Redactie Beroepseer

VMBO bestaat 25 jaar!

Geschreven op 22 april 2024. Gepost in Blogs, Onderwijs. Geen reacties op VMBO bestaat 25 jaar!

Het VMBO bestaat 25 jaar in 2024. Het voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs is in 1999 ingevoerd als vervanger van het voorbereidend beroepsonderwijs (VBO) en het middelbaar algemeen voortgezet onderwijs (MAVO). De bedoeling was verbetering van de aansluiting op het middelbaar beroepsonderwijs (MBO) en het hoger algemeen voortgezet onderwijs (HAVO).
Al sinds het ontstaan wordt er geklaagd over het slechte imago van het VMBO. Een documentaire ter gelegenheid van het 25-jarig jubileum wijst daar ook op: “Maar het jubileum is niet per se reden tot grote vreugde; het schooltype kampt met een imagoprobleem. De opleiding geldt voor veel mensen als ‘minderwaardig’, ouders en kinderen mikken liever op ander zogenaamd ‘hoger’ onderwijs”. Het televisieprogramma Andere tijden zendt de documentaire met historisch archiefmateriaal over de veranderingen in het beroepsonderwijs en de mogelijkheden voor de toekomst uit op vrijdag 26 april 2024.

Blaffen tegen de verkeerde boom

Sinds de aanvang is de ene poging na de andere gedaan om het VMBO te verbeteren, aan te passen of het imago op te krikken. Maar hoe doe je dat?
Arjan Elbers ergert zich in een artikel op Flexnieuws aan recente oproepen over herwaardering en imagoverbetering van het (V)MBO. Hij schrijft: “Reclamespotjes van de overheid gaan niet helpen bij de herwaardering van het (v)mbo). Laat zelf zien hoe gaaf het (v)mbo is. Stap uit de slachtofferrol en ben trots op het (v)mbo en de helden van onze toekomst!”
Op 21 maart 2024 bracht de NOS het bericht over de oproep van het Landelijk Aktie Komitee Scholieren (LAKS) en Jongeren Organisatie Beroepsonderwijs (JOBmbo) aan de overheid om meer haast te maken met de herwaardering van het (V)MBO.
Elbers: “De oproep van het Laks en JOBmbo is fantastisch! Alleen, de geadresseerde is in mijn ogen helemaal verkeerd. De overheid gaat ons (v)mbo onderwijs helemaal niet helpen aan een beter imago. Het is dezelfde overheid die vijftien jaar lang geroepen heeft dat we een kenniseconomie moeten zijn. Ouders van Nederland: leidt je kind vooral zo hoog mogelijk op. En die overheid gaat je nu helpen? Not. Laks en JOBmbo blaffen tegen de verkeerde boom”.

Elbers suggereert: “Laat zien waar we trots op zijn! Bijvoorbeeld Skills The Finals, dat is waanzinnig. Wat die jongens en meiden daar doen en laten zien is abnormaal gaaf. Het Crafted Festival, waar jaarlijks creativiteit wordt getoond en gevierd door mbo’s. Mega indrukwekkend. Of NXtv.nl en de briljante online gastcolleges van Stichting Guruz. Ze brengen vakmanschap geweldig in beeld”. Elbers verwijst naar het verhaal van Lotje op video die haar studieadvies kreeg waarna de reactie van haar ouders. Die waren het niet eens met het advies. Zie: www.youtube.com/watch?v=nWWfOe9boHc

Voortreffelijk Mega Belangrijk Onderwijs

Een recent overheidsplan ter stimulering van het VMBO is de ‘nieuwe leerweg’ die per 1 augustus 2024 van start zou gaan. Deze is evenwel uitgesteld, maar scholen die dit willen, mogen vanaf het schooljaar 2024-2025 praktijkgerichte programma’s aanbieden als erkend examenvak. De nieuwe leerweg biedt elke school een of meerdere praktijkgerichte programma’s. De gemengde en de theoretische leerweg mogen dan niet meer worden aangeboden. Leerlingen kunnen alleen een diploma nieuwe leerweg halen als ze, naast de andere vakken, ook het praktijkgerichte programma afgesloten hebben.

Naar aanleiding van de lancering van de ‘nieuwe leerweg’, met als kern de verplichting van het praktijkvak, schreef journaliste Aleid Truijens in de Volkskrant in 2020: “Ik ben bang dat de nieuwe vmbo-leerweg de zoveelste goede bedoeling is die verkeerd uitpakt”. Intussen zijn we vier jaar verder. Arjen Daelmans schrijft in Trouw in maart 2024 het artikel Trots op het vmbo: Voortreffelijk Mega Belangrijk Onderwijs! “De komende weken ontvangen zo’n 180.000 leerlingen uit groep acht het definitieve advies voor de middelbare school. Ongeveer de helft krijgt een vmbo-advies. Voor sommige ouders en leerlingen voelt dat niet feestelijk. Immers, je móet naar het vmbo, je mág naar het havo of vwo. Hardnekkige beelden en onbekendheid met het vmbo maken dat jongeren (en ouders) niet trots kunnen zijn op hun school en opleiding, want ze doen ‘maar’ vmbo.
Dat is zonde en onnodig. Alleen al omdat er wat de leerprestaties betreft een duidelijke overlap tussen de niveaus bestaat: goed presterende vmbo’ers scoren even goed als havisten en vwo’ers op bijvoorbeeld taal en rekenen. Van alle leerlingen in de derde klas zitten vmbo-leerlingen het vaakst op een hoger niveau, vergeleken met hun schooladvies”.
Daelmans eindigt met “felicitaties voor alle leerlingen van groep acht met een vmbo-advies! Je gaat mooi onderwijs volgen waarmee je goed voorbereid wordt op een vervolgopleiding en mooie baankansen tegemoet gaat. Welkom op het vmbo: Voortreffelijk Mega Belangrijk Onderwijs”.

Sterk Techniekonderwijs

Sinds 2018 maakt het kabinet jaarlijks 100 miljoen euro vrij die via een subsidieregeling door scholen kan worden ingezet om een impuls te geven aan het techniekonderwijs in het beroepsgerichte VMBO. Omdat er in de gehele technieksector behoefte is aan goed geschoold personeel, wordt deze subsidieregeling vanaf 2025 verbreed van enkel de harde techniek naar alle techniekopleidingen binnen het VMBO: de subsidieregeling Sterk Techniekonderwijs (STO) 2025-2029.

Uitzending Andere tijden op 26 april 2024: ‘Miljonairs van de toekomst’

De documentaire van Andere tijden wordt uitgezonden op vrijdag 26 april 2024 op NPO 2, om 23.10 uur. De titel luidt Miljonairs van de toekomst? Dat is andere taal. Een ontwikkeling van underdog naar miljonair. Oorzaak is dat de arbeidsmarkt staat te springen om vaklui. In de film komt aan het woord Tineke Netelenbos die eind jaren zestig zelf werkzaam was als lerares in het beroepsonderwijs en later als staatssecretaris verantwoordelijk was voor de invoering van het VMBO. Daarnaast vertellen oud-docent Albert Evenhuis, docent Hendrik Atze van Doezum en oud-VMBO-leerling Pascal Koning hun verhaal.

We zien ook een jonge aannemer, voorbeeld van de geslaagde vakman van de toekomst. Hij heeft een goed inkomen. Oud-directeur Wim Metsemakers van een ROC merkt tenslotte op: “Dit gaan we dus krijgen: de strijd om de vakman. Je kunt wel de mooiste dingen tekenen, maar als het niet te maken is, hou maar op. Vaklieden worden de miljonairs van de toekomst”.

