De leraar-factor: door naar de volgende ronde

Denkt u eens terug aan uw schooltijd. Welke vijf positieve dingen ziet u voor u? Ik twijfel er niet aan dat minimaal een of twee van uw herinneringen vrij direct betrekking hebben op een van uw favoriete leraren. Zo ja, waarom? Misschien omdat hij/zij in staat was om uw

aandacht letterlijk bij de les te houden. Of omdat hij/zij echt uw interesse heeft gewekt voor een bepaald vak(gebied). Of misschien zelfs omdat hij/zij er was op het moment dat u in de put zat en een goed advies kon gebruiken. Natuurlijk zijn dit niet alle redenen, maar de boodschap is duidelijk: leraren spelen een grote rol in een belangrijke periode in ons leven.

Toch hebben diezelfde leraren geen gemakkelijke baan. Een leraar is niet alleen vakinhoudelijke opleider, maar ook mentor, rolmodel, opvoeder, begeleider, coach, sociaal-maatschappelijk werker, vertrouwenspersoon, gezagsdrager en ga zo maar door. Leraren moeten niet alleen in staat zijn creativiteit te bevorderen, ze moeten zelf creatief zijn en kunnen inschatten waar wanneer wat nodig is. Daarbij moeten zij vaak heel wat kunst- en vliegwerk verrichten.

De leraren die ik zelf voor mij zag waren in termen van het Goed Werk project vakinhoudelijk goed onderlegd, gedroegen zich zeer verantwoordelijk en waren altijd ontzettend betrokken bij hun vak en hun leerlingen. Zij waren in staat om alle rollen die een leraar heeft te combineren. Maar denk ik daarbij terug aan alle leraren? Het eerlijke antwoord is nee. Sommige hadden nu eenmaal een bepaald onderwijstalent en andere hadden wellicht beter gefloreerd in een andere setting. Dit lijkt op het eerste gezicht misschien voor de hand liggend, maar het heeft een belangrijke implicatie waarvan ik nog niet zo goed weet wat ik ervan moet vinden. Ik deel mijn gedachten dan ook graag met u.

De leraar-factor

Door doceren als een talent te beschouwen, moeten we ons de vraag stellen of we goed onderwijs wel daadwerkelijk kunnen aanleren. Hoewel er altijd strategieën en technieken zijn die de prestaties van een leraar kunnen verbeteren, is het misschien niet verkeerd om te onderkennen dat sommige mensen het talent wel hebben, en omgekeerd, andere misschien niet. Is ons huidige onderwijssysteem hierop toegesneden? Ik denk van niet. Zo kan bijvoorbeeld iedereen via de Havo, of via het MBO ervoor kiezen een lerarenopleiding te volgen. Daarbij kan een student de deelcompetenties die hij/zij moet behalen één voor één ‘afvinken’. Opleidingen kunnen hier zelf overigens weinig aan veranderen. ‘Gebrek aan talent’ is nu eenmaal geen geldig criterium. Een ander voorbeeld is de prestatiemeting van leraren waar ook in Nederland discussie over is. Steeds vaker wordt de leraar ‘afgerekend’ op basis van de testresultaten van zijn of haar leerlingen. Maar is het terecht om daar volledig op te focussen om te bepalen of iemand een goede leraar is of niet?

Hoe ziet een systeem dat geënt is op talent eruit? Hier kunnen we misschien iets leren van andere sectoren. Binnen de kunsten en binnen sport is ‘talent’ een perfect geaccepteerde term. Experts met oog voor talent zijn onafgebroken bezig jongelingen die een grote potentie hebben om uitzonderlijk goed te presteren te ‘scouten’. Eenmaal ontdekt is het van belang deze jongeren de beste begeleiding te bieden zodat zij zich naar volle potentie kunnen ontwikkelen. Misschien kunnen de positieve elementen van een dergelijk systeem binnen de onderwijswereld vormgegeven worden. Ik durf er een lans voor te breken dat echt goede (en ervaren) leraren in staat zijn om getalenteerde ‘leraren in de dop’ te ontdekken en hen aan te moedigen om een baan in het onderwijs te overwegen. Eenmaal binnen de opleiding, zou op een zelfde wijze wellicht meer ruimte moeten komen voor het oordeel van (een commissie van) professionals om te bepalen of iemand wel of niet de ‘leraar-factor’ heeft. Misschien kunnen we op deze manier het onderwijs als professie versterken door leraren te laten bepalen wie getalenteerd is en wie niet.

Ik heb heel goed door dat we ons hier wel op glad ijs begeven. Het is duidelijk dat het moeilijk is te bepalen wie dan precies deze ‘goede leraren’ zijn. Maar is het werkelijk onterecht om te beweren dat we het over de top 5 procent uitstekende leraren misschien verrassend eens kunnen zijn? Niet op basis van een checklist met karakteristieken, maar op basis van een gevoel dat we niet teveel onder woorden moeten willen brengen. Toch zijn er zeker niet te onderschatten gevaren. Denk aan elite-vorming, teveel ongelijkheid, en gebrek aan innovatie. Desondanks is het naar mijn idee te gemakkelijk om de discussie uit de weg te gaan. Als we het eens kunnen worden over het idee dat goed onderwijzen een talent is, dan moeten we zoeken naar manieren om dit talent in te zetten in en voor de onderwijsprofessie.

Laat het duidelijk zijn dat ik er zelf nog lang niet uit ben hoe we talent in ons systeem kunnen opnemen op een eerlijke en nuttige manier. Met deze blog heb ik geprobeerd een balletje op te gooien, omdat ik dit ook graag aan uw gedachten en verbeelding overlaat.

Fischman, W, Gardner, H., & DiBara, J. (2006). Creating good education against the odds. Cambridge Journal of Education, 36(3), 383-398.

Jansen, T., Van den Brink, G. & Kneyber, R. (Eds.) (2012). Gezagsdragers; De publieke zaak op zoek naar haar verdedigers. Amsterdam: Uitgeverij Boom.

Nakamura, J. & Shernoff, D. (2009). Good Mentoring: Fostering Excellent Practice in Higher Education. San Francisco: Jossey-Bass.

Ripley, A. (2008, November 26). Rhee tackles classroom challenge. Time Magazine.

RMO & RVZ. (2009). Investeren rondom kinderen. Den Haag: RMO/RVZ.

Simon, S. (2012). Activist targeting schools, backed by big bucks.

Spangenberg, F. & Lampert, M. (2009). De Grenzeloze Generatie; en de eeuwige jeugd van hun opvoeders. Amsterdam: Nieuw Amsterdam Uitgevers

WRR. (2009). Vertrouwen in de School. Den Haag: WRR

Blog 4 van Wiljan Hendrikx over Goed Werk project. Leren: een gedeelde verantwoordelijkheid: https://beroepseer.nl

Blog 3 van Wiljan Hendrikx over Goed Werk project. De professional en de honkballer: https://beroepseer.nl

Blog 2 van Wiljan Hendrix over het Goed Werk project. Goed Werk en de wetenschap: https://beroepseer.nl

Blog 1 van Wiljan Hendrix over het Goed Werk project: https://beroepseer.nl

Masterstudent Wiljan Hendrikx van Tilburgse School voor Politiek en Bestuur bij GoodWork Project: https://beroepseer.nl