Een bijeenkomst tussen 42 deelnemers over veerkracht en motivatie bleek bijzonder moeilijk te verlopen. Ze maakten elkaar over en weer verwijten. Over het sluiten van loketten bijvoorbeeld.
Birgit Goris was erbij en brengt verslag uit op het Belgische Sociaal.Net – digitaal platform voor sociale professionals – dat sinds 2015 bestaat en is ontstaan uit de vaktijdschriften Alert voor sociaal werk en politiek en het Tijdschrift voor welzijnswerk. Goris is lector sociaal werk aan de Vlaamse Hogeschool UC Leuven-Limburg en medewerker participatie bij De RuimteVaart, vereniging tegen armoede. De titel van haar artikel is veelzeggend: De kernopdracht van sociaal werk staat onder druk: ‘We moeten front vormen’.

De bijeenkomst werd georganiseerd door Sterk Sociaal Werk Vlaams-Brabant in Heverlee op 23 mei 2023. Birgit Goris: “Vandaag is de eerste lijn massaal present, maar ook vanuit de gespecialiseerde tweede lijn zijn er collega’s. Het zijn basiswerkers uit alle mogelijke hoeken van het sociaal domein: van basiseducatie, opbouwwerk, sociaal-cultureel volwassenenwerk en sociale economie tot OCMW^*), gezinsondersteuning, wijkgezondheidscentra, mutualiteit, geestelijke gezondheidszorg en jeugdhulp“.
De deelnemers vormen een dwarsdoorsnede van het sociaal werk.

Alles wat de ziel van de stiel bederft

Goris: “En dan gebeurt het. Een deelnemer stelt de ultieme vraag: ligt bij sociaal werkers, door de aard van het beroep en de hoge werkdruk, burn-out meer op de loer? Er ontstaat geroezemoes in de zaal. Het is een instemmend gezoem. Maar daar blijft het niet bij. Een sociaal werker gooit haar frustratie over de ontoegankelijkheid van diensten eruit. En plots gaat het over alles wat de ziel van de stiel bederft: de sluiting van loketten, werken op afspraak, digitalisering, ingewikkelde procedures en de steeds complexere administratieve verplichtingen om rechten af te dwingen.
Allerlei diensten worden benoemd en bekritiseerd. Burgers vinden hun weg niet meer in het doolhof van de samenleving. Sociaal werkers sukkelen mee en verliezen soms een hele dag aan het uitzoeken van waar mensen terechtkunnen en hoe ze daar dan binnenkomen.
Iemand verwijt collega sociaal werkers dat ze de ontoegankelijkheid van diensten en rechten alleen maar vergroten. Het gevoel dat verschillende eerstelijnsdiensten hun taken afschuiven op anderen, waardoor ook die niet tot hun kerntaak komen, wordt beaamd en tegengesproken”.

Zwarte pieten schuiven

De ontmoeting mondt uit in een haast eindeloze sessie zwarte pieten schuiven. “We schieten op elkaar”, concludeert Goris: “We richten de pijlen op elkaar. We schieten op andere sociaal werkers die ook met hun voet in de modder staan. Sociaal werkers die op hun beurt botsen op nutteloze regels, gesloten diensten en het moeten werken op afspraak.
Sociaal werkers zijn kwaad op het systeem, maar blijven er wel in meedraaien”.
Goris heeft het over ‘onzichtbaar schaduwwerk’. In plaats van een front te vormen, maken sociaal werkers elkaar verwijten: “We zwoegen aan formulieren en documenten waarvan we weten dat het onzinnig is”.

Laten we samenwerken

Het enige advies, aldus Goris, dat hout snijdt is uiteraard: “Laten we samenwerken en ons verzetten tegen systemen zodat we het onrecht dat we zien en dat op beleidsniveau georganiseerd wordt, aan de kaak kunnen stellen. Enkel zo komen we tot echte verandering. Enkel zo zullen we kunnen waarmaken wat we pretenderen: het afdwingen van sociale rechten van mensen”.

Goris wijst in haar verslag op de kerntaak van het sociaal werk, gedefinieerd in De vijf krachtlijnen van Sterk Sociaal Werk tijdens de eerste Sociaalwerkconferentie in Brussel op 24 mei 2018. Deze vijf krachtlijnen zijn: nabijheid; politiserend werken; procesmatig werken; generalistisch werken; verbindend werken.
Meer hierover op Departement Zorg: https://departementwvg.be/ssw/5-krachtlijnen

Lees het hele artikel: De kernopdracht van sociaal werk staat onder druk: ‘We moeten front vormen’, door Birgit Goris, Sociaal.Net, 9 juni 2023: https://sociaal.net/opinie/de-kernopdracht-van-sociaal-werk-staat-onder-druk/

Noot
^*) OCMW = Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn in België is een gemeentelijke openbare instantie

Afbeelding bovenaan is van Gerd Altmann