Redactie Beroepseer

Persbericht van de Nederlandse Categoriale vakvereniging Financiën (NCF)¹⁾

Rotterdam, 24 mei 2024 – Het ministerie van Financiën heeft jarenlang een belangrijk rapport weggemoffeld. Uit dit rapport blijkt dat het CAF-team niet de oorzaak van de toeslagenaffaire is en dat het CAF-team goed onderzoek verricht heeft. Hiermee heeft het ministerie jarenlang niks gedaan. Nu beschikt NRC over de inhoud van het rapport²⁾. De NCF trok al eerder de conclusie dat het CAF-team niet de oorzaak van de toeslagenaffaire is³⁾.

Volgens het weggemoffelde rapport heeft het CAF-team in de CAF 11-zaak, de zaak waar de toeslagenaffaire mee begonnen is, niet verkeerd gehandeld en geen enkele toeslag stopgezet. Het is schokkend hoe er hier jarenlang met belastingdienstmedewerkers is omgegaan. Waarom heeft het ministerie niets gedaan met een rapport waaruit blijkt dat eigen medewerkers die zo zwaar onder vuur lagen eigenlijk niets verkeerds hebben gedaan? Wat is er gebeurd? De CAF 11-zaak was de eerste zaak die naar buiten kwam in de toeslagenaffaire. In deze CAF 11-zaak heeft het CAF-team een boekenonderzoek gedaan bij een gastouderbureau. Het CAF-team heeft de bevindingen van dit onderzoek doorgegeven aan Toeslagen. Vervolgens zijn de toeslagen stopgezet van ouders die kinderen bij dit gastouderbureau hadden. De echtgenote van de eigenaar van het gastouderbureau is de nu bekende advocaat Eva González Pérez. Zij heeft de situatie van de ouders aangekaart, maar ook de
situatie van het gastouderbureau. Een onderdeel hiervan was dat de advocaat een formele klacht had ingediend bij de Belastingdienst vanwege het handelen van het CAF-team in het onderzoek bij het gastouderbureau. De Belastingdienst heeft hierop een onafhankelijke commissie ingesteld die onderzoek deed naar het handelen van het CAF-team bij het boekenonderzoek.

Terwijl deze onafhankelijke commissie onderzoek uitvoerde werd de toeslagenaffaire natuurlijk steeds groter nieuws. Eva González Pérez werd hierdoor een grote persoonlijkheid. Veel aandacht is hierbij uitgegaan naar de gevolgen van de alles-of-niets-benadering in toeslagenwetgeving waar ouders mee geconfronteerd werden. Minder aandacht was er voor de
onderzoeken naar de gastouderbureaus. De uitkomsten van deze onderzoeken zijn namelijk allemaal  overeind gebleven.

Het CAF-team was onderdeel van deze onderzoeken en niet onderdeel van de uitvoering van de toeslagenwetgeving. Ze hebben, zoals we eerder schreven, nooit toeslagen van ouders stopgezet. Toch werd dit vaak beweerd of gesuggereerd door het ministerie, de politiek en de pers. Met ministerie van Financiën heeft dit altijd geweten, maar nooit gezorgd voor een kentering van dit beeld.

De ernstige beschuldiging aan het adres van het CAF-team zorgde uiteindelijk voor grote psychische problemen voor de leden van dit team. Zelfs toen uit onafhankelijk accountsonderzoek bleek dat het CAF-team geen enkele bevoegdheid had om toeslagen stop tezetten, kond igde Financiën een vervolgonderzoek aan in plaats van openlijk de conclusie te trekken dat het CAF-team niet de oorzaak van de toeslagenaffaire kon zijn. En hier komen we weer terug bij die klacht van González Pérez.

Terwijl de toeslagenaffaire in volle omvang losbarstte, deed een onafhankelijke commissie dus intern onderzoek naar het handelen van het CAF-team in de CAF 11-zaak. Hieruit bleek uiteindelijk dat het CAF-team enkel onderzoek naar het gastouderbureau had uitgevoerd en geen toeslagen heeft stopgezet. Bovendien bleek dat het CAF-team goed onderzoek verricht-
te. Dit rijmde natuurlijk geheel niet met de boodschap die over het CAF-team gecommuniceerd werd door het ministerie, de politiek en de pers. Ook was elke nuance in het debat over de Belastingdienst afwezig. De Belastingdienst had in publiek debat immers alles fout gedaan. Hoe breng je dan de boodschap naar buiten dat het CAF-team niks fout deed in de zaak die de toeslagenaffaire aan het rollen bracht

Gewoon niet. 

