Jeugdzorg: wat gaat er mis en hoe kan het beter?

Jelle van Baardewijk gaat op online zender De nieuwe wereld in gesprek met Maaike van der Aar en Thijs Jansen over noodzakelijke veranderingen in de jeugdzorg. Maaike van der Aar is bestuurder Jeugdzorg bij vakbond FNV; Thijs Jansen is directeur Stichting Beroepseer; Jelle van Baardewijk is cultuurfilosoof, lector bedrijfsethiek aan Hogeschool Rotterdam en universitair docent maatschappelijke bestuurskunde aan de Vrije Universiteit.

FNV Zorg en Welzijn en Stichting Beroepseer hebben de handen ineen geslagen en de denktank Jeugdsprong opgericht om te komen tot een nieuw jeugdzorgstelsel. Daarbij wordt gedacht aan minder bureaucratie, minder administratieve taken, meer professionele vrijheid vanuit ‘praktische wijsheid’, meer inbreng van en samenwerking met jeugd en familie zelf en meer zeggenschap van professionals over hun eigen vakgebied.

Vanuit de overheid gebeurt te weinig om tot goede, structurele oplossingen te komen. Het is nu de beurt aan goede ideeën en plannen vanuit het veld. Jeugdsprong bestaat uit een kernteam van vijftien leden, die zich gaan buigen over het vraagstuk van een betere jeugdzorg. Zij hebben verschillende rollen en taken in de jeugdzorg en zijn in staat gebleken buiten de kaders te denken en te handelen. Het kernteam wordt geleid door Steven de Waal, oprichter en voorzitter van Public Space, dat als missie het bevorderen van maatschappelijk ondernemerschap en actief burgerschap heeft.
Het is de bedoeling na de parlementsverkiezingen, rondom de formatie van een nieuwe regering in het voorjaar van 2021, een advies van de denktank te presenteren.

Drastische versimpeling

Van der Aar en Jansen leggen in de video uit hoe het huidige, veel te ingewikkelde en verbureaucratiseerde jeugdzorgstelsel drastisch versimpeld kan worden. Het zou bijvoorbeeld helpen als bestuurders een stapje terug zouden doen en zouden erkennen dat ze eigenlijk niet veel toevoegen in de jeugdzorgsector. Ze zitten vaak op beslissende plekken, maar zijn zeker niet onmisbaar. Ze zouden zichzelf kunnen opheffen. Dat is uiteraard makkelijker gezegd dan gedaan, maar onmogelijk is het niet.
De jeugdzorg zou het beste van onderop opnieuw georganiseerd kunnen worden. Private partijen blijven bestaan; zij zijn vervlochten met het maatschappelijk weefsel. Snelle medicalisering en het labelen van mensen dient vermeden te worden, alsmede de daarmee gepaard gaande bureaucratie.
Belangrijk is dat geloven in goede zorg weer terugkomt. Jansen: “Als je gelooft in zorg, dan helpt de zorg ook beter. Als je zorg krijgt waar je niet in gelooft, dan helpt die zorg überhaupt al niet goed. Onderzocht is dat het hele substantiële effecten heeft, als je gemotiveerd bent”.

Sturen op kwaliteit en niet op de kosten

Hoe gaat een nieuw stelsel betaald en georganiseerd worden? Volgens Van der Aar wordt decentraliseren vaak niet goed begrepen. Gemeenten kopen zorg in en financieren het, maar dat hoeft niet per se samen te gaan. Een mogelijkheid is vanuit het Rijk de geldstroom organiseren. Die gaat dan over het geld, maar niet over de uitvoering: “Wij vinden niet zoals Hugo de Jonge en de VVD nu zeggen, geef het in mijn handen. Dat vinden wij niet. Wij vinden wel dat het de verantwoordelijkheid van de Rijksoverheid is om het te faciliteren en te financieren en het dan vooral over te laten aan de experts. Zo kunnen we stoppen met de versplintering van zorgorganisaties en gemeenten”.
Thijs Jansen voegt eraan toe hoe belangrijk hierbij is op kwaliteit te sturen: “Als je op kosten stuurt, gaat de kwaliteit omlaag. Als je op kwaliteit stuurt, gaan de kosten omlaag. En dat is een principe dat naar mijn heilige overtuiging echt zo werkt maar tot nu toe niet effectief gebruikt wordt. Het is alleen maar op kosten sturen”.

Drastisch versimpelen van de jeugdzorg. FNV Jeugdzorgplan gepresenteerd in brief aan minister Hugo de Jonge: https://beroepseer.nl

Écht doen wat nodig is. Manifest Stichting Beroepseer: https://beroepseer.nl

FNV Zorg en Welzijn en Stichting Beroepseer slaan de handen ineen voor de uitwerking van een ander jeugdzorgstelsel: https://beroepseer.nl/

Jeugdzorg en Vereniging Nederlandse Gemeenten: financiële verlichting, maar onverminderde bewustzijnsvernauwing, door Maaike van der Aar en Thijs Jansen, Blogs Beroepseer, 21 december 2020: https://beroepseer.nl

Foto helemaal bovenaan: Van links naar rechts. Thijs Jansen, Jelle van Baardewijk, Maaike van der Aar