De toeslagenaffaire houdt de Vereniging van Hogere ambtenaren (VHMF) bij het Ministerie van Financiën behoorlijk bezig. De berichtgeving hierover was de afgelopen maanden niet mals en heeft het vertrouwen in de Belastingdienst danig ondermijnd. Jarenlang heeft de Belastingdienst honderden gezinnen – het juiste aantal wordt nog onderzocht – in diepe financiële problemen gebracht door onrechtmatig kinderopvangtoeslag stop te zetten en terug te vorderen.  Ambtenaren zoeken naar antwoorden op de vraag hoe het vertrouwen in de Belastingdienst kan worden hersteld. De vraag staat centraal op het webinar Bouwen aan vertrouwen. Hoe nu samen verder? dat de Vereniging organiseert op 27 oktober 2020.

Brief aan secretaris-generaal

Vertrouwen is ook het onderwerp van een brief van het bestuur van VHMF aan de secretaris-generaal van het ministerie van Financiën, de heer Van den Dungen. De brief is te lezen op de site van VHMF.

Enkele passages uit de inhoud:

“Om het vertrouwen van burgers in de Belastingdienst weer op te bouwen is waarheidsvinding essentieel. Daartoe dient zo snel mogelijk een open onderzoek te worden gestart, liefst in de vorm van een parlementaire enquête. Niet gericht op het vinden van een zondebok, maar op waarheidsvinding. In dit onderzoek moet aandacht worden besteed aan de rol van de wetgevende, rechtsprekende en de uitvoerende macht. Deze machten dienen lering te trekken uit dit onderzoek. Om dit echt te realiseren moeten alle heilige huisjes ter discussie gesteld worden. Dat kan alleen als de veiligheid van medewerkers voorop staat.

Vragen die gesteld en beantwoord moeten worden zijn bijvoorbeeld:

• wat is de invloed geweest van de politiek en wetgeving, dit vanaf het opzetten van de toeslagen;
• wat is de rol geweest van de opdrachtgevende ministeries;
• wat zijn de effecten geweest van de bedrijfsmatige inrichting van de processen van Toeslagen;
• wat is de invloed geweest van de keuze bij de inrichting van Toeslagen om het werkproces van Toeslagen de juridische regels en beperkingen slechts te in de werkinstructies en handboeken en in concrete situaties, waarin een afweging van juridische en andere aspecten vereist, juristen niet of onvoldoende te betrekken of hun advies te ‘overrulen’.

Om dit parlementaire onderzoek de vereiste openheid te geven dient het strafrechtelijke onderzoek te worden opgeschort. Slechts zonder druk van een strafrechtelijk onderzoek kunnen goede antwoorden gevonden worden. Pas na een dergelijk parlementair onderzoek kan eventueel worden bekeken of er reden is voor een strafrechtelijk onderzoek tegen personen”.

Webinar Bouwen aan vertrouwen

Op het webinar van 27 oktober 2020 wil VHMF aandacht geven aan vertrouwen in de fiscaliteit. De kernvraag luidt: Hoe kunnen we ervoor zorgen dat belastingplichtigen, toeslaggerechtigden, politiek én medewerkers weer vertrouwen krijgen in de Belastingdienst?

Op de poster van het webinar staat dat “geen onderwerp zal worden geschuwd: vertrouwen, politiek en maatschappij, scheiding der machten, complexe wetgeving, freies Ermessen, menselijke maat, IT, cultuur, vakmanschap, wantrouwen…”
De relatie tussen vertrouwen en de cultuur binnen de Belastingdienst komt eveneens ter sprake. Wat zijn de dilemma’s voor de behandelende belastingdienst-medewerker? Wanneer slaat vertrouwen om in gerechtvaardigd wantrouwen? Mag en durf je zelf een beslissing te nemen of leg je alles voor aan de rechter? Hoe ga je om met de macht die je als inspecteur hebt bij het nemen van ingrijpende beslissingen?

Dagvoorzitter op het webinar is prof. dr. Leo Stevens, emeritus-hoogleraar fiscale economie van de Erasmus Universiteit Rotterdam.  Stevens was betrokken bij o.a. de herziening van het Nederlandse inkomstenbelastingstelsel in 2001. Voor Informatief schreef hij het artikel Vaktrots:

“Voor velen levert vaktrots een belangrijke bijdrage aan de zin van het leven. Het gevoel waardering te ervaren voor het werk dat je doet en nuttig te zijn, geeft voldoening en versterkt je zelfrespect. Het is gewoon fijn om professioneel engagement te kunnen delen met collegae en te voelen dat je werk wordt erkend en gewaardeerd. Ook maatschappelijk. Het lijken zweverige sentimenten, maar in feite zijn dit de gevoelens die kleur en fleur geven aan je leven.

Maar als de vaktrots wegsijpelt, grijpen negatieve verdringingsalternatieven hun kans. Dan slaat onverschilligheid toe en verliest het professionele verantwoordelijkheidsgevoel zijn glans. Daarom gaat mij de zichtbaar afbladderende rechtsstatelijkheid van de Belastingdienst zo aan het hart. Ik sta daarin bepaald niet alleen. Het is tijd om alle constructieve krachten te verbinden en te versterken om terug te winnen wat we hebben verloren.
[…]
We moeten weer bouwen aan een proces van rechtsbedeling waarin alle persoonlijke schakels van rechtvaardigheid en doelmatigheid harmonisch in elkaar grijpen, waardoor een evenwichtige en vloeiende cadans in de wetstoepassing ontstaat. Natuurlijk blijft de ingewikkeldheid van de samenleving de uitvoerders in hun werkprocessen geregeld voor dilemma’s plaatsen. Maar belangrijker dan de stelligheid waarmee de ‘juiste’ wetsuitleg in de uitvoering wordt uitgedragen, is de integriteit waarmee naar de juiste beslissing wordt gezocht. Een echte professional kent zijn kracht én zijn zwakte en laat zich inspireren door collegiale inzichten”.

Stevens wees tevens op het overtrokken geloof in de maakbaarheid van de samenleving en de stelselmatige onderschatting van de uitvoerbaarheidsproblemen. Die zouden het functioneren van de Belastingdienst in diskrediet hebben gebracht.
Naast de structurele onderschatting van het vermogen tot uitvoeren vormt het gebrek aan affiniteit van leidinggevende topambtenaren met de werkvloer een fundamenteel probleem.

Lees het hele artikel van Stevens in Informatief no 96, oktober 2020: www.vhmf.nl/images/stories/informatief/Informatief2020-96w.pdf

Meer info over webinar Bouwen aan vertrouwen, programma op site Belastingdienst: https://channel.royalcast.com/belastingdienst/#!/belastingdienst/20201027_2

en op VHMF: www.vhmf.nl/index.php?option=com_content&view=article&id=122&Itemid=111

en  www.youtube.com

Het webinar staat open voor alle geïnteresseerden binnen en buiten de Belastingdienst.

Rapport verschenen met resultaten van extern cultuuronderzoek naar Belastingdienst: ‘Van visie naar actie’, Blogs Beroepseer, 27 mei 2020: https://beroepseer.nl

Beroepstrots, een ongekende kracht: https://beroepseer.nl/beroepstrots/