Eva González Pérez trok op het laatste moment haar klacht in. Er lag toen al een conceptrapport over het CAF-team. Het ministerie stopte het rapport in een diepe la en voerde ondertussen onderzoek na onderzoek uit naar de leden van het CAF-team, die hierdoor onterecht steeds verder in de problemen raakten. En al die tijd lag er in die la dus dat belangrijke rapport over de eerste zaak in de toeslagenaffaire waaruit bleek dat er niks fout was gedaan door het CAF-team. Het ministerie deed aangifte tegen de Belastingdienst. In de aangifte werd 31 keer ‘CAF’ genoemd. Er werden parlementaire onderzoeken gedaan
en zelfs nu nog lopen de laatste twee delen van een omvangrijk driedelig onderzoek door KPMG naar het gehele werk van het CAF-team.

Het meewerken aan de totale doorlichting van het gehele werk van het CAF-team kost nu al jaren werk van de voormalige CAF-medewerkers. Elke zaak wordt opnieuw bekeken. En het blijkt dat er al tijden een rapport ligt waarin staat dat de aanleiding waar alles mee begon volledig onjuist was en dat de toeslagenaffaire onterecht in de schoenen van het CAF-team werd geschoven.

Er zijn meerdere belastingdienstmedewerkers die al tijdenlang openbaarmaking van deze conceptrapportage geëist hebben. Het ministerie werkte hier niet aan mee. Tot op de dag van vandaag is het rapport niet openbaar, al kondigde de staatssecretaris recentelijk wel de openbaarmaking aan.

Gisteren bleek gelukkig dat het NRC al over de conclusies van het rapport bleek te beschikken. En die conclusies zijn verbijsterend. Het CAF-team had niet verkeerd gehandeld in de CAF 11-zaak.

Als de Belastingdienst onderzoek naar burgers doet, moet aangetoond kunnen worden dat de aanleiding om onderzoek te doen correct is. Als je achteraf het gehele werk, waar een team jarenlang aan gewerkt heeft, met accountants doorlicht, vind je vast wel ergens iets

En als je als ministerie daar nadruk op blijft leggen, is het voor de buitenwereld net alsof het team altijd fout is geweest. Maar was er ooit een aanleiding om het CAF-team jarenlang zo gedetailleerd te onderzoeken? Al die tijd heeft het ministerie geweten hoe het zat. Het CAF-team heeft een correct onderzoek uitgevoerd naar het gastouderbureau van de echtgenoot van González Pérez. De conclusies die het CAF-team trok, klopten. Het CAF-team heeft nooit een toeslag van een ouder stopgezet of teruggevorderd en was niet de oorzaak van de toeslagenaffaire. Hiermee had de kous voor het CAF-team af kunnen zijn. En nu lopen de onderzoeken nog steeds

De onderzoeken. De aangifte waarin 31 keer CAF stond. Kamerbrieven waarin je onterecht als schuldige van de toeslagenaffaire wordt aangewezen. De landelijke pers die achter CAF-collega’s aanzit. De ellende van jarenlang meewerken aan het doorlichten van je gehele werk. Foute conclusies in parlementaire onderzoeken over je verantwoordelijkheid. Kamervragen vol foute beschuldigingen. Het had er nooit mogen zijn. Er was nooit een aanleiding.

Albert van der Smissen
Thijs Koelen

Noten
¹⁾ NCF is een vakbond specifiek voor de medewerkers van het ministerie van Financiën, met organisatieonderdelen zoals de Belastingdienst, de Douane, de FIOD en Toeslagen.
Bij de Belastingdienst is het Combiteam Aanpak Facilitators (CAF) in 2013 opgericht met als doel fraude gepleegd door facilitators gestructureerd en zichtbaar aan te pakken en te voorkomen. Het CAF is in 2016 verder gegaan met de aanpak van systeemfraude met inkomensheffing en van misbruik van toeslagen. In januari 2021 is het CAF-team definitief stopgezet.
²⁾ Onafhankelijke commissie: ‘Klachten advocaat Eva González Pérez tegen CAF-team ongegrond’, door Derk Stokmans en Stefan Vermeulen, NRC, 21 mei 2024.
³⁾ Het verhaal van het CAF-team, Enschede, 19 juli 2023: https://ncf.nl/pdf/actueel/20230717_brief_caf-team.pdf

Lees ook: Het verhaal van het CAF-team: Onterecht beschuldigd, genegeerd en in de steek gelaten, Blogs Beroepseer, 31 augustus 2023: https://beroepseer.nl/

U P D A T E

Persbericht CAF-team niet de veroorzaker van toeslagenaffaire, Nederlandse Categoriale vakvereniging Financiën (NCF), 4 juli 2024: https://beroepseer.nl