Miljonairs van de toekomst. Duur 46 min. https://anderetijden.nl/programma/1/Andere-Tijden/aflevering/977/Miljonairs-van-de-toekomst

Feestkrant en Managementdag SPV – het VMBO in beweging

Na de zomer komt het Platform VMBO Dienstverlening en Producten met de Feestkrant vmbo 25 jaar: https://platformdenp.nl/

Stichting Platforms VMBO bestaat 20 jaar en viert dat met de SPV Managementdag – Het vmbo in beweging in Amersfoort op 3 juni 2024. www.platformsvmbo.nl/actueel/uitnodiging-spv-managementdag-3-juni-2024

Referenties

Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden – Besluit van 19 mei 1999 over invoering van leerwegen in het middelbaar algemeen voortgezet onderwijs en het voorbereidend beroepsonderwijs: https://beroepseer.nl

Ik ben bang dat de nieuwe vmbo-leerweg de zoveelste goede bedoeling is die verkeerd uitpakt, door Aleid Truijens, de Volkskrant, 30 november 2020: www.volkskrant.nl/

Trots op het vmbo: Voortreffelijk Mega Belangrijk Onderwijs!, door Arjen Daelmans, Trouw, 17 maart 2024: www.trouw.nl

Herwaardering van het (v)mbo? Goed verhaal, maar er wordt geblaft naar de verkeerde boom, door Arjan Elbers, Flexnieuws, 27 maart 2024: www.flexnieuws.nl

Sterk Techniekonderwijs: www.sterktechniekonderwijs.nl/

Tips & tools voor de planvorming 2025-2029: www.sterktechniekonderwijs.nl

VMBO, VO Raad: www.vo-raad.nl/onderwerpen/vmbo/praktijk-ondersteuning

25 jaar praktijkonderwijs: het ontstaan van het Praktijkonderwijs, Boom Beroepsonderwijs: https://boomberoepsonderwijs.nl

Video Arjan van der Meij: Maken moet weer terug in het onderwijs, 14 april 2014: https://beroepseer.nl

Te doen met en rondom het VMBO

Beroepenfeest VMBO On Stage: www.onderwijsonstage.nl

WorldSkills: https://worldskillsnetherlands.nl
Skills The Finals: https://worldskillsnetherlands.nl/stf/
WorldSkills Netherlands bestaat twintig jaar. ‘Vakwedstrijden hebben me gemaakt tot wat ik nu ben’, Blogs Beroepseer, 10 oktober 2022: https://beroepseer.nl

Vakkanjers: https://vakkanjers.nl

Crafted Festival: https://crafted.nu

NX TV: https://www.nxtv.nl

Stichting Guruz: https://www.guruz.nl

Afbeelding bovenaan: VMBO-bank achterkant (Verhalenbanken, Veendam www.rtvnoord.nl/nieuws/199707/mozaiekbank-vertelt-verhaal-van-school-die-gaat-verdwijnen)

Tip: Type het woord beroepsonderwijs in het zoekveld op de homepage van deze site voor alle blogs/video’s vanaf 2006 over het onderwerp

Interview met initiatiefnemer brief namens 200 advocaten aan NOvA over de internationale rechtsorde in Gaza

Geschreven op 19 april 2024. Gepost in Algemeen, Blogs. Geen reacties op Interview met initiatiefnemer brief namens 200 advocaten aan NOvA over de internationale rechtsorde in Gaza

Tijdschrift en platform voor juristen Mr. kiest elke week een ‘Meester van de Week’ uit die om een bepaalde reden in het nieuws staat, een opvallende overstap heeft maakt of gaat maken, of betrokken is bij een spraakmakende transactie. De tweede week van april 2024 viel de keuze op militair advocaat Reinout Sterk. Hij nam het initiatief tot het versturen – op 4 april 2024 – van een brief aan de Nederlandse Orde van Advocaten (NOvA) met daarin een verzoek namens 200 advocaten om de “schending van de internationale rechtsorde door Israël” te veroordelen.

De eerste vraag die de redactie van Mr. stelt is: Wat was de motivatie voor het opstellen en versturen van de brief aan de Nederlandse Orde van Advocaten?
Sterk: “De vraag is andersom. Hoe kan het dat wat alle schijn heeft van genocide gaande is, en wij ons genoodzaakt voelen dat te adresseren? We zien een land op georganiseerde schaal de ergste misdaad plegen die er is, en we zien onze regering dat land de hand boven het hoofd houden. Moeten wij dan niets doen?”

Tweede vraag: Heeft Hamas de internationale rechtsorde niet juist geschonden, waarna Israël zich aan het verdedigen is door aan te vallen in Gaza, en geen andere keuze heeft dan oorlog voeren?
Sterk: “Je kunt dit niet los zien van alle pogroms, en de holocaust, die joden in Europa zijn aangedaan. Vanuit die achtergrond begrijp ik de diepgevoelde wens tot een eigen staat. Maar daar hebben de Palestijnen niks mee te maken. Omwille van het stichten van de staat Israël is de inheemse bevolking in 1948 met geweld en terreur verdreven. En de Palestijnen die er zijn blijven wonen, zijn tot tweederangsburgers gemaakt. Bovendien wordt van hen, nog steeds, onder dreiging van geweld land onteigend. Hamas heeft de internationale rechtsorde inderdaad geschonden. Dat was een verschrikkelijke terreuraanslag. Maar geeft dat Israël carte blanche? Is dat een argument om het oorlogsrecht terzijde te schuiven?”

Is het wel de rol van advocaten om zo’n brief te sturen?
“Advocaten zijn de hoeders van de rechtsstaat. Artikel 90 van de grondwet geeft de Nederlandse regering de opdracht de internationale rechtsorde te bevorderen. Door Israël niet keihard aan te pakken, doet de regering het tegenovergestelde. Daarmee schendt ze de Grondwet, en dus de rechtsstaat. Bovendien heeft de NOvA deze deur zelf opengezet, door in 2022 een scherpe veroordeling uit te spreken van het schenden van de Rule of law door Rusland”.

U bent zelfstandig militair advocaat. Heeft uw achtergrond verband met de actie? Bent u activistisch?
“Mijn achtergrond heeft alleen verband met deze actie, in die zin dat ik gespecialiseerd ben in het oorlogsrecht. Mijn religie of afkomst heeft er niets mee te maken. Dat zou ook niets uit moeten maken”.

Lees het hele interview: Reinout Sterk over de internationale rechtsorde in Gaza en ascetisch leven, redactie Mr., 8 april 2024: www.mr-online.nl/reinout-sterk-over-de-internationale-rechtsorde-in-gaza-en-ascetisch-leven/

Groep advocaten: ‘Orde, veroordeel schending rechtsorde door Israël’, redactie Mr., 4 april 2024: www.mr-online.nl/groep-advocaten-orde-veroordeel-schending-rechtsorde-door-israel/

Afbeelding bovenaan is van Jessica45

De schaduwkant van HRM

Geschreven op 18 april 2024. Gepost in Bedrijfsleven, Blogs. Geen reacties op De schaduwkant van HRM

Eva Knies kreeg in 2022 bericht dat haar project People management: te veel van het goede? een Vidi-financiering^*) krijgt van ongeveer 800.000 euro voor het opzetten van een onderzoeksgroep en de ontwikkeling van een eigen onderzoekslijn. Eva Knies is hoogleraar Strategisch Human Resource Management aan de Universiteit Utrecht.
In het Tijdschrift voor HRM schreef zij met Sandra de Kruijf en Jasmijn van Harten het artikel De schaduwkant van HRM.
Human Resource Management (HRM) houdt zich bezig met de personeelszaken van een bedrijf. Daarbij gaat het niet zozeer om de persoon als werknemer op zich. De nadruk ligt meer op vaardigheden, kennis en motivatie van de werknemer.
Jasmijn van Harten is als universitair hoofddocent verbonden aan het departement Bestuurs- en Organisatiewetenschap (USBO) aan de Universiteit Utrecht. Sandra de Kruijf is promovenda aan het USBO.

