Hoe zorgen we ervoor dat onderzoek niet losstaat van de praktijk, maar juist een directe bijdrage levert aan het werk van professionals in het publiek sociaal domein? Vanuit die vraag ontwikkelden Stichting Beroepseer en SAM, in opdracht van ZonMw, twee praktische tools: een kwaliteits- en afwegingskader en een gespreksmethodiek.

“Deze tools helpen onderzoekers en uitvoerende professionals om samen in gesprek te gaan. Aan de ‘voorkant’ over de onderzoeksvraag én aan de ‘achterkant’ over de implementatie van de aanbevelingen die onderzoekers doen op basis van hun resultaten,” legt Margarethe Hilhorst uit. Zij is algemeen programmamanager bij SAM en betrokken bij dit project. Gerard van Nunen, projectmanager en onderzoeker bij Stichting Beroepseer, vult aan: “Door als onderzoeker werkelijk aan te sluiten bij een veranderbehoefte van professionals, benut je hun kennis en ervaring over wat er in de werkpraktijk echt nodig is. Tegelijkertijd doe je recht aan hun perspectief en gevoel van beroepseer.”

Kloof tussen wetenschap en praktijk verkleinen

In de praktijk sluit onderzoek niet vanzelfsprekend aan bij de behoeften en werkwijzen van professionals, bijvoorbeeld in taalgebruik, doelstellingen en methodiek. Het overkoepelende doel van deze tools is dan ook om de kloof tussen onderzoek en praktijk te verkleinen. Het gaat dan specifiek om de praktijk van uitvoerende professionals die werken in het publiek sociaal domein. Zoals re-integratieprofessionals, inkomensconsulenten, Wmo-professionals en inburgeringsconsulenten.

Dubbele opbrengst: een kader én een gespreksmethodiek

Onderzoekers en professionals in het sociaal domein kunnen nu gebruikmaken van twee krachtige instrumenten: een kwaliteits- en afwegingskader én een gespreksmethodiek. Samen helpen ze om onderzoek beter aan te laten sluiten bij de praktijk. Stichting Beroepseer en SAM ontwikkelden deze tools met een duidelijke ambitie: niet alleen onderzoeksresultaten vertalen naar de praktijk, maar ook tijdens het gehele onderzoeksproces (van start tot implementatie) de verbinding met professionals versterken.

Gerard: “Het gebruik van het kwaliteits- en afwegingskader is vooral effectief als het onderdeel uitmaakt van een bredere strategie om verbinding tussen de onderzoeker en de professionele praktijk te maken.” Daarom is aanvullend de gespreksmethodiek Gesprekstafels Samen onderzoeken en leren ontwikkeld. Deze methodiek helpt onderzoekers en professionals om samen gestructureerde, reflectieve evaluatiegesprekken te voeren: van het formuleren van de onderzoeksvraag tot het implementeren van aanbevelingen. SAM heeft de methodiek inmiddels toegepast in tientallen Vraagtafels, die steeds bekender worden onder uitvoerende professionals zoals re-integratieprofessionals en inkomensconsulenten.

De beeldvorming voorbij: samen onderzoeken en leren

Het kwaliteits- en afwegingskader en de gespreksmethodiek zijn gebaseerd op verdiepende interviews met onderzoekers en professionals, een literatuuronderzoek en de resultaten van het experiment Vraagtafels: brug tussen wetenschap en praktijk. Uit de interviews is naar voren gekomen dat de werelden van onderzoek en professionele uitvoeringspraktijk meer met elkaar verbonden moeten worden. Gerard: “Deze tools helpen om de beeldvorming van onderzoekers en professionals over elkaar bij te stellen en in een gelijkwaardig gesprek te komen tot een vruchtbaar samenspel.”

De professional als inhoudelijk opdrachtgever, de onderzoeker als procesregisseur

“De gespreksmethodiek gaat uit van een bepaalde rolverdeling tussen professional en onderzoeker,” legt Gerard uit. “De professional is inhoudelijk opdrachtgever van het onderzoek aangezien de professional eigenaar is van de uitvoeringspraktijk en daarvoor verantwoordelijkheid draagt. De professional participeert dus niet slechts in een onderzoek maar stuurt op de inhoud. De onderzoeker is procesregisseur van het onderzoeksproces. Daarmee is de onderzoeker er verantwoordelijk voor dat het goede gesprek over de aansluiting van onderzoek bij de professionele praktijk daadwerkelijk wordt gevoerd tijdens alle onderzoeksfasen.” Margarethe vult aan: “Professionals kunnen natuurlijk ook zelf een gesprekstafel of informeel gesprek initiëren als dat nodig is maar de primaire verantwoordelijkheid voor de aansluiting bij de praktijk ligt bij de onderzoeker als procesregisseur.”

