Goed Werk in de wetenschap

De wekelijkse opdracht voor de GoodWork cursus van professor Gardner luidt: 200 woorden met aandacht voor een reflectie en een vraag, gebaseerd op de literatuur van die specifieke week. De deadline is zondagmiddag klokslag 12 uur en binnen luttele uren kun je een gefundeerde reactie van prof. Gardner zelf terug verwachten. Deze ‘memo’s’ zullen een belangrijke bron vormen voor de blog die ik zal schrijven.

Compromised Work

Vorig jaar stond academisch Nederland op zijn kop: de affaire Stapel kwam aan het licht en deed de academische wereld schudden op haar grondvesten. Ontmaskerd door zijn eigen promovendi bleek de eens gelauwerde decaan van de Social and Behavioural Sciences faculteit van Tilburg University zijn gehele wetenschappelijke oeuvre gestoeld te hebben op gefraudeerde data. Niet alleen zijn werk aan de TiU, maar ook zijn promotie aan de UvA en zijn werk aan de RUG bleek gestoeld op gefingeerde data. Dat dit niet alleen wereldnieuws was in Nederland, blijkt wel uit het feit dat zelfs professor Gardner goed op de hoogte bleek van deze fraudezaak en dat ze hier een enigszins vergelijkbaar geval hebben gehad met evolutionair psycholoog Marc Hauser.* Kort nadat de fraudezaak aan het licht kwam barstte binnen de wetenschap een verhit debat los over de vraag of het hier wel een individueel falen betrof. Iets wat ik zelf overigens graag zou willen geloven.

Slecht werk – of zoals het hier zo mooi genoemd wordt ‘compromised work’ – blijkt echter zelden op zichzelf te staan en van korte duur te zijn (Gardner, 2005: 43). Vaak is het een combinatie van corrumperende krachten op individueel, institutioneel en professioneel niveau (idem: 50). Wat betekent dit in het geval van Stapel? Het moge duidelijk zijn dat op individueel niveau alle professionele waarden met voeten zijn getreden waarbij inhoudelijk goed werk het af heeft moeten leggen tegen de wil om ten koste van alles te presteren. Maar in lijn met het idee dat ‘compromised work’ een combinatie van corrumperende krachten op individueel, institutioneel en professioneel niveau is, betekent dat wellicht dat prestatiedruk ook inwerkt op de universiteit als wetenschappelijk instituut en de wetenschap als professie. In feite zien we dit ook in de dagelijkse realiteit: wetenschappelijke instituten zien zich steeds meer geplaatst binnen een werkelijkheid waarbij ze gerankt worden naar wetenschappelijke prestatie (i.e. hoeveelheid publicaties in toonaangevende journals), en wetenschappers zijn niet alleen collega’s, maar ook concurrenten wanneer het gaat om subsidies en ‘wetenschappelijk aanzien’ als gevolg van belangrijke prestaties/publicaties.

Een belangrijke karakteristiek van professies is de (geïnstitutionaliseerde) zelfcontrole (zie bijvoorbeeld Trappenburg, 2011). Blijkbaar was deze jarenlang onvoldoende aanwezig waardoor de affaire Stapel zich tot deze schaal heeft kunnen ontwikkelen. Misschien betekent het dat wetenschap als individu-gefocust aan kracht heeft gewonnen ten koste van wetenschap als collectieve aangelegenheid. De druk op individuele wetenschappers om zich te bewijzen is immers groot (‘publish or perish’) en lijkt soms wel een onafhankelijke kracht te zijn geworden die concurreert met de authentieke wetenschappelijke drijfveer van waarheidsvinding. Betekent dit dat wetenschap als professie minder krachtig wordt?

Op de lange termijn zelfcorrigerend

Al met al een vrij deprimerende reflectie vond ik zelf. Ik was dan ook enigszins opgelucht dat professor Gardner me erop wees dat zowel de Stapel- als de Hauser-fraude beide aan het licht zijn gekomen. Dat beide fraudezaken zolang plaats hebben kunnen vinden, komt misschien juist omdat wetenschap een sterke professie is: de wetenschappelijke waarden worden breed onderschreven en het (onderling) vertrouwen in wetenschap is groot. Op korte termijn is misschien mogelijk om met oneigenlijk gedrag weg te komen omdat niet alles onder een vergrootglas wordt gelegd. Maar op de lange termijn is wetenschap nog steeds zelfcorrigerend. Dat moet ook wel, omdat wetenschap als domein anders simpelweg snel zou ophouden te bestaan.

Ik kijk hoe dan ook erg uit naar de aanbevelingen die de commissie Schuyt vandaag zal presenteren. Vooruitlopend hierop wil ik alvast één ervan onder de aandacht brengen. Volgens Univers is een van de aanbevelingen dat ‘bij het bachelor en masteronderwijs (…) ook meer aandacht voor integriteit noodzakelijk [is]’ (Univers, september 2012)…..

Zie ik hier potentie voor een universiteitsbrede course gestoeld op het GoodWork gedachtegoed?

————————————————

* Zie artikel Former Harvard professor Marc Hauser fabricated, manipulated data, US says, 5 september 2012, op Boston.com.

Gardner, H. (2005). Compromised work. Daedalus, 134(3), 42-51.

Trappenburg, M. (2011). Managers en Professionals. In Noordegraaf, M, Geuijen, K., & Meijer, A. (eds.) Handboek Publiek Management. The Hague: Boom Lemma.

Commissie Schuyt: Ambtseed wetenschappers noodzakelijk. Op 19 september 2012 ontleend aan Univers.online, onafhankelijke website van Tilburg University.

Blog 1 door Wiljan Hendrikx over Goed Werk project: https://beroepseer.nl

Masterstudent Wiljan Hendrikx van Tilburgse School voor Politiek en Bestuur bij GoodWork Project: https://beroepseer.nl