Het blijkt dat HRM een schaduwkant heeft: valkuilen, hindernissen en risico’s van bestaande of nieuwe (beleids)praktijken met betrekking tot personeel. Zij schrijven:
”Er is door velen – getuige onder meer vele publicaties over dit onderwerp in het Tijdschrift voor HRM – onderzoek gedaan naar de vraag of HRM meerwaarde oplevert voor verschillende belanghebbenden. De mogelijkheid dat HRM tegelijkertijd ook een schaduwkant kan hebben, is echter in veel mindere mate onderwerp van discussie. Wij denken dat HRM-ondersteuning – hoe goed bedoeld ook – ‘te veel van het goede’ kan zijn. Dit levert juist risico’s op voor de prestaties en het welzijn van medewerkers. Deze schaduwzijde is nog onderbelicht. Meer inzicht is nodig in de risico’s hiervan en hoe er optimale ondersteuning aan medewerkers kan worden geboden”.

Hoewel de schaduwkant van HRM niet systematisch in kaart is gebracht, zijn er wel enkele studies die negatieve effecten van HRM op prestaties of welzijn van medewerkers laten zien. Dit zijn lang niet altijd onderzoeken die zijn gedaan om de schaduwkant van HRM te bestuderen. Regelmatig zijn negatieve HRM-effecten een nevenbevinding. Eén van deze studies is het promotieonderzoek van Jasmijn van Harten. Zij zag dat medewerkers die veel ondersteuning krijgen van hun leidinggevende bij hun functioneren in het dagelijkse werk minder open staan voor verandering. Jasmijn noemt dat het verwende werknemereffect. Deze bevinding geeft te denken: is meer ondersteuning vanuit de organisatie en de leidinggevende altijd beter? Ons voorlopige antwoord is: ‘nee, niet altijd’.

Social exchange

Voor onze argumentatie gaan we terug naar een klassieke theorie uit de jaren ’60: de Social Exchange Theorie van socioloog Peter Blau en het principe van wederkerigheid van Alvin Gouldner; het kernidee dat wanneer mensen positieve acties van anderen ervaren, ze het gevoel hebben dat ze bij de ander in het krijt staan en hun ‘schuld’ terug moeten betalen. De Social Exchange Theorie wordt veelvuldig gebruikt om positieve bijdragen van HRM, op bijvoorbeeld prestatie, te verklaren. Wij betogen dat dit een eenzijdige toepassing is en dat hetzelfde mechanisme ook tot minder positieve resultaten kan leiden. Als medewerkers veel ondersteuning krijgen kunnen zij het gevoel hebben dat zij zich bovenmatig moeten inzetten om dit terug te betalen in de vorm van bijvoorbeeld langer doorwerken om het werk af te krijgen, collega’s helpen of extra taken oppakken. Dit creëert een potentieel risico voor het welzijn van medewerkers. Zij kunnen over hun eigen grenzen gaan in hun pogingen de wederkerigheidsbalans te herstellen, met een grotere kans op bijvoorbeeld stress en burn-out. Het omgekeerde is ook denkbaar en sluit aan bij de verwende werknemers van Jasmijn. In dat geval profiteren medewerkers wel van de ondersteuning die ze krijgen, maar zal die niet tot optimale prestaties leiden. In dit geval krijgt de organisatie onvoldoende return-on-investment”.

Alertheid geboden

De auteurs eindigen hun verhaal met uitleg over het project De donkere kant van people management: “De komende jaren zullen wij met een team – bestaande uit experts op het gebied van HRM, arbeids- en organisatiepsychologie en bestuurskunde – onderzoek doen naar de schaduwkant van HRM, in het bijzonder in de onderwijs- en zorgsector. Dit onderzoek zal inzicht geven in het vóórkomen van negatieve effecten van goedbedoelde ondersteuning en de omstandigheden waaronder de risico’s daarop het grootst zijn. Denk bijvoorbeeld aan een situatie waarin een re-integrerende medewerker de mogelijkheid wordt geboden om een opleiding te volgen. Deze medewerker zal zich waarschijnlijk gezien en gewaardeerd voelen door het aanbod. Tegelijkertijd bestaat er ook een risico dat deze medewerker door het volgen van de opleiding in de gegeven situatie te veel hooi op de vork neemt tijdens het re-integratieproces. In nauwe samenwerking met de praktijk zullen we tevens komen tot handvatten voor leidinggevenden en medewerkers om te voorkómen dat de negatieve effecten van HRM optreden. Het wederzijds afstemmen van onuitgesproken verwachtingen speelt daarbij een belangrijke rol. In de tussentijd is alertheid geboden: meer ondersteuning kan ook te veel van het goede worden. Sterker nog: het kan datgene wat het probeert op te lossen juist verergeren. Het is van belang de juiste HRM-dosering te vinden (niet te veel, niet te weinig) om zo optimale resultaten te boeken”.

Lees het hele artikel De schaduwkant van HRM, door Eva Knies, Sandra de Kruijf & Jasmijn van Harten, Tijdschrift voor HRM, 15 april 2024: https://tijdschriftvoorhrm.nl/de-schaduwkant-van-hrm/

Onderzoeksproject naar de schaduwkant van people management, Universiteit Utrecht: www.uu.nl/nieuws/vidi-beurs-eva-knies-voor-onderzoek-naar-schaduwkant-people-management

In najaar 2023 verscheen het boek The dark side – waarover er gezwegen wordt op de werkvloer, door Peggy De Prins bij de Vlaamse uitgever Pelckmans. Brenda Vermeeren schreef voor het Tijdschrift voor HRM een recensie van het boek (23 januari 2024): https://tijdschriftvoorhrm.nl/the-dark-side-waarover-er-gezwegen-wordt-op-de-werkvloer/

Noot
^*) Een Vidi-financiering of beurs maakt samen met de Veni- en Vici-beurzen deel uit van het Talentprogramma van NWO – Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek. Vidi is gericht op ervaren onderzoekers die na hun promotie al een aantal jaren succesvol onderzoek hebben verricht. www.nwo.nl/calls/nwo-talentprogramma

Oude ambachten zijn steeds minder populair, ze staan onder druk

Geschreven op 17 april 2024. Gepost in Onderwijs, Video/Podcast. Geen reacties op Oude ambachten zijn steeds minder populair, ze staan onder druk

Oude ambachten zijn steeds minder populair onder de jongere generatie, terwijl de maatschappij ervan afhankelijk is. Denk daarbij aan de schoenmaker of de restaurateur van de Domtoren in Utrecht. Het televisieprogramma Stand van Nederland – Generatie Next besteedde zaterdag 13 april 2024 op NPO2 aandacht aan oude ambachten die dreigen verloren te gaan en onderzocht hoe de aanwas van ambachtslieden gewaarborgd kan blijven. Jongeren kiezen tegenwoordig voor thuiswerk, internet, kantoorbanen.

Lars van Veldhoven is derde generatie schoenmaker. Samen met zijn vader runt hij een schoenmakerij in het centrum van Arnhem. Hij heeft het erg druk en zegt dat het moeilijk is om aan personeel te komen. Hij merkt op dat de jongere generatie te weinig geduld heeft voor een opleiding van jaren. Zolang duurt het voordat je volleerd bent. In het verleden waren er in de regio Arnhem circa vijftig schoenmakers, nu nog twee. Aan het woord in de reportage komt ook goudsmid Lisa Spikkert die het ervoor over had dagelijks zes uur per trein en bus te reizen voor haar studie.

Op de vraag van de door Stand van Nederland gehouden enquête of men wel eens iets door een ambachtsman of -vrouw heeft laten maken maken, antwoordde 80 procent van de ondervraagden met een Ja. Een andere vraag was of men het belangrijk vond dat ambachtelijke beroepen blijven bestaan? Bijna honderd procent antwoordde met Ja (96,8 procent).
Maar vraag je aan Ralf Pieters die bezig is met de restauratie van de Domtoren in Utrecht waarom er zo weinig leerlingen zijn in zijn vak, dan zegt hij: Ik denk dat mensen niet meer met hun handen willen werken. Terwijl het eigenlijk het mooiste werk is dat je kunt doen. Er zijn te weinig mensen en te weinig opleidingen voor ambachten.

