsonbekwaam is. Wie stelt zoiets vast? Meestal is dat een combinatie van hulpverleners: de (huis)arts, een casemanager dementie of een gedragsdeskundige. Het kan ook een notaris, advocaat of rechter zijn.
Instellingen misbruiken wet
Eind 2019 publiceerden het televisieprogramma De Monitor, dagblad Trouw en platform voor onderzoeksjournalistiek Investico de resultaten van een enquête onder leden van de BPBI – Branchevereniging voor Professionele Bewindvoerders en Inkomensbeheerders – en het LOBCM – Landelijk Overleg van Bewindvoerders, Curatoren en Mentoren.
Karlijn Kuijpers en Tim Staal besteedden er aandacht aan in twee artikelen, Zorginstellingen misbruiken nieuwe wet om families buitenspel te zetten en Vijandige overname: onder bewind in de zorg op platform Investico, dat onder de titel Die man ként onze zoon helemaal niet verscheen in weekblad De Groene Amsterdammer (4 december 2019).
Naast de enquête onder de leden van BPBI en LOBCM, waarop 432 professionele bewindvoerders en mentoren hadden gereageerd, spraken zij met zo’n tien families die het bewind, het mentorschap of de curatele verloren na tussenkomst van een zorginstelling en onderzochten ze hun zaken aan de hand van correspondentie, rechterlijke uitspraken en medische dossiers. Ook spraken zij met rechters, advocaten, brancheverenigingen en wetenschappers.
In het Investico-artikel komt Mieke van den Broek aan het woord. Zij vertelt over haar ervaringen met haar tante Lucie die in een Brabants verpleegtehuis verbleef. Als er onenigheid ontstaat tussen Van den Broek en het verpleeghuis, gaat het mis. De instelling diende bij de rechter een verzoek tot bewindvoering in. Dat was opmerkelijk. Het uitgangspunt van de wet is juist dat een instelling dat alleen kan doen als er geen familie beschikbaar is. Van den Broek verloor de rechtszaken hierover. Het gerechtshof leunt bij zijn beslissing volledig op verklaringen van de bewindvoerder en de instelling.
Mieke van den Broek heeft vanaf 2012 strijd gevoerd met de instelling over behandeling, medicijngebruik, geld en bezoek. Haar tante overleed in januari 2021. Volgens Van den Broek zijn er strafbare feiten gepleegd en hebben kwaadwilligen vrij spel. Toezichthouders kijken weg.
In het maartnummer 2023 van Ons magazine, ledenblad van belangenvereniging van senioren KBO-Brabant, vertelt Van den Broek wederom over haar ervaringen met haar tante en “hoe verschrikkelijk het is om de regie over een dierbaar familielid over te moeten dragen aan mensen die die persoon niet eens kennen. Dat hoor ik ook van lotgenoten waar ik veel contact mee heb. Daarom blijf ik strijden voor rechtvaardigheid”.
Niet-kritische rechters
Uit de wetsevaluatie kwam naar voren dat veertig procent van de professionele mentoren en bewindvoerders vindt dat rechters ‘niet kritisch’ kijken naar verzoeken die door zorginstellingen worden ingediend. “Als de instelling zegt dat de familiebewindvoerder of -mentor niet in het belang van de betrokkene handelt, dan neemt de rechter dat al snel aan”, zegt gezondheidsjurist Olga Floris. Advocaat Saskia Fonds, die onderbewindgestelden en hun families bijstaat, vindt dat rechters te makkelijk meegaan in verzoeken van zorginstellingen. “Ik merk dat mijn cliënten steeds vaker pas worden gehoord nadat het besluit al genomen is. Verzoeken worden soms als spoedeisend behandeld terwijl dat helemaal niet nodig is”.
Naar aanleiding van de wetsevaluatie is op 11 oktober 2021 besloten tot wijziging van het Besluit kwaliteitseisen curatoren, beschermingsbewindvoerders en mentoren, geldend vanaf januari 2022*).