Verdieping: de praktijk van de uitvoerende professional

Naast deze tools is er ook een verdiepend paper beschikbaar: De praktijk van de uitvoerende professional in het sociaal domein. Dit paper geeft onderzoekers inzicht in de dagelijkse werkpraktijk van uitvoerende professionals. Met de twee praktische tools en het paper kan het ‘goede gesprek’ tussen onderzoekers en professionals constructief en effectief worden gevoerd. “De
veranderbehoeften van uitvoerende professionals zet je pas echt centraal als je hen de mogelijkheid geeft om bij te sturen vanaf de vraagarticulatie tot aan de implementatie van de onderzoeksresultaten,” vult Margarethe aan.

Download nu de tools!

Ben jij actief in het sociaal domein? Als onderzoeker, uitvoerende professional, beleidsmaker, manager of bestuurder? Deze tools zijn direct inzetbaar in elke fase van een onderzoeksproces. Ze zorgen ervoor dat onderzoek en praktijk optimaal van elkaars werk kunnen profiteren en elkaar versterken, met meer impact als resultaat. Download ze nu!

• Kwaliteits- en afwegingskader Samen onderzoeken en leren
• Gespreksmethodiek bij het kwaliteits- en afwegingskader Samen onderzoeken en leren
• De praktijk van de uitvoerende professional in het sociaal domein. Achtergrondpaper bij het kwaliteits- en afwegingskader Samen onderzoeken en leren

Stichting Beroepseer en SAM voerden het project ‘Samen onderzoeken en leren’ uit in opdracht van ZonMw en binnen het programma Vakkundig aan het werk.

Stichting Beroepseer heeft in opdracht van de Vereniging van Griffiers de beroepsethiek van de griffier onderzocht. Griffiers gingen aan de hand van een op maat gemaakt programma met elkaar in gesprek. Er zijn 9 groepsgesprekken georganiseerd waaraan in totaal 96 personen hebben deelgenomen. De opbrengsten van de groepsgesprekken zijn geanalyseerd in het adviesrapport Kernwaarden en spanningsvelden: over de beroepsethiek van de griffier anno 2025. Het rapport is opgesteld ten behoeve van de herijking van het bestaande integriteitskompas voor griffiers.*

Waardevolle groepsgesprekken

Tijdens het eerste gedeelte van het groepsgesprek gingen de griffiers met elkaar in gesprek over de belangrijkste waarden voor de uitoefening van hun vak. Welke kernwaarden worden er onderscheiden en waarom? En is daar consensus over binnen de beroepsgroep? In het tweede gedeelte van het programma doken we aan de hand van een casusbespreking de concrete werkpraktijk van de griffier in en onderzochten we hoe de vastgestelde waarden onder druk kunnen komen te staan. Wat doe je als griffier als een waarde onder druk komt te staan? Wat heb je dan nodig om dan geloofwaardig te handelen?

4 kernwaarden en 4 spanningsvelden

Op basis van een analyse van de groepsgesprekken is een adviesrapport opgesteld waarin 4 kernwaarden en 4 spanningsvelden worden beschreven. Uit de groepsgesprekken kwam naar voren dat griffiers zich breed herkennen in een viertal kernwaarden die anno 2025 als richtinggevend worden ervaren voor het beroepsethos van de griffier: Onafhankelijkheid, Betrouwbaarheid, Navolgbaarheid en Standvastigheid.

Het adviesrapport laat zien hoe deze waarden worden beproefd in de weerbarstige praktijk van de lokale democratie. De vier veelvoorkomende spanningsvelden die in de groepsgesprekken naar voren kwamen zijn:  onafhankelijkheid vs. loyaliteit, vertrouwelijkheid vs. navolgbaarheid, dienstbaarheid vs. normbewaking en persoonlijke waarden versus de institutionele rol.

Download het adviesrapport hier.

Het vervolg. Op weg naar een nieuw integriteitskompas

Het adviesrapport wordt afgesloten met 6 aanbevelingen aan de Commissie Integriteit van de Vereniging van Griffiers. De opbrengsten van de groepsgesprekken vormen de basis voor een vernieuwd integriteitskompas dat aansluit bij de huidige uitdagingen voor en verwachtingen van de griffier. De komende periode gaat de Commissie Integriteit met behulp van het adviesrapport werken aan een nieuw integriteitskompas voor griffiers. De inzichten, verhalen, worstelingen en twijfels die zijn gedeeld tijdens de groepsgesprekken vormen samen een rijke voedingsbodem voor het nieuwe integriteitskompas.