Als het ambacht verdwijnt…

“Als het ambacht verdwijnt, verdwijnt er heel veel moois uit ons leven. Dan hebben we ook heel veel noodzakelijke dingen niet meer. Ambachten als orthopedisch schoenmaker of instrumentenmaker zijn onderdelen van zorg. Die kunnen we niet missen. Dat is maatwerk”. Aan het woord is Elrie Bakker-Derks, voorzitter van Ambacht Nederland, een organisatie waarin verschillende ambachten zich verenigd hebben.
Ze gaat in op de vraag of er nu onvoldoende leerlingen zijn of onvoldoende opleidingen: “Het is allebei. De opleidingen zijn er veelal niet. En over het algemeen is er een slecht imago. Je bent laag opgeleid. Als je met je handen werkt, ben je ‘dom’ in de ogen van veel mensen. Terwijl ambachtslieden, ik ken er veel, heel intelligente mensen zijn. Die leren bij wijze van spreken door hun handen heen. Die leren op een andere manier, die kijken op een andere manier. Die ontwikkelen zich op een andere manier. Mensen hebben vaak het perspectief niet Ze hebben niet het idee, daar kan ik ook een carrière in maken. Daar kan ik me ook in gaan ontwikkelen”.

Wat kan hieraan worden gedaan? Leermeester René Onwezen in het meubelmakersvak geeft het advies: “Aantrekkelijk maken. Promoten. De jeugd laten zien dat er niets verkeerd is aan met je handen te werken. Dat het heel erg bevredigend is dat je mooie dingen kunt maken”.
Wat het ambacht zo mooi maakt is het maken van een tastbaar product. Van begin tot het eind. Onwezen: “Je ziet wat je doet. Je begint met een hele stapel hout, en je eindigt weer met een hele stapel hout, maar als je die assembleert komt er een mooie kast uit. Het leuke is dat je materiaal in handen hebt, je ziet het groeien onder je handen. De fijnheid van het werken, weten wat het materiaal aan kan. Dat is het ambacht, het maken van begin tot eind en dat je ziet wat je doet”.

Te weinig vlieguren

Wat de beroepsopleiding betreft, merkt Elrie Bakker-Derks op: “Dat is een probleem. We kennen in Nederland de ROC’s^*), beroepsonderwijs zeg maar. Maar die zijn heel breed. Over het algemeen is het zo dat een leerling die van het ROC komt nog niet het vak zodanig beheerst dat je zegt: je bent een volwaardig vakman of vrouw. In feite krijg je een startkwalificatie. Het begint er dus echt mee dat wij in Nederland mensen de mogelijkheid geven om op vakmanschap te ontwikkelen. Dat je daar ook loopbaanperspectief in hebt”.

In totaal zijn er zo’n 500.000 leerlingen op het MBO. In 2024 meldden zich 11 studenten aan op de opleiding schoenhersteller, 28 mensen hadden interesse voor de goudsmidschool en er waren 17 potentiële natuursteenbewerkers. Voor de meeste ambachten is er nog maar één plek in heel Nederland waar je het vak kunt leren. En ook daar loopt het niet bepaald storm.
Er moet zeker wat gebeuren. Zorgen voor goede vervolgopleidingen na bijvoorbeeld een MBO-opleiding zodat men zich kan specialiseren in een vak. Om het vak in je vingers te krijgen, is veel oefening nodig. Onwezen: “Degenen die van het ROC komen hebben wel veel kennis, ze hebben van alles wat gedaan, maar hebben heel weinig ‘on the job’ gedaan. Ze hebben te weinig vlieguren gemaakt“.

Eigenlijk wil ik iets anders

Een aantal jaren geleden heeft Ambacht Nederland de Ambachtsacademie opgericht voor zij-instromers Daar blijkt veel belangstelling voor te zijn. Rutger van Rossum: “Ik heb in de horeca gewerkt na een horeca-opleiding. Maar daarvoor had ik al een technische achtergrond. Ik ben veel met hout bezig geweest, met thuis meubels maken, kleine dingetjes. Na tien jaar was het tijd voor iets anders en kwam ik via een kennis bij Ambacht Nederland voor een omscholingstraject Zodoende ben ik nu meubelmaker, en dat bevalt goed”.

Veel jongeren zijn in het verleden gestimuleerd om bijvoorbeeld economie te gaan studeren, gingen naar de HEAO^**). Elrie Bakker-Derks: “Zeker voor mijn generatie, en de generaties daarna. Nu zie je wel dat veel mensen bij zichzelf denken: Eigenlijk wil ik iets anders”.

Terwijl er aan de ene kant ambachten verdwijnen, komen er ook weer ambachten op. Bier brouwen bijvoorbeeld. In de jaren tachtig waren er in Nederland nog slechts vijftien bierbrouwers. Tegenwoordig heeft ieder gehucht wel zijn eigen lokale bier.
Hetzelfde gaat op voor de barbier, of de tattooshop. Of je begint een ambacht dat nog niet bestaat. Zoals dat van Dani Bruno die oude sneakers schoon maakt en poetst, en ze weer zo goed als nieuw maakt.

Noten
^*) ROC staat voor Regionaal Opleidingscentrum. Hier worden MBO-opleidingen aangeboden (middelbaar beroepsonderwijs) aangeboden.
^**) HEAO = Hoger Economisch en Administratief Onderwijs

Hieronder: Terugkijken Oude ambachten. Aflevering 14 van serie De stand van Nederland – Generatie Next, uitgezonden op NPO2 op 13 april 2024 om 22.00 u. Duur 20 min. https://npo.nl

Ambacht Nederland: www.ambachtnederland.nl

Nieuw opgericht en van start gegaan: de Ambachtsacademie, Blogs Beroepseer, 7 februari 2018: https://beroepseer.nl

Zijn ambachtelijk werken en zakendoen voorbode van een betere toekomst? Blogs Beroepseer, 30 juli 2018: https://beroepseer.nl

De autonomie van de leraar

Geschreven op 15 april 2024. Gepost in Blogs, Onderwijs. Geen reacties op De autonomie van de leraar

Job Buiting promoveert dinsdagmiddag 16 april 2024 aan de Radboud Universiteit in Nijmegen op het proefschrift De autonomie van de leraar. De leraar speelt een sleutelrol bij het geven van onderwijs en het afnemen en beoordelen van examens. Hij is de vakdeskundige die als geen ander weet hoe het onderwijs in zijn vakgebied gegeven moet worden. Op basis van de meeste onderwijswetten kan de leraar aanspraak maken op vakinhoudelijke, vakdidactische en pedagogische autonomie; dit is echter geen rustig bezit. Het is namelijk aan het bevoegd gezag om – op basis van de vrijheid van onderwijs – de school nader in te richten, verantwoordelijkheid te nemen voor de kwaliteit van het onderwijs en de leraar instructies te geven.

Ook de leerling heeft eigen verwachtingen van het onderwijs, en leerlingen én ouders zijn in de loop van de tijd steeds mondiger geworden. De autonomie van de leraar – die bedoeld is om het onderwijs te kunnen toespitsen op de behoeften van zijn leerlingen – is beperkt juridisch geborgd. Zo heeft hij bijvoorbeeld geen eigen beroepsgroep die via een professionele standaard nader invulling geeft aan het beroep.

Aanspraak maken op autonomie

In het proefschrift wordt onderzocht binnen welke kaders de leraar in het primair, voortgezet, middelbaar beroeps- en hoger onderwijs aanspraak kan maken op autonomie bij het geven van onderwijs en het afnemen en beoordelen van examens. Op de examens wordt in het bijzonder ingegaan; de diploma’s die hieruit voortvloeien, maken dergelijke beslissingen van bijzonder belang voor de maatschappij, het bevoegd gezag en de leerling.