Onderzoek CAF-dossiers naar Tweede Kamer, Rijksoverheid, 27 juni 2024: www.rijksoverheid.nl

Kamerbrief over onderzoek deel II naar de werkwijze van het voormalig Combiteam Aanpak Facilitators, Kamerstuk, Rijksoverheid, 27 juni 2024: https://www.rijksoverheid.nl

De overheid lost in de praktijk problemen te vaak op met meer regels, wetten en ingewikkelde processen. Maar dat kan de meeste problemen van burgers helemaal niet voorkomen of oplossen. Bestaande wetten en regels bieden de overheid genoeg ruimte om burgers goed te helpen. Zij zijn het meest geholpen met veranderingen in het gedrag van de overheid, niet met nog meer systemen.
Dat schrijven Reinier van Zutphen, Nationale ombudsman en Veteranenombudsman en Margrite Kalverboer, Kinderombudsvrouw in hun Jaarverslag over 2023: Burgerperspectief, een manier van doen.

De overheid handelt nog te weinig vanuit de vraag: wat is een behoorlijke manier van doen? Terwijl het antwoord vaak eenvoudig is: persoonlijk contact en luisteren naar de behoeften van burgers en kinderen. Het is een plicht van de overheid om burgers zelf op te zoeken. Om te luisteren. En dan te doen wat nodig is.

Overheid is hardleers

“Overheidsinstanties maken te weinig gebruik van de kennis en ervaring die in eerdere hersteltrajecten is opgedaan.” Dit bleek uit onderzoek van de ombudsman naar situaties waarin burgers de dupe werden, en waarbij de overheid ondersteunde in het herstel. Een voorbeeld waarin de overheid hardleers blijkt, is het teveel willen sturen op financiële verantwoording en controle. Zoals het herstel van de Kinderopvangtoeslagaffaire. “Het proces wordt vervolgens traag en ingewikkeld, terwijl burgers juist een duidelijke, eenvoudige en snelle afwikkeling willen.”

Denken in problemen in plaats van mogelijkheden

“De overheid denkt in problemen in plaats van in mogelijkheden. Zo houdt ze zelf broodnodige veranderingen in de eigen dienstverlening tegen”. Hiermee verschuilt de overheid zich achter belemmeringen die er eigenlijk niet zijn. Een voorbeeld is dat contact met burgers alleen via de formele weg kan. “Het lijkt alsof het antwoorden volgens het systeem, de overheid meer zekerheid biedt dan serieus in gesprek te gaan met burgers, op zoek naar een passende oplossing”.

Een nieuwe aanpassing, een nieuw probleem

Het doorvoeren van veranderingen in bestaande systemen blijkt al jaren een giftige paradox, aldus de ombudsmannen. Dat zien we bijvoorbeeld bij veranderingen in de jeugdzorg. Elke aanpassing om eerdere problemen op te lossen, zorgt weer voor nieuwe problemen én nieuwe aanpassingen. Ondertussen blijven de oude problemen bestaan en wordt de zorg complexer en duurder. Kinderen en jongeren worden in de tussentijd nog altijd niet goed geholpen.

Reinier van Zutphen: “Het is nú nodig om te zorgen dat burgers en komende generaties burgers het vertrouwen in de overheid terug krijgen. Er zijn genoeg mogelijkheden. En we weten en zien dat praktische veranderingen helpen. In onze gesprekken met burgers, kinderen en veteranen hebben we keer op keer geleerd dat het begint met luisteren. Het kan wél.”

Jaarverslag 2023: Burgerperspectief: een manier van doen, Nieuwsbericht Nationale ombudsman, 21 mei 2024: www.nationaleombudsman.nl

Downloaden Burgerperspectief: een manier van doen, Publieksversie Jaarverslag 2023 van de Nationale ombudsman, Veteranenombudsman, Kinderombudsman, mei 2024: www.nationaleombudsman.nl

“We moeten ervoor waken dat praktische problemen van de overheid fundamentele uitgangspunten van de rechtsstaat niet onder druk zetten”, schrijft Henk Naves, voorzitter van de Raad voor de rechtspraak in zijn Jaarbericht n.a.v. de publicatie van het Jaarverslag Rechtspraak 2023:

“Met ons jaarverslag nemen wij u mee in het werk dat bijna 2.700 rechters en ruim 10.000 Rechtspraakmedewerkers dagelijks verzetten.^*) Werk dat kan rekenen op een groot en breed gedeeld vertrouwen binnen onze samenleving. Dat is een enorm compliment en wij doen er alles aan om recht te doen aan dat vertrouwen. Wij zijn er trots op dat wij rechtzoekenden, bedrijven en andere organisaties elke dag professionele, deskundige en effectieve rechtspraak mogen bieden.
( . . . )
Ook nu vertellen wij in dit jaarverslag waar wij zien dat het rechtssysteem niet of minder goed functioneert. We zien dat knelpunten ontstaan door wetgeving die in de praktijk anders uitpakt dan beoogd of omdat er onvoldoende capaciteit is om beleid uit te voeren. Problematiek die voor ons ook erg herkenbaar is. Toch blijven wij het benoemen, want we zien dat het effect heeft. Elk jaar nemen de andere staatsmachten onze signalen serieus en worden stappen gezet om knelpunten aan te pakken.