De conclusie van Karlijn Kuipers en Wim Staal
“Zorginstellingen staat het water aan de lippen: ze kunnen niet de kwaliteit van zorg leveren waar cliënten recht op hebben. Maar wanneer ouders, mentoren of bewindvoerders daar kritiek op hebben, grijpen diezelfde instellingen uit onmacht en onkunde naar een extreem machtsmiddel, in de hoop alles tot bedaren te brengen en problemen af te dekken. Zij dringen om oneigenlijke redenen diep door in de kern van het leven van hun cliënten: ze mengen zich in hun vrije keuzes, en drijven een wig tussen zorgbehoevenden en hun familieleden. Bewindvoerders en mentoren die zwichten voor de druk van zorginstellingen verloochenen hun taak om de meest kwetsbaren in de samenleving te beschermen. Zij vormen een gevaar voor hen die bescherming juist het hardst nodig hebben”.
Lees het hele artikel en de enquêteresultaten: Vijandige overname: onder bewind in de zorg (geannoteerde verhaal), door Karlijn Kuijpers en Tim Staal, Investico, 4 december 2019: www.platform-investico.nl
Zorginstellingen misbruiken nieuwe wet om families buitenspel te zetten, door Karlijn Kuipers en Tim Staal, Investico, 30 november 2019: www.platform-investico.nl
Ruzie over zorg en geld, door Mirjam Streefkerk, Ons magazine, maart 2023: www.onsmagazine.nl
Wegwijs bij vertegenwoordiging voor en door familie: www.goedvertegenwoordigd.nl
Wat zijn de eisen voor een curator, bewindvoerder en mentor? Rijksoverheid: www.rijksoverheid.nl
Wat kan ik doen als (ik vermoed dat) mijn bewindvoerder, curator of mentor onbetrouwbaar is? Rijksoverheid: www.rijksoverheid.nl
Curatele, bewind en mentorschap, De Rechtspraak: www.rechtspraak.nl
Noot
*) Wet wijziging curatele, beschermingsbewind en mentorschap. Besluit van 11 oktober 2021 tot wijziging van het Besluit kwaliteitseisen curatoren, beschermingsbewindvoerders en mentoren naar aanleiding van de evaluatie van de Wet wijziging curatele, beschermingsbewind en mentorschap, Wetten Overheid: https://wetten.overheid.nl/BWBR0045699/2022-01-01
U P D A T E
Petitie: Verplicht de Inspectie tot onafhankelijk onderzoek bij calamiteit in verpleeghuis. De petitie is ingediend door nabestaanden, lotgenoten en medestanders. Sluitingsdatum 1 oktober 2023. Zie: https://verbeterinspectie.petities.nl
Milly mocht maar anderhalf uur per dag bij haar stervende moeder zijn, door De Gelderlander, 27 juni 2023: www.gld.nl/nieuws/7959588/milly-mocht-maar-anderhalf-uur-per-dag-bij-haar-stervende-moeder-zijn
Foto bovenaan is van Aline Dassel
Johanna
‘ Dit zijn de professionals, die moet u vertrouwen’
Dat is wat de kantonrechter sommeerde aan een volwassen kind die opkwam voor diens ouder opdat de professioneel aangestelde mentor en bewindvoerder van mening waren dat de demente ouder niet meer terug kon naar zijn eigen woning, terwijl er een volledig onderbouwd rapport voorhanden was, zowel financieel als zorgtechnisch inclusief verklaringen van zorgprofessionals die dagelijks met de ouder te maken hadden gehad, die was dat dit wél degelijk kon, en dat dat ook de diepe wens van hun cliënt was en een enorme verbetering in de kwaliteit van leven zou gaan betekenen.
In eerste instantie had dezelfde rechter al de wens van de ouder afgewezen van het hebben van bewindvoering en mentorschap uit eigen netwerk. In een verklaring wilde deze een ‘bekend en vertrouwd persoon’. Ondanks dat er zich 5 mensen uit dit netwerk bereid hadden verklaard dit met liefde te willen doen en ook relevante ervaring hadden, koos de kantonrechter voor ‘Professioneel bewind’.