Voor leraren en schoolbestuurders geeft De autonomie van de leraar inzicht in de verhoudingen binnen de school en is de uiteenzetting van de rechtspositie van de leraar waardevol. Er wordt uitgebreid stilgestaan bij de rechtsbescherming van de leerling en de student. Dit geeft bijvoorbeeld inzicht in de wijze waarop zij in rechte kunnen opkomen tegen examenbeslissingen. Interessant voor beleidsmakers is dat vanuit historisch perspectief geschetst wordt hoe het beleid en de regelgeving omtrent de leraar en de examens zich hebben ontwikkeld en op welke punten dit beleid nog tekort schiet.

Over Job Buiting

Job Buiting (1990) behaalde in 2016 zijn masterspecialisaties Staats- en bestuursrecht en Burgerlijk recht aan de Radboud Universiteit Nijmegen (RUN). In 2019 begon hij als buitenpromovendus met het schrijven van zijn proefschrift aan de RUN Sinds 2022 is hij senior wetgevingsjurist bij het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS).
In 2022 richtte Job Buiting Lex Scholaris op met als doel het toegankelijk maken voor een groot publiek van artikelen over onderwijs & recht. Meer info op Lex Scholaris: www.lexscholaris.nl/nieuws/uitnodiging-verdediging-proefschrift-de-autonomie-van-de-leraar

Het proefschrift is in boekvorm uitgegeven door Wolters Kluwer, De autonomie van de leraar. https://shop.wolterskluwer.nl/De-autonomie-van-de-leraar-sNPAUTLERA/#pdp-description

Vanaf 17 april 2024 is het proefschrift als open acces beschikbaar via Radboud Repository. https://repository.ubn.ru.nl/handle/2066/304457

Promotie

Dinsdag 16 april 2024 om 14.30 verdedigt Mr J.S. Buiting aan de Radboud Universiteit zijn proefschrift over de autonomie van de leraar. De verdediging is voor iedereen toegankelijk en is ook via livestream te volgen.

Datum en tijd: Dinsdag 16 april 2024, om 14:30 uur
Locatie Aula, Comeniuslaan 2, Nijmegen
Promotor(s): prof. dr. B.P. Vermeulen, prof. mr. dr. P.J.J. Zoontjens
Organisatie: Faculteit der Rechtsgeleerdheid, Onderzoekcentrum voor Staat en Recht (SteR)

Meer info op Radboud Universiteit: www.ru.nl/over-ons/agenda/autonomie-van-de-leraar (Niet meer beschikbaar)

De rijke traditie van actievoeren van verpleegkundigen en verzorgenden

Geschreven op 11 april 2024. Gepost in Blogs, Welzijn, Zorg. Geen reacties op De rijke traditie van actievoeren van verpleegkundigen en verzorgenden

Bij verpleegkundigen en verzorgenden denken we niet gauw aan protesteren. Een uitzondering is misschien de periode in de jaren 1989-1991 waarin verpleegkundigen en verzorgenden massaal de straat opgingen om hun onvrede te uiten. Deze periode van protesten, stakingen en demonstraties wordt de ‘Witte Woede’ genoemd en werd ingeluid door de oprichting van de vereniging ‘Verplegenden en Verzorgenden in Opstand’ (VVIO) in juli 1989. Hiermee schreven verpleegkundigen geschiedenis.

Iris van Versendaal en Hugo Schalkwijk zijn in de collectie gedoken van het Historisch College FNI (Florence Nightingale Instituut) en vonden een schat aan ‘bewijzen’ van activistische verpleegkundigen van voor de Witte Woede. Ze vroegen zich af wat de redenen van deze protesten waren? Waarom is de protesterende verpleegkundige zo onzichtbaar in de geschiedenisboeken? Aan de hand van zes objecten en foto’s gingen zij op onderzoek uit. Het resultaat is het artikel Call to action: A History of nurse activism in the Netherlands in het European Journal for Nursing History and Ethics:
Iris van Versendaal is historica en MA student Publieksgeschiedenis en Boekwetenschap aan de Universiteit van Amsterdam. Hugo Schalkwijk is historicus en directeur van het Florence Nightingale Instiuut (FNI), het online museum over de geschiedenis van verpleging en verzorging alsmede adviseur van het Historisch College FNI.

Ik protesteer

In de museumcollectie van het FNI bevindt zich een roze button met opschrift: “Ik protesteer, voor meer… V.V.I.O.” Daarmee wordt bedoeld loonsverhoging. De afbeelding is een ondersteek die wordt vastgehouden door een gebalde vuist: een verpleegster in protest. De ondersteek symboliseert het ‘vieze en simpele’ aspect van het beroep. De button biedt een speelse, humorvolle blik op het beroep van verplegen, en geeft tegelijkertijd een duidelijke boodschap. Door het dragen van dit soort buttons konden verpleegkundigen en medestanders zich identificeren met de protestbeweging. De opbrengst van de verkoop van de buttons hielp volgende protesten financieren. De button werd opgespeld tijdens de protesten van de Witte woede van 1988 – 1991.

Aanjagers van verandering

Verpleegkundigen zijn vooral gaan protesteren vanaf de jaren zeventig, maar deze protesten krijgen nauwelijks aandacht van historici. Demonstrerende verpleegkundigen blijven een blinde vlek in de geschiedschrijving van de verpleging in Nederland.
De auteurs belichten in hun artikel de politieke betrokkenheid van verpleegkundigen vanaf 1900 tot aan de Witte Woede. Ze stellen voor het activisme van verpleegkundigen als uiting van de betrokkenheid bij hun beroep en hun patiënten op te nemen in toekomstige onderwijsprogramma’s van de verpleegkunde.

De auteurs vermoeden dat de onderbelichte geschiedenis van de activistische verpleegkundige onder meer veroorzaakt is door de dominante beeldvorming van de verpleegkundige in de media. Historisch onderzoek laat zien dat verpleegsters maar al te vaak als stereotypen worden geportretteerd: als onderdanige vrouwen, dienstmeisje van de arts en zelfs als seksobject. Hun werk zou vies en simpel zijn. Bij nadere beschouwing van de internationale geschiedschrijving ontstaat evenwel een heel ander beeld. In het boek Histories of nursing: The power and the possibilities stellen de auteurs, onder wie Patricia D’Antonio, dat verpleegkundigen van oudsher aanjagers van verandering zijn. Doorheen de hele geschiedenis hebben verpleegkundigen (met succes) deelgenomen aan politieke actie. Hierover wordt evenwel weinig meegedeeld.

De geschiedenis onder ogen zien

Historici als Kylie M. Smith en Karen Flynn benadrukken het belang van het aanvechten van dominante verhalen over verpleegkundigen als machteloze slachtoffers. Flynn noemde als een van de hoogtepunten van opkomen voor patiënten
het sickle cell activism^*) en stelde dat dergelijke voorbeelden van politiek activisme ook erkend dienen te worden als het werk van verpleegkundigen en als zodanig behoren te worden opgenomen in de verpleegkundige geschiedenis.

Smith benadrukte dat niet alleen de verpleegkundige als aanjager van verandering erkend dient te worden, maar ook behoort de rol van de verpleegkundige niet te worden vergeten bij het opzetten en in stand houden van systemen van ongelijkheid. Verpleegkundigen behoren hun geschiedenis onder ogen te zien teneinde te kunnen bouwen aan een betere toekomst voor de verpleging.

