Thijs Jansen, directeur van Stichting Beroepseer is te gast bij Arie Dekker in het tweewekelijkse podcastprogramma Onderstroom van tijdschrift The Optimist. In aflevering 23 is het onderwerp de waardering voor werk en de betekenis van beroepseer en professionaliteit, zowel op de werkvloer als in de maatschappij. In een kort overzicht belicht Jansen de ontwikkeling van de afgelopen decennia. Hoe in onze neo-liberale – of neo-kapitalistische – maatschappij er geld wordt verdiend met werk van anderen, van degenen die met hun arbeid resultaten behalen.
We zijn terecht gekomen in een bureaucratische, technocratische wereld waar hoger opgeleiden het heft in handen hebben genomen en macht hebben gekregen. Ze hebben een ‘hogere status’ en staan ver af van de mensen die het echte werk doen.
Onze samenleving lijkt eigenlijk alleen maar geschikt voor hoger opgeleiden. Zij drukken er hun stempel op. Ondertussen kan tien tot twintig procent niet overweg met digitale formulieren en bureaucratie.

Alternatieven

Waar mensen gelukkig van worden is ambachtelijk werk. Een beroep leren, een vak, vaardigheden onder de knie krijgen, iets maken. Een podcast maken bijvoorbeeld waar je geld mee kan verdienen. Je steekt tijd en energie in het maken en als er dan aandacht voor is, voel je een zekere bevrediging en trots. Je hebt goed werk verricht.
Als dat genoegen van mensen wordt afgenomen, wordt het leven erg kaal. Dan zijn we uiteindelijk nog slechts consumerende wezens die achter een beeldscherm zitten en kijken wat computers geproduceerd hebben. Dat is niet een erg gelukkige wereld. Jansen: “In ieder geval niet een wereld waar ik in wil leven. Mijn ideale mensbeeld is een mens die kan leren en plezier kan scheppen in het ontwikkelen van vaardigheden, daar goed in worden. Of dat nu een sport is of een ambacht”.

Het gericht zijn op efficiency waarbij de mens overbodig wordt, het zoveel mogelijk en zo snel mogelijk geld verdienen, daar gaat het niet om. Alleen al niet omdat dat vaak gepaard gaat met onrechtvaardigheid. Het geld dat met de nieuwe nieuwe technologie verdiend wordt, gaat naar de mensen die al heel veel geld verdienen. Het sprekende voorbeeld daarvan is Amazon waar werknemers in idioot hoog tempo de bestellingen moeten afhandelen en waar ook een robot rondloopt die hun uiteindelijk zal vervangen. Dan houden we op een gegeven moment alleen nog mensen over die goed verdienen aan automatisering en schaalvergroting met daarnaast een klasse mensen die niet meer nuttig is met weinig geld tot haar beschikking.

Het kan anders. Stichting Beroepseer heeft zich de afgelopen jaren beziggehouden met alternatieven voor verschillende beroepsgroepen, waaronder de gezondheidszorg, de jeugdzorg en het onderwijs. Die alternatieven zijn hard nodig, want veel professionals vertrekken uit deze sectoren omdat ze hun werk niet meer kunnen doen zoals ze dat zouden willen en zich niet meer gemotiveerd voelen. Jansen pleit met de stichting voor meer zeggenschap op alle fronten, van professionals, patiënten/cliënten en van burgers. Zij behoren te kunnen meebeslissen over waar het heen gaat op het werk en in de maatschappij.

Professionals en burgers als bondgenoten

Hoe een zorgmedewerker, een leraar of een politieagent kunnen zorgen dat beroepseer terugkomt legt Jansen uit aan het slot van zijn gesprek met Arie Dekker. Ook burgers kunnen daaraan meewerken, bijvoorbeeld ouders van scholieren. Jansen geeft waardevolle, praktische voorbeelden. Daarnaast geeft hij een mooie tip:
“Zie niet wat anderen voor jou doen als vanzelfsprekend. Probeer ook eens te zien in wat voor context ze dat doen. Soms hoe waardevol dat is. Hoeveel betrokkenheid daarachter zit. Erken dat ook eens. Dat is al een simpele raad. Als je daarover verder gaat nadenken, kun je misschien meer doen en kun je zeggen tegen de leraar van je kind: wat kan ik betekenen? Ik heb zelf een tijd in de medezeggenschapsraad gezeten van een school en de leraren hadden moeite tegen de directeur te zeggen dat ze sommige dingen niet goed vonden en daar veel last van hadden. En dan vroegen ze aan de ouders of zij dat wilden zeggen. Dat deden wij dan en dat had effect. Zo kan je professionals helpen”.

De voorbeelden van Jansen zijn niet slechts incidentele voorbeelden van beroepseer, ze wijzen naar de toekomst. Weiger een vrijwillige slaaf te zijn die gevangen zit in een inhumaan systeem waar niemand gelukkig van wordt.

Luister naar het hele gesprek met Thijs Jansen: https://theoptimist.nl/daily/leer-je-werk-te-waarderen/