*Op basis van de opbrengsten van dit onderzoek heeft de vereniging voor griffiers het integriteitskompas herijkt. (juni 2025) Ook heeft de vereniging een poster gemaakt met de vier nieuwe kernwaarden: Onafhankelijkheid, Betrouwbaarheid, Navolgbaarheid en Standvastigheid.

Relevante artikelen/publicaties

• Stichting Beroepseer publiceerde eerder Het gezag van de raadsgriffier  (2020), zie: ‘Het gezag van de raadsgriffier’ verschenen – Stichting Beroepseer
• Daarnaast publiceerde Stichting Beroepseer Het gezag van de gemeenteraad(2021) waarin gemeenteraden onder andere wordt aanbevolen om te investeren in een sterke griffie. Zie: Eindrapport ‘Het gezag van de gemeenteraad’ gepresenteerd – Stichting Beroepseer
• Lees hier het startbericht van dit project: Waarden onder de loep: de beroepsethiek van griffiers herijkt – Stichting Beroepseer
• Integriteitskompas. Morele richtingwijzers voor griffiers(2016, Hans Scherpenzeel/Vereniging van Griffiers). Zie: Integriteitskompas Griffiers.pdf

Hoe kunnen politici en bestuurders het democratisch moreel vakmanschap ontwikkelen dat nodig is voor gezagvol en rechtvaardig handelen – juist in tijden van maatschappelijke crisis? Die vraag staat centraal in het onderzoeksproject DeMoCraft, dat deze week is gehonoreerd binnen de programmalijn Onderzoek op Routes door Consortia (ORC) van de Nationale Wetenschapsagenda (NWA).

Het project staat onder leiding van dr. Leonie Heres (Vrije Universiteit Amsterdam) en brengt onderzoekers, beleidsmakers en maatschappelijke organisaties samen. Ook Stichting Beroepseer is partner in het consortium. Vanuit onze expertise op het gebied van professionele integriteit, goed werk, rechtsstatelijk vakmanschap en gezag leveren wij inhoudelijke bijdragen en advies.

 DeMoCraft onderzoekt onder meer:

• Welke morele en democratische kennis, vaardigheden en houdingen politici nodig hebben;
• Hoe politieke en ambtelijke omgevingen deze vakontwikkeling stimuleren of juist ondermijnen;
• Wat het effect is op de kwaliteit van beleid, besluitvorming en het publieke vertrouwen.

Samen met o.a. gemeenten, ministeries, hogescholen, belangenverenigingen en NGO’s werken we aan praktische strategieën om het democratisch en moreel handelen van politici duurzaam te versterken.

 Meer informatie:

https://www.nwo.nl/en/news/fourteen-consortia-receive-funding-in-the-nwa-orc-round-2024  Fourteen consortia receive funding in the NWA ORC round 2024 (2 July 2025)

https://vu.nl/en/news/2025/funding-for-research-projects-within-the-nwa-orc-round-2024?utm_source=chatgpt.com  Within the Research on Routes by Consortia (ORC) program line of the National Science Agenda (NWA), fourteen consortia will receive funding in the 2024 round. Vrije Universiteit Amsterdam and Amsterdam UMC, location VUmc are leading three projects and participating in four. (2 July 2025)

Leergang Modern Gezag voor Statenleden

Het openbaar bestuur kampt met diverse crises, complexiteit, uitvoeringsproblemen, afnemend gezag en (politieke) fragmentatie. Dit heeft mede ertoe geleid dat steeds meer burgers geen of weinig vertrouwen hebben in de politiek en de overheid. Daarnaast spelen er specifieke opgaven zoals hoe om te gaan met de schaarse ruimte in steden en landelijk gebied, de energietransitie, landbouw versus natuur, en de omgang met nieuwe technologie zoals AI. Deze en andere ontwikkelingen hebben geleid tot extra druk op de (gezags)positie van Provinciale Staten, in relatie tot de Gedeputeerde Staten en in relatie tot de burger.

Tegen deze achtergrond is versterking van het gezag van statenleden en de Provinciale Staten als geheel urgent. Statenlidnu en de statengriffiers herkennen de noodzaak en meerwaarde om Staten te blijven stimuleren en ondersteunen in hun ontwikkeling en te werken aan het vergroten van hun gezag.  Om hieraan bij te dragen heeft Stichting Beroepseer een Leergang Modern Gezag voor Statenleden ontwikkeld die dit najaar van start zal gaan.

