Het integriteitsbeleid binnen Nederlandse organisaties kan beter. Het schiet vaak tekort

Het Huis voor Klokkenluiders is momenteel bezig met de ontwikkeling van een praktische online tool, die organisaties kan helpen bij het in kaart brengen van hun integriteitsbeleid. Dit gebeurt naar aanleiding van de publicatie van de verkenning Integriteitsbeleid & de integriteitsmanager, stand van zaken en ontwikkelingsperspectieven dat o.m. gebaseerd is op een onderzoek onder ruim honderd integriteitsmanagers in organisaties. Daaruit blijkt dat procesmatige aspecten van integriteitsmanagement, zoals het formuleren van een doordacht plan van aanpak en het monitoren en evalueren van het gevoerde integriteitsbeleid, vaak beter kunnen. Organisaties verbeteren daarmee hun vermogen om (potentiële) misstanden te voorkomen of op te lossen.

Integriteit is een belangrijk kwaliteitsaspect voor alle typen organisaties. Het loont zowel voor organisaties zelf om te investeren in integriteitsmanagement alsook voor de medewerkers en uiteindelijk voor de samenleving als geheel. Zo draagt integriteit onder meer bij aan het vertrouwen in organisaties, leidt het tot betere dienstverlening, meer gemotiveerde en tevreden medewerkers en een meer rechtvaardige en veilige samenleving.

Integriteitsmanagement

Bij de onderzochte organisaties die over een eigen integriteitsmanager beschikken vervult ruim driekwart van de onderzochte doelgroep deze functie parttime, met een tijdsbesteding van minder dan vier uur per week. 40% geeft aan geen specifieke opleiding voor hun integriteitsfunctie te hebben gevolgd. En ruim minder dan de helft (42 %) van de integriteitsmedewerkers zegt een functieomschrijving te hebben. Volgens Wilbert Tomesen, voorzitter van het Huis voor Klokkenluiders, is er nog veel winst te behalen: “Vooral de grotere organisaties hebben aan dit onderzoek deelgenomen en van hen mogen we inmiddels meer verwachten als het gaat om effectief werkend integriteitsmanagement”.

Kritisch

De integriteitsmanagers zijn kritisch op het integriteitsbeleid binnen hun organisatie. Zij geven aan dat er behoefte is aan meer structurele aandacht, steun en urgentiebesef vanuit het management. Ook is er meer aandacht nodig voor een planmatige en samenhangende aanpak van het integriteitsbeleid, gericht op een veilig meldklimaat, duidelijke (meld)procedures en goed functionerende handhavingsmechanismen. Bestaande integriteitsmaatregelen zouden zichtbaarder en bekender moeten zijn. Aandacht voor nieuwe actuele thema’s en uitdagingen, zoals voor de risico’s die verbonden zijn aan langdurig thuiswerken, wordt ook genoemd.

Netwerken

Uit het onderzoek blijkt dat integriteitsmanagers hun werk effectiever en efficiënter kunnen organiseren door meer gebruik te maken van interne en externe integriteitsnetwerken. Organisaties die vanwege hun omvang geen eigen integriteitsmanager aan kunnen stellen zouden volgens de onderzoekers gebruik moeten kunnen maken van koepel- of brancheorganisaties, of de krachten kunnen bundelen.

Meldregeling

92% van de organisaties waarvan de integriteitsmanager deelnam aan het onderzoek heeft een (wettelijk verplichte) regeling voor het melden van vermoedens van misstanden. Die meldregeling blijkt echter lang niet altijd goed toegankelijk of voldoende helder. Ongeveer één op de drie onderzochte organisaties heeft geen intern onderzoeksprotocol.

Verankeren

Volgens de onderzoekers van het Huis voor Klokkenluiders moeten werkgevers het integriteitsbeleid binnen hun organisatie steviger verankeren. Een goed functionerend integriteitsbeleid verbetert de kwaliteit en daarmee de prestaties van organisaties.

Integriteitsmanagers zouden op hun beurt meer moeten samenwerken met organisatieonderdelen (HR, Audit, Financiën, juridische zaken, de ondernemingsraad, de vertrouwenspersoon) die ook een rol spelen in het integriteitsbeleid. Aansluiting zoeken bij externe integriteitsnetwerken en sparringpartners is belangrijk. Koepel- en werkgeversorganisaties kunnen helpen deze netwerkverbanden te organiseren. Bovendien pleit het Huis voor Klokkenluiders voor een verplichte centrale integriteitsfunctie binnen organisaties.

Organisaties die op de hoogte willen blijven van de ontwikkeling van de online tool kunnen zich aanmelden via: kenniscentrum@huisvoorklokkenluiders.nl

Downloaden Verkenning Integriteitsmanagement & de integriteitsmanager – Stand van zaken en ontwikkelingsperspectieven, Huis voor Klokkenluiders, april 2021: www.huisvoorklokkenluiders.nl/Publicaties/rapporten/2021/05/12/index

Integriteitsbeleid binnen organisaties schiet nog vaak tekort, Huis voor Klokkenluiders, 12 mei 2021: www.huisvoorklokkenluiders.nl