Nosokómos

Activistische verpleegkundigen hadden zich al in 1900 verenigd in de beroepsorganisatie Nosokómos. met als doel de emancipatie van het beroep van verpleegkundige. In het bestuur zaten bekende Nederlandse feministen zoals verpleegkundige Jeanne van Landschot- Hubrecht en de eerste vrouwelijke Nederlandse arts Aletta Jacobs. Op het kleine, zilverkleurige insigne staat te lezen ‘Nosokomos Vereeniging van verplegenden’. Nosokómos (Grieks voor ‘ziekenverpleging’) was een reactie op de Nederlandse Bond voor de Ziekenverpleging (opgericht in 1893) waarin vooral dokters het voor het zeggen hadden.

Het insigne van Nosokómos werd tussen 1900 en 1921 uitgereikt en in 2018 geschonken aan Stichting Historisch Verpleegkundig Bezit (SHVB). Het was een van de insignes die werden uitgereikt na het afronden van een opleiding tot verpleegkundige, voordat deze opleidingen in 1921 wettelijk werden geregeld. Het is van belang te weten dat het belang van het insigne niet ligt in de opleiding tot verpleegkundige – slechts een handvol verpleegkundigen had de opleiding voltooid tegen de tijd dat deze werd afgeschaft. Het symboliseert evenwel een poging tot meer professionele autonomie voor verpleegkundigen door middel van onderwijs. De leden van Nosokómos zouden kunnen worden beschouwd als vroege activistische beschermers van hun beroep.

Van Versendaal en Hugo Schalkwijk concluderen uit hun studie dat:

♦ Verpleegkundigen en verzorgenden een veel rijkere traditie van actievoeren hebben dan we doorgaans denken. Zij stonden op de barricades toen hun beroep of de patiënt dat nodig hadden.
♦ Historische objecten en foto’s cruciaal zijn om de verborgen geschiedenis te achterhalen. Ze laten een minder bekende, politieke kant van de verpleegkunde zien.
♦ De media een grote invloed hebben op de beeldvorming van het beroep, maar dat grootschalige acties zoals de Witte Woede tegelijkertijd van grote invloed waren op berichtgeving in de media zelf.

Lees het hele artikel: Call to Action: a History of Nurse Activism in the Netherlands , door Iris van Versendaal en Hugo Schalkwijk, European Journal for nursing history and ethics, vol. 5 (2023): www.enhe.eu/enhe/article/view/39/55

Inhoud

1 Inleiding
2 Verborgen geschiedenissen van verpleegkundig activisme
3 Nosokómos: Vroege activistische beschermers van het beroep?
4 De terugkeer van de protesterende verpleegkundige: jaren 1970 en 1980
5 Creativiteit in verpleegkundige protesten: Zwarte Boeken
6 Protestliederen
7 Onderzoek naar de ‘verloren’ foto’s
8 Context: een opstandige samenleving?
9 Ontwikkelingen in de media
10 Terug naar de Witte Woede
11 Conclusie

Noot
*) Zie de film Grassroots Sickle Cell Activism op YouTube: www.youtube.com/watch?v=TJfpTXZb-04

N.B. Stichting Beroepseer heeft vanaf het begin van haar bestaan in 2006 regelmatig aandacht besteed aan belangen, protesten en de emancipatie van verpleegkundigen en verzorgenden. Tik in het zoekveld op de homepage bijvoorbeeld het woord verpleegkundigen of zorg.

Foto bovenaan: Actiedag van verpleegkundigen en verzorgenden voor hoger loon op het Binnenhof in Den Haag, op 15 maart 1989, georganiseerd door VVIO, die officieel opgericht zou worden in juli 1989.
Met de fusie op 13 december 1991 tussen de Nederlandse Maatschappij voor Verpleegkunde (NVM) en VVIO ontstond Nieuwe Unie ’91. Als NU’91 behartigt deze organisatie sinds die tijd de belangen en arbeidsvoorwaarden van verpleegkundigen en verzorgenden.

Nomineer de beste Overheidsmanager en Overheidsorganisatie van het jaar 2024

Geschreven op 10 april 2024. Gepost in Blogs, Overheid. Geen reacties op Nomineer de beste Overheidsmanager en Overheidsorganisatie van het jaar 2024

De periode voor het nomineren van kandidaten voor de Verkiezing Beste Overheidsmanager en Beste Overheidsorganisatie van het Jaar 2024 is van start gegaan op 2 april 2024. De winnaars worden bekend gemaakt tijdens de jaarlijkse uitreiking van de Overheidsawards op 19 november 2024.

De verkiezingen hebben tot doel transparantie en kennisdeling binnen het openbaar bestuur te bevorderen door het werk van goede overheidsmanagers en organisaties uit te lichten en te belonen.

De Overheidsmanager

De jury voor de Verkiezing Overheidsmanager van het Jaar zoekt – o.l.v. Jetta Klijnsma, Commissaris van de Koning in Drenthe – naar een manager binnen het thema ‘Inspiratie en impact’. De overheidsmanager van het jaar 2024 weet alle ballen in de lucht te houden. Hij of zij staat in verbinding met de samenleving en laat zich hierdoor inspireren. Tegelijkertijd weet de manager met zijn of haar visie de organisatie en medewerkers te inspireren. De manager maakt impact, door het verschil te durven maken. Hij of zij staat pal achter gemaakte keuzes en voor zijn of haar medewerkers. Dit alles met een grote dosis enthousiasme!

De Overheidsorganisatie

In deze roerige tijden zijn krachtige overheidsorganisaties nodig om goed in te spelen op complexe maatschappelijke uitdagingen en om in de unieke behoeften van alle burgers adequaat te voorzien. Een goede organisatie maakt dagelijks het verschil. Dit doet ze door middel van haar missie-gedrevenheid, haar leervermogen en haar maatschappelijke betrokkenheid. Daarnaast heeft de organisatie een uniek profiel nodig. Maatschappelijk effectieve en relevante organisaties bestaan in de meest uiteenlopende vormen, bijvoorbeeld als provincies, waterschappen, gemeenten, agentschappen, ministeries of bestuursorganen. Ze hebben een duidelijk profiel, een krachtige interne organisatie en behalen zichtbare maatschappelijke resultaten.

Bij de Verkiezing Beste Overheidsorganisatie van het Jaar 2024 is de jury – o.l.v. van Jan van Zanen, burgemeester van Den Haag – op zoek naar organisaties die dagelijks het verschil maken. Lees de criteria waar een deelnemende organisaties aan moet voldoen op: www.overheidsawards.nl/dimensies/

Tot 21 juni 2024 – 12:00 uur

Tot stipt 12:00 uur op 21 juni 2024 zijn nominaties welkom voor de Verkiezing Beste Overheidsorganisatie en Overheidsmanager van het Jaar.

Nomineer een Overheidsmanager op: www.overheidsawards.nl/nomineer/

Nomineer een Overheidsorganisatie op: www.overheidsawards.nl/nomineer-overheidsorganisatie/

Meer info op Overheidsawards: www.overheidsawards.nl/

De verkiezingen worden georganiseerd door de Vereniging voor Overheidsmanagement (VOM) in samenwerking met Netwerk van Publieke Dienstverleners (NPD), Binnenlands Bestuur, Interprovinciaal Overleg (IPO), ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK), Stichting Koninklijk Nederlands Normalisatie Instituut (NEN), landelijke netwerk van jonge ambtenaren FUTUR, ict-adviesorganisatie ICTU, Ordina, Publiek Denken, PA Consulting, Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG).

U P D A T E I I

12 augustus 2024 – Op dit moment strijden er nog 22 kandidaten om de titel Beste Overheidsorganisatie van het Jaar 2024. De jury en de commissie gaan hard aan de slag om in de week van 9 september bekend te maken welke 10 organisaties meedingen naar één van de drie finaleplekken. Meer info over de 22 kandidaten op Overheidsawards: www.overheidsawards.nl/nieuws/verkiezing-overheidsorganisatie-van-het-jaar-2024-longlist-bekend/

U P D A T E I

Op 18 juli 2024 zijn de kandidaten bekend gemaakt van de Verkiezing Overheidsmanager van het Jaar 2024. Uit alle inzendingen zijn zeven overheidsmanagers geselecteerd voor de tweede ronde: de jurygesprekken. Meer dan honderd overheidsmanagers werden voorgedragen in het kader van het thema van de verkiezing: Inspiratie en Impact.

