Een betere wereld begint bij publieke inkoop

De oratie van prof. dr. ir. Fredo Schotanus op 1 juli 2022 ging over Een betere wereld begint bij publieke inkoop. Daarmee aanvaardde Schotanus zijn benoeming op het vakgebied ‘Publieke inkoop’ bij de faculteit Recht, Economie, Bestuur en Organisatie van de Universiteit Utrecht. Schotanus is teamlid van het Utrecht University Centre for Public Procurement (UUCePP)*), interdisciplinair onderzoekscentrum op het terrein van aanbestedingsrecht en publieke inkoop.

Rond de € 100 miljard per jaar

Aan de hand van diverse voorbeelden betoogt Fredo Schotanus dat een betere wereld begint met de manier waarop overheden diensten, producten, gebouwen en infrastructuur inkopen. Door niet traditioneel in te kopen gericht op prijs en kwaliteit, maar door ook rekening te houden met milieu en mens: dat wil zeggen ‘duurzaam inkopen’. Door duurzamer in te kopen zal duurzaam aanbod toenemen, en de overheid is bij uitstek geschikt om hier een leidende rol in te nemen. Onder andere vanwege haar grote inkoopschaal van rond de € 100 miljard per jaar, de risico’s die ze kan dragen en de bijdrage van duurzaam inkopen aan diverse overheidsdoelstellingen. Schotanus constateert echter dat nog veel overheden duurzamer in kunnen kopen.

Duurzaam inkoopbeleid

Beleid is een belangrijk instrument om duurzame publieke inkoop te stimuleren. Hoewel veel onderzoek is gedaan naar de wijze waarop beleid tot stand moet komen, ontbreken nog inzichten in wanneer welke concrete inhoudelijke onderwerpen in duurzaam inkoopbeleid effectief zijn. Schotanus doet een aantal suggesties, zoals het instellen van een motiveringsplicht als niet-duurzaam wordt ingekocht en richtlijnen voor het beter benutten van gunningsmodellen, waarmee overheden leveranciers selecteren.

Mogelijkheden

Vaak wordt gedacht dat duurzaam inkopen door overheden gaat om het verplichten van keurmerken en om het meenemen van duurzame gunningscriteria. Nadelig van keurmerken is dat ze er ook kunnen leiden tot  het afstoppen van innovatie voorbij het niveau van het keurmerk. Duurzame gunningscriteria zijn geregeld moeilijk meetbaar. Maar er zijn meer mogelijkheden. Schotanus pleit onder meer voor selectie aan de voorkant door vaker sociale ondernemers uit te nodigen voor het indienen van offertes en voor het vaker hanteren van duurzame eisen voortkomend uit marktconsultaties. Daarnaast pleit hij voor andere inkoopmodellen, van koop naar as a service, en voor toegankelijkere aanbestedingen, zodat een groter deel van de markt wordt aangesproken voor overheidsopdrachten.

Versnellen

Schotanus werpt ook een blik op de toekomst. Hij ziet daarbij een trend van steeds duurzamer inkopen. Om deze trend te versnellen wordt veel gevraagd van zowel praktijk als wetenschap. Vanuit de leerstoel dragen Schotanus en de onderzoekers in zijn team bij aan deze versnelling door meer inzicht te geven in (niet-)duurzaam inkoopgedrag: wat is de status en hoe kunnen we gedrag verklaren? Daarnaast kun je met het meten van de effecten van duurzaam inkopen aantonen welke duurzame inkoopmaatregelen meer en minder effectief zijn.

Als we duurzaam inkopen willen versnellen, moet de vrijblijvendheid er vanaf, vindt Fredo Schotanus. Niet alleen voor de koplopers, maar voor alle overheden. Waar we duurzaam kunnen inkopen, moeten we dat ook doen.

Oratie Fredo Schotanus: een betere wereld begint bij publieke inkoop, Universiteit Utrecht, 1 juli 2022: www.uu.nl/nieuws/oratie-fredo-schotanus-een-betere-wereld-begint-bij-publieke-inkoop

Zie ook: Nationaal plan Maatschappelijk Verantwoord Inkopen 2021-2025, Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, januari 2021: www.pianoo.nl/nl/themas/maatschappelijk-verantwoord-inkopen/beleid-en-uitvoering/nationaal-plan-maatschappelijk

Opdrachtgeven met ambitie, inkopen met impact. Nationaal plan Maatschappelijk Verantwoord Inkopen 2021 – 2025: www.pianoo.nl

Noot

^*) Op 23 maart 2020 is het Centre for Public Procurement (UUCePP) opgericht. Doel is om bij te dragen aan een betere regulering, stimulering, en maatschappelijke en duurzame benutting van de markt voor overheidsopdrachten. Het team van UUCePP voert wetenschappelijk en toegepast interdisciplinair onderzoek uit en verzorgt innovatief onderwijs, ook in opdracht van een veelheid aan marktpartijen en (semi-)publieke instellingen. Lees verder op: www.uu.nl/onderzoek/public-procurement-research-centre-pprc-0/nieuw-het-utrecht-university-centre-for-public-procurement-uucepp

Podcast

Op de website van Aanbestedingspodcast Bestek is een gesprek te beluisteren tussen dr. Willem Janssen en prof. Fredo Schotanus over een betere wereld en publieke inkoop: Wat te doen met inkoopbeleid, inkoopproces en inkooptechniek? En wat is de rol van het aanbestedingsrecht?
#31 Een betere wereld begint bij publieke inkoop, Bestek, 3 juli2022:
https://bestek-procurement.com/31-een-betere-wereld-begint-bij-publieke-inkoop/
of:
https://content.blubrry.com/bestek___the_public/Bestek_Fredo.mp3

“Aanbestedingsrecht is geen optelsom van procedurele regeltjes
maar een krachtig instrument om de samenleving op
duurzame en rechtvaardige wijze in te richten”
  Prof. mr. Elisabetta Manunza (UUCePP))

Foto bovenaan is ontleend aan de video over de opleiding Aanbestedingsrecht voor de inkooppraktijk: www.uu.nl