Aanleiding

Gemeenteraden staan voor vergelijkbare uitdagingen als Statenleden. Vorig jaar heeft Stichting Beroepseer, in samenwerking met de Vereniging voor Raadsleden en de gemeente Almere en met steun van het ministerie van BZK, een Leergang Modern Gezag voor raadsleden ontwikkeld en 2 pilots uitgevoerd. Deze pilots werden positief beoordeeld door de deelnemers en projectpartners. Door een goede mix tussen theorie en praktijk en vooral de inzet van theateroefeningen hebben de deelnemers veel geleerd over hun eigen gezag en het gezag van de raad waar ze onderdeel van zijn en hebben ze praktische stappen gezet. De Leergang Modern Gezag voor Statenleden is hierop gebaseerd en toegespitst op de specifieke context van de Provinciale Staten.

Doel

De leergang kent de volgende doelen:

• Deelnemers leren zichzelf te zien als gezagsdrager en hoe ze op eigen wijze gezag kunnen ontwikkelen.
• Inzicht bieden in de verschillen tussen de verschillende ‘arena’s’ waarin gezag kan worden opgebouwd. Voor gezag binnen de lokale samenleving kunnen bijvoorbeeld andere voorwaarden gelden dan voor de gezagspositie in de Provinciale Staten zelf en richting de Gedeputeerde Staten.
• Deelnemers leren hoe ze op effectieve wijze gezagsbronnen kunnen inzetten. We onderscheiden daarbij drie typen gezagsbronnen: institutionele, positionele en persoonsgebonden gezagsbronnen
• Deelnemers prikkelen vaker hardop te twijfelen en onbegane paden te verkennen. Dat betekent het durven loslaten van bestaande routines en afstemmen op wat een gegeven situatie vraagt en die recht te doen. De leergang biedt een prikkelende ruimte waarin deelnemers leren improviseren, experimenteren, oefenen in het aanpassen, verrijken en verbreden van hun rol en handelingsrepertoire

Opzet

De leergang Modern gezag voor Statenleden bestaat uit 3 volledige trainingsdagen en een afsluitende bijeenkomst. Tijdens de afsluitende bijeenkomst houden de deelnemers een eindpresentatie waar zij een aantal zaken laten zien. Ten eerste hoe zij als statenlid hun gezag verder invulling geven met hetgeen is aangereikt tijdens de leergang. Ten tweede, hoe zij de Staten willen verrijken in de positionering als gezagsvol instituut en welke (verander)inzet dat vraagt.

• Dag 1: Macht en gezag
• Dag 2: Gezagsbronnen en arena’s van het statenlid
• Dag 3: Werken aan je eigen gezagsprofiel
• Afsluitende bijeenkomst: Modern gezag

Voor wie?

• Statenleden die gemotiveerd zijn om te groeien in hun rol en professionaliteit als statenlid.
• Statenleden die willen leren zichzelf te zien als gezagsdrager en hoe ze op eigen wijze gezag (verder) kunnen ontwikkelen.
• Statenleden die bereid zijn om naar zichzelf te kijken en met zichzelf de slag te gaan (persoonlijk leiderschap), inclusief de weerstand die daar dikwijls bij komt kijken.
• Statenleden die zich als ambassadeur en cultuurdrager willen inzetten om naast hun eigen gezag ook het gezag van hun Staten als geheel een impuls te geven.

Praktisch

• 12-15 deelnemers
• Diverse groep met max 3 Statenleden van dezelfde provincie
• Locatie: nader te bepalen, maar waarschijnlijk het Provinciehuis van Zwolle of Utrecht
• Trainingsdata
  • 23 oktober – 10.00-16.30 uur
  • 8 november – 10.00-16.30 uur
  • 20 november – 10.00-16.30 uur
  • 4 december – 18.00-21.30 uur

Aanmelden

Om je aan te melden vragen we je een korte video op te nemen (max 2 minuten) waarin je antwoord geeft op deze vragen:

• Wie ben je?
• Waarom ben je statenlid geworden?
• Wat is je motivatie om aan deze leergang mee te doen?
• Wat hoop je uit de leergang te halen?

Deze video uiterlijk 1 augustus 2025 per mail versturen naar Maurits Hoenders (m.hoenders@beroepseer.nl).

Selectiecriteria

• Max 15 plekken
• De motivatie om aan de slag te gaan met je eigen gezag en dat van de Staten waar je onderdeel van bent
• Max 3 statenleden per provincie

Kosten

Deze leergang wordt grotendeels mede mogelijk gemaakt door financiële steun van het ministerie van BZK. Voor deelname aan deze Leergang vragen we daarnaast een eigen bijdrage van € 726,- (incl. btw). Hiervoor kan je een beroep doen op het scholingsbudget van jouw provincie. Neem contact op met je griffie(r) over de mogelijkheden bij jouw provincie.