De zeven kandidaten zijn:

Aissa Allaui, directeur directie Maatschappelijke Ontwikkeling, Gemeente Groningen;
Mary Fiers, directeur, Groen Ontwikkelfonds Brabant;
Fred Heerink, directeur en Commandant Brandweer, Veiligheidsregio Drenthe;
Eelke de Jong, gemeentesecretaris, Gemeente Leeuwarden;
Bas van Rijsbergen, directeur Ruimtelijk Economisch Domein, Gemeente Breda;
Miriam Twilt-Mendonça, directeur Detentiecentrum Rotterdam, Dienst Justitiële Inrichtingen;
Pim van Vliet, gemeentesecretaris, Gemeente Leiden

Na het gesprek tussen de kandidaten en de jury worden begin september 2024 de drie finalisten bekend gemaakt. De finalisten worden vervolgens bezocht op hun werkplek door een afvaardiging van de jury. Uiteindelijk wordt op dinsdag 19 november 2024 tijdens de uitreiking in de Koninklijke Schouwburg in Den Haag één van de finalisten uitgeroepen tot ‘Overheidsmanager van het Jaar 2024’.

Uitgebreide info over de kandidaten: www.overheidsawards.nl/omvhj-shortlist-2024/

Overheidsawards: www.overheidsawards.nl

Kunnen mensheid en AI succesrijk naast elkaar bestaan? Wordt AI onbeheersbaar slim?

Geschreven op 8 april 2024. Gepost in Blogs, Informatie en communicatie. Geen reacties op Kunnen mensheid en AI succesrijk naast elkaar bestaan? Wordt AI onbeheersbaar slim?

2023 is het jaar van de doorbraak van ‘generatieve’ AI genoemd, kunstmatige intelligentie ontworpen om nieuwe inhoud te genereren in de vorm van geschreven tekst, audio, afbeeldingen of video’s. Nieuwe AI-programma’s als ChatGPT, DALL-E en MidJourney deden hun intrede. In een oogwenk kunnen ze afbeeldingen en teksten genereren.

Toon van Daele vraagt zich af in zijn artikel in het tweewekelijkse tijdschrift Computer Idee of AI een vloek of een zegen is? Kunstmatige intelligentie roept bij veel mensen uiteenlopende, soms wonderlijke of zelfs angstaanjagende beelden op, schrijft hij. Het beste antwoord is misschien wel dat AI een stuk gereedschap is; het is niet goed en niet slecht op zich. Een mes of een hamer zijn ook niet goed of slecht maar kunnen gebruikt worden voor goede dingen of voor slechte dingen. Het gaat om de intentie van de gebruiker. Zwendelaars kunnen AI gebruiken om bijvoorbeeld de stem van uw dochter of zoon te klonen en proberen u daarmee geld af te troggeln. Het blijkt dat in de VS in 2022 op deze manier 2.6 miljard dollar is buitgemaakt.

Patronen

Computerprogramma’s uit het verleden zijn gebaseerd op regels met een logische opbouw. Van Daele: “De mens leverde de regels en de input en het programma deed de rest. Zelfs als je niet kunt programmeren, kun je voor eenvoudige taken de regels zelf wel bedenken”.
Deze klassieke, regelgebaseerde software is dus handig voor taken die een vaste logica volgen. Maar, zulke programma’s presteren slecht bij het herkennen van patronen. Bijvoorbeeld een robot ontwikkelen die peren plukt en het patroon van rijpe peren moet zien te herkennen in de boomgaard. Zo’n robot ontwikkelen blijkt complex.
Van Daele legt uit hoe patroonherkenning in zijn werk gaat, wat deep learning inhoudt en welke technieken worden gebruikt om patronen te genereren, waaronder beeldpatronen – zie www.thispersondoesnotexist.com – en die van menselijke taal – zie https://platform.openai.com/overview

Risico’s

Zoals keer op keer wordt vermeld, brengt AI risico’s met zich mee. Van Daele noemt om te beginnen dat er enorm veel trainingsdata nodig zijn voor patroonherkenning. Dan rijst de vraag hoe het zit met de privacy: “Het Amerikaanse bedrijf ClearView verkoopt gezichtsherkenningstechnologie op basis van AI aan overheden en zelfs privé-instanties. Ook op het vlak van auteursrecht zijn er heel wat bedenkingen.Mag bijvoorbeeld een Large Language Model (LLM) zomaar al die data gebruiken en verwerken tot ‘eigen’ content? Het valt niet uit te sluiten, aldus Van Daele, dat deze trainingsdata al dan niet bewust incompleet of bevooroordeeld zijn, wat tot gekleurde uitkomsten kan leiden, de zogeheten bias. En dan is daar het grotere risico van deepfakes, waarbij audio’s, foto’s of video’s bewust of onbewust worden gemanipuleerd met behulp van AI zoals voor het verspreiden van nepnieuws”.

Arbeidsmarkt

Op risico’s voor de arbeidsmarkt is al vaak gewezen in het verleden. AI-toepasingen veroorzaken daar aanzienlijke verschuivingen, met als gevolg het overbodig raken van beroepen. Het is overigens realistisch in te schatten dat een baan voorlopig niet door AI zelf, maar door iemand die AI gebruikt, wordt overgenomen. Maar hoelang duurt het nog voor het moment wordt bereikt waarop computers zichzelf slimmer kunnen maken, tot een superintelligentie die de mens op alle vlakken overtreft? Zijn er grenzen aan de intelligentie van computers? Prof. dr. Jan Broersen sprak op een bijeenkomst van Studium Generale in Utrecht in september 2023 hierover in zijn lezing Singulariteit: wordt AI onbeheersbaar slim? Hij stelde de toehoorders aan het begin van zijn lezing meteen gerust met te zeggen dat “AI niet de wereld gaat overnemen”.

Intussen maken veel mensen zonder zich daarvan bewust te zijn gebruik van de vele toepassingen van AI. Neem bijvoorbeeld Google Foto’s, Google Translate, Microsoft Translator. Van Daele verwijst naar de populaire gratis app Obsidentify, die een dieren- of plantensoort identificeert. Met de gratis app Merlin Brid ID kunnen vogels worden herkend op basis van hun gezang.

Digitale Overheid

In januari 2024 publiceerde de Digitale Overheid de Overheidsbrede visie Generatieve Al waarin kansen en risico’s van generatieve AI.worden beschreven. De visie gaat daarnaast in op wet- en regelgeving en beleid. Acties om de gevolgen van generatieve AI voor de samenleving in goede banen te leiden komen ook aan bod.

Het vertrekpunt van de overheidsbrede visie op generatie AI is een waardengedreven benadering, aansluitend bij
de Werkagenda Waardengedreven Digitaliseren, de Agenda Coalities voor de Digitale Samenleving, de Strategie Digitale Economie en het gecoördineerde plan inzake AI van de EU.
Het kabinet heeft de Sociaal-Economische Raad (SER) gevraagd om de impact van AI (waaronder generatieve AI) op de arbeidsproductiviteit, kwantiteit en kwaliteit van werk in kaart te brengen.

Uit de Inleiding

“Zo wordt generatieve AI niet alleen gebruikt door professionals zoals data-analisten, reclamemakers en journalisten, maar wordt het ook ingezet om bijvoorbeeld een (Sinterklaas) gedicht te schrijven of een gepersonaliseerd weekmenu samen te stellen. De toepassingsmogelijkheden van generatieve AI zijn daarmee veelzijdig.