De ‘professionele’ bewindvoerder en mentor hebben zich vanaf dag 1 geschaard achter 1 kind van de ouder, die zich de woning van de ouder had toe-eigenend door aantoonbaar te handelen tegen de wil, wens en gedachtengoed van die ouder – om zo het ouderlijk huis in handen te krijgen. Alle bewijzen waren op voorhand aangeleverd.
De mentor en bewindvoerder hebben er alles aan gedaan om het belang van het kind te behartigen ten koste van het belang, wil wens en gedachtengoed van hun cliënt. Dit bewuste kind is nu de eigenaar geworden van deze woning, voor slechts een fractie van de daadwerkelijke marktwaarde.
Tegen wie moest deze ouder u eigenlijk beschermd worden? Tegen het bewind zelf?
Alles is deze ouder afgenomen door deze ‘professionals’. Deze had nog jaren met gewaarborgde zorg op de eigen vertrouwde plek en omgeving kunnen wonen. De rechter stelt zich op het punt ‘dit zijn de professionals dus die moeten we vertrouwen’ – en neemt alles voor zoete koek in wat zij verklaren. Ondanks dat er klip en klaar bewijs is dat hun beslissingen niet voldoende gefundeerd zijn of juist onderbouwd weerlegd kunnen worden.
Er zijn (te)verregaande maatregelen genomen oprecht bezorgde familie via rechtswege monddood te maken, onder het mom van ‘in het belang van cliënt‘ en ‘ter bescherming van deze kwetsbare persoon’, maar in werkelijkheid in hun belang c.q. zodat hun eigen onterechte beslissingen niet aan het licht komen – allesbehalve in het belang van client.
Dit met alle onomkeerbare onrechtvaardige gevolgen van dien, waarvan iemand die mij zeer dierbaar is nu zwaar de dupe van is geworden.
De ouder is nu gedwongen te wonen buiten zijn vertrouwde omgeving in een zorginstelling, moet daartussen mensen met een veel zwaarder ziektebeeld wonen, waar geen enkele connectie mee heeft. Ver weg van zijn eigen netwerk. De ouder vereenzaamd versneld en krijgt niet de juiste prikkels die wel beschikbaar waren op zijn eigen plek.
Er moet veel meer controle en toezicht komen zodat dergelijke situaties nooit meer kunnen voorkomen!
Gerarda
Voor mij is het onbegrijpelijk dat de bewind en mentoren bekostigd worden door ons als maatschappij. Deze ook continu bij de gemeenten aankloppen voor bijzondere bijstand. De instellingen zich God en rechter in een voelen. Gemeenten ga deze juridische vertegenwoordigers eens de duimschroeven aandraaien. Want zij maken bewust misbruik van gemeenschapsgelden. trekken trajecten onnoemelijk lang. Bij cliënten doen ze zich voor als weldoeners. Zijn niet vies om naasten samen met behandelaren en hulpverleners direct en indirect te mishandelen. Daarbij zou je verwachten dat een familievertrouwenspersoon dit niet ok zou vinden maar zij spelen hierin ook hun loftrompet. Deze wetgeving moet per direct gewijzigd worden want het betreft zeer grote groepen van de bevolking. Dit scheelt behoorlijk wat cliënten in de wachttijden. Heel wat zorggeld kan bespaard worden. Daarbij heel veel directe en indirecte zorgkosten betreffende cliënten en familie, naasten. Wat dacht u wat er te besparen valt bij de gemeenten op kosten van bewind en mentorschap en daar bij een heel groot gedeelte van de bijzondere bijstand voor juridische kosten en om het bewind met hun advocaten die niet meer de mond opengehouden hoeven te worden. Hierbij zeg ik niet dat ze dit allemaal doen maar wel diegenen die zo geweldig bevriend zijn met de medewerkers in de organisaties. Wat dacht u van de directeur die regelmatig pitches houd en diegene die de beste pitsch houdt die kan dus juridisch vertegenwoordiger van alle cliënten worden! Rechtbanken ik dacht dat u toch de rolluiken open had maar moet constateren dat deze mee bewegen met de ketenpartners.