Hoe belangrijk dit is, mag niet worden onderschat. De onrechtvaardige uitkomsten die kunnen volgen op deze knelpunten treffen namelijk vaak als eerste de mensen die toch al in een kwetsbare positie verkeren. We zien bijvoorbeeld dat er onvoldoende goede zorginstellingen en kundige hulpverleners zijn waar kinderen terecht kunnen die begeleiding en bescherming nodig hebben. Er zijn te weinig beveiligde plekken voor intensieve jeugdzorg. Dit betekent dat de rechter wel kan beslissen dat een kind daar het beste geholpen is, maar dat in de praktijk zijn uitspraak niet goed ten uitvoer kan worden gebracht. Dat is in de eerste plaats schadelijk voor de kinderen zelf, maar ook voor de mensen om hen heen. Wat is die rechterlijke uitspraak voor hen nog waard? En misschien past hier ook een abstractere vraag, namelijk: wat is hij dan waard voor de samenleving als geheel?

We zien deze problematiek op meer terreinen. Neem de capaciteitsproblemen bij de Dienst Justitiële Inrichtingen, die onder meer door de rechter opgelegde straffen en vrijheidsbenemende maatregelen uitvoert. Wij spraken eerder onze zorgen uit over de aangekondigde noodmaatregelen om deze problemen het hoofd te bieden omdat hierdoor het risico ontstaat dat de straf zoals die door de rechter is opgelegd, niet ten uitvoer wordt gebracht. Natuurlijk, we begrijpen de directe aanleiding en achtergrond van de plannen. Wij hebben zelf ook dagelijks te maken met personeelstekorten en hoge werkdruk. We weten hoe ingewikkeld het is om dit probleem te verlichten, laat staan op te lossen. Toch moeten we ervoor waken dat praktische problemen van de overheid fundamentele uitgangspunten van de rechtsstaat niet onder druk zetten. De rechter bepaalt de straf en strafmaat en kijkt daarbij naar het beste effect op de dader én de samenleving. En de straf die wordt opgelegd, moet ook op die manier worden uitgevoerd.
( . . . )
Duidelijk is wel dat mensen gebukt gaan onder maatschappelijke problemen die decennialang onopgelost zijn gebleven omdat oplossingen politiek zeer moeilijk haalbaar zijn, maar ook omdat we collectief te lang voor een dubbeltje op de eerste rang wilden zitten. Het gevolg is dat problemen zich opstapelden en met elkaar vervlochten raakten, in een steeds complexer wordende samenleving.

De opdracht aan een nieuw kabinet, ongeacht de samenstelling, lijkt mij dan ook: investeer in de instituties van de democratische rechtstaat en versterk publieke voorzieningen. Gebeurt dat niet, dan worden de bovenstaande problemen elk jaar groter en draaien we steeds verder vast. Scherpe keuzes zijn onontkoombaar, willen we wezenlijke stappen vooruitzetten. Dat geldt ook voor de Rechtspraak. Wij moeten ons blijven afvragen of de rechterlijke capaciteit en die van ondersteunende collega’s zo goed mogelijk wordt ingezet”.

Lees het hele Jaarbericht, door Henk Naves, de Rechtspraak, 14 mei 2024: www.rechtspraak.nl

‘Uitspraken rechter niet uitgevoerd door tekort aan mensen en geld’, de Rechtspraak, 14 mei 2024: www.rechtspraak.nl

Downloaden Jaarverslag Rechtspraak 2023: https://beroepseer.nl

Rechters zien steeds meer wetten die onwenselijke effecten van beleid moeten repareren, door Nicole Weidema, Advocatie, 14 mei 2024: www.advocatie.nl

Noot
^*) In 2023 behandelden rechters 1.395.000 zaken, waarvan 880.000 civiele kantonzaken, 185.000 strafzaken, 150.000 familiezaken en 37.500 fiscale zaken. Ten opzichte van 2022 nam het aantal afgehandelde zaken met 2% toe. 58.000 (4%) uitspraken werden geanonimiseerd openbaar gemaakt via Rechtspraak.nl.