Deze visie gaat allereerst in op de vraag om welke technologie het precies gaat en geeft aan wat de verwachte ontwikkelingen op de korte en lange termijn zijn op technologisch vlak. Vervolgens wordt er stilgestaan bij de (maatschappelijke) impact van generatieve AI. Aansluitend wordt het bestaande beleid en de regelgeving uiteengezet, als kader waarbinnen de overheidsbrede visie op generatieve AI zal worden gepresenteerd. Hier wordt zowel ingegaan op de nationale, Europese als internationale context. Om ervoor te zorgen dat burgers en bedrijven in Nederland en Europa optimaal kunnen profiteren van deze technologie, en tegelijkertijd beschermd worden tegen de uitwassen, formuleert het kabinet daarbinnen vier uitgangspunten. Aan deze uitgangspunten zijn acties gekoppeld om deze visie in de komende jaren te kunnen realiseren”.

Downloaden Overheidsbrede visie Generatieve AI, Rijksoverheid, 1 januari 2024: www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2024/01/01/overheidsbrede-visie-generatieve-ai

AI, vloek of zegen, door Toon van Daele, Computer Idee nr 9, 26 maart – 9 april 2023. In de kiosk verkrijgbaar voor € 5,75. Digitaal: https://id.nl/over/computeridee

Video Singulariteit: wordt AI onbeheersbaar slim? Jan Broersen, YouTube: www.youtube.com/watch?v=qvCrbCGu9sg

Waarschuwing voor risico’s van gebruik generatieve kunstmatige intelligentie (AI) op de werkvloer, Blogs Beroepseer, 13 februari 2024: https://beroepseer.nl

Kunstmatige intelligentie en de toekomst van de mensheid, Reith Lectures door Stuart Russell, Blogs Beroepseer, 4 januari 2022: https://beroepseer.nl

Toepassingen van AI, Rijksinspectie Digitale Infrastructuur: www.rdi.nl/onderwerpen/kunstmatige-intelligentie/toepassingen-van-kunstmatige-intelligentie-ai

9 AI-tools die je leven een stuk makkelijker maken, door Dennis Figge, Frank Watching: www.frankwatching.com

Afbeelding bovenaan is ontleend aan ‘Overheidsbrede visie Generatieve AI’, pagina 12

RED-Team Onderwijs deelt rode kaart uit voor voorstellen ‘Deltaplan lerarentekort’

Geschreven op 5 april 2024. Gepost in Blogs, Onderwijs. Geen reacties op RED-Team Onderwijs deelt rode kaart uit voor voorstellen ‘Deltaplan lerarentekort’

In december 2023 riepen onderwijsorganisaties het nieuwe kabinet op het lerarentekort aan te pakken en het Deltaplan Lerarentkort op te nemen in het nieuwe regeerakkoord. De oproep was afkomstig van de PO-Raad, de VO-raad en de vakbonden voor leraren en schoolleiders met ondersteuning van o.m. de Vereniging Nederlandse Gemeenten, Landelijk Aktie Komitee Scholieren (LAKS), Jeugdzorg Nederland, de Sectorraad Gespecialiseerd Onderwijs en de Brancheorganisatie Maatschappelijke Kinderopvang.

Het Deltaplan Lerarentekort bevat voorstellen om te “komen tot een consistente en langjarige agenda waar we ons gezamenlijk – sociale partners en overheid – aan committeren”. Het bevat elf met elkaar samenhangende punten.
Het eerste luidt: ”We zijn trots op de afspraken die we als sociale partners met het vorige kabinet hebben gemaakt (de Werkagenda bij het Onderwijsakkoord, 2022) en willen doorgaan met de uitvoering hiervan. Dat betekent onder andere het versterken van de samenwerking in de regio en het creëren van meer invloed van de beroepsgroep en scholen op het opleiden van leraren”.
Het laatste punt luidt: “Goed werkgeverschap en goed werknemerschap is nodig om de sector aantrekkelijk te maken, aantrekkelijk om er te gaan én te blijven werken. Dit vraagt om scholing en professioneel handelen van iedereen, ook van bestuurders en toezichthouders. We bevorderen vanuit het principe van subsidiariteit het goede samenspel tussen alle actoren‚.

RED-Team Onderwijs

Niet iedereen was gelukkig met het Deltaplan. Er kwam bijvoorbeeld kritiek van het RED-Team Onderwijs, dat – gevraagd en ongevraagd – adviezen geeft aan politici, beleidsmakers en bestuurders. Deze worden op de site Red het onderwijs gepubliceerd.
Op 9 februari 2024 trok het team “de Rode kaart voor sociale partners en onderwijsorganisaties voor hun voorstellen voor het Deltaplan Lerarentekort”. Het team vreest dat de voorstellen ten koste gaan van de onderwijskwaliteit en leiden tot meer bestuurlijke drukte en een ondoelmatige besteding van onderwijsgelden.

Blinde vlek

Het team schrijft dat het Deltaplan een blinde vlek heeft: de teruglopende onderwijskwaliteit: “Prachtig om de leraren meer tijd te geven om hun lessen voor te bereiden, maar liever niet ten koste van het leren van leerlingen. Ieder probleem in het onderwijs, ook het lerarentekort, moet in verband met de primaire taak van het onderwijs, het bevorderen van leren en leerprestaties van leerlingen, worden gezien. Als dat niet gebeurt, ontstaat zogenaamde ‘goal displacement’: niet efficiënte groei van overhead en bestuurlijke drukte. Daarom richt ons commentaar zich op de vraag of met het “Deltaplan”, de primaire kwaliteit van het onderwijs gediend is”.

Het team concludeert aan het eind van de analyse dat het “Deltaplan een groot risico is voor de onderwijskwaliteit aangezien er geen zicht is op wat er uit het curriculum geschrapt kan/gaat worden. Er is geen voorbeeld lessentabel. Exameneisen zijn niet aangepast – als dat al wenselijk is! Geen beleid, wel vrijheid om minder les te geven. Een uitruil tussen meer structurele financiering voor besturen en minder lessen voor leerlingen (minder werkdruk voor leraren) vinden wij in de huidige context een onverantwoord risico voor de onderwijskwaliteit.
Het Deltaplan is de zoveelste manifestatie van de filosofie die “meer autonomie” als oplossing voor alle problemen in het onderwijs ziet, daarbij de noodzaak van meer centrale regie (vgl. IBO-rapport)^*) ontkent en onvoldoende oog heeft voor de echte crisis in het verlengde van het lerarentekort: namelijk dat leerlingen minder leren op school en te weinig mensen in het onderwijs willen werken”.

Lees de hele analyse: Rode kaart voor voorstellen “Deltaplan lerarentekort” van onderwijsorganisaties en sociale partners, Red het onderwijs, 9 februari 2024: https://redhetonderwijs.com/rode-kaart-voor-voorstellen-deltaplan-lerarentekort-van-onderwijsorganisaties-en-sociale-partners/

Downloaden Deltaplan Lerarentekort, december 2023: https://beroepseer.nl/wp-content/uploads/2024/04/deltaplan_lerarentekort.pdf

Bonden en werkgevers roepen nieuw kabinet op tot Deltaplan Lerarentekort, PO-Raad, 5 december 2023: www.poraad.nl/bonden-en-werkgevers-roepen-nieuw-kabinet-op-tot-deltaplan-lerarentekort

Kamerbrief met reactie op brieven over een Deltaplan lerarentekort, Rijksoverheid, 12 januari 2024: www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2024/01/12/kabinetsreactie-op-commissiebrief-met-verzoek-om-reactie-op-brieven-m-b-t-een-deltaplan-lerarentekort

Werkagenda. Samen voor het beste onderwijs, juni 2022: https://beroepseer.nl

Noot
^*) Kamerbrief met kabinetsreactie IBO Koersen op kwaliteit en kansengelijkheid, Rijksoverheid, 18 april 2023: www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2023/04/18/kabinetsreactie-ibo-koersen-op-kwaliteit-en-kansengelijkheid