Patiëntenbelang onder druk door spagaat zorgverlener

Zorgverleners voelen zich steeds vaker gedwongen anders te handelen dan zij voor de patiënt het best achten. Vier op de vijf zorgverleners geven aan minder of juist meer te behandelen dan zij als professional optimaal beschouwen. Bijna tweederde ervaart grote tot zeer grote druk van zorgverzekeraars, een kwart van familie van de patiënt en eenvijfde van de patiënt zelf. 63% van de zorgverleners geeft aan dat een claimcultuur dreigt. Volgens VvAA brengt ‘defensieve zorgverlening’ risico’s voor de kwaliteit en de betaalbaarheid van de gezondheidszorg met zich mee.

Zo blijkt uit onderzoek naar defensieve zorgverlening onder bijna 1.200 zorgverleners. Het onderzoek van Stichting Beroepseer in opdracht van VvAA is het grootste onderzoek naar defensieve zorgverlening (defensive medicine) in Nederland ooit.

Zorgverlener : toenemende druk leidt niet tot beste zorg
Van de zorgverleners zegt 80 procent wel eens anders te handelen dan zij optimaal achten. Van de huisartsen geeft 97 procent aan dat voor hen geldt dat zij onder druk van patiënten, familie en ‘derden’ (zorgverzekeraars, Inspectie voor de Gezondheidszorg) andere zorg verlenen dan zij als professional voor de patiënt het best achten. 70% van de zorgverleners geeft aan dat zij wel eens anders handelen als gevolg van druk van patiënten en familie. 63% zegt dat te doen onder druk van derden.

De spagaat
Herman van Hemsbergen, voorzitter van de hoofddirectie van VvAA: “Zorgverleners komen door het huidige zorgbeleid – waarin er als gevolg van regulering, wetgeving, de rol van zorgverzekeraars en de Inspectie sprake is van steeds meer druk – in een spagaat. Enerzijds moeten zij uiteraard alles doen wat in het belang van de patiënt is. Die steeds meer van de zorgverlener eist en vraagt. Anderzijds wordt de druk om doelmatig en efficiënt te werken vanuit bijvoorbeeld zorgverzekeraars of de Inspectie steeds groter. Bovendien kunnen de vragen en eisen van deze actoren ook nog eens met elkaar in tegenspraak zijn”.
Met dit onderzoek wil VvAA de discussie over deze spagaat faciliteren. “De kwalitatief hoogstaande Nederlandse gezondheidszorg is gebaat bij autonoom handelende, zelfbewuste dokters. We moeten ervoor waken dat door allerlei, door het systeem ingegeven factoren en actoren, deze positie in het gedrang komt”.

Een meerderheid van de ondervraagden (59 procent) stelt dat de druk vanuit patiënten en familie om niet volgens de beroepseer te handelen de afgelopen jaren is toegenomen. In het geval van druk van derden is dit zelfs 77 procent (protocollen, richtlijnen en voorschriften van bijvoorbeeld zorgverzekeraars of de Inspectie).
De belangrijkste reden om toe te geven aan de druk is om patiënten toch het gevoel te geven dat het maximale is gedaan (67 procent). Voor een derde is het voorkomen van juridische of financiële claims een reden.

Claimcultuur
Hoewel bijna tweederde (63%) van de zorgprofessionals vreest voor een claimcultuur binnen de Nederlandse zorg, is de angst voor claims voor een meerderheid op dit moment niet de belangrijkste reden om defensief te handelen. Van Hemsbergen: “Wij constateren – als expert op het terrein van medische aansprakelijkheid en rechtsbijstand in de zorg – dat er een ontwikkeling is naar een claimcultuur. Als gevolg daarvan stijgen de kosten van de gezondheidszorg door toenemende kosten van zorgverleners en zorginstellingen. Bovendien gaan zorgverleners meer tijd besteden aan (het voorkomen van) juridische kwesties. Dat is niet wenselijk en zeker niet doelmatig”.

Eer en geweten
“Artsen willen naar eer en geweten een autonoom oordeel kunnen vellen”, stelt onderzoeker en directeur Thijs Jansen van Stichting Beroepseer. “Zorgverleners willen het maximale voor hun patiënten. Toch voelen ze zich in toenemende mate een speelbal van allerlei partijen”. De senior-onderzoeker, verbonden aan de School voor Politiek en Bestuur van de Universiteit Tilburg, ziet een opgaande lijn richting een Amerikaanse claimcultuur, die met het ingaan van de Wet kwaliteit, klachten en geschillen op 1 januari 2016 een stapje dichterbij is gekomen. “Onderzoek wijst uit dat er lessen te trekken zijn uit de situatie in de VS waarbij we zien dat van een claimcultuur de zorg en de patiënt niet beter worden”.

Defensieve zorgverlening
Defensieve zorgverlening, of defensive medicine, houdt in dat zorgverleners andere zorg leveren dan zij volgens hun beroepseer nodig achten. Hiervan is sprake bij druk van patiënten en hun familie, maar ook van bijvoorbeeld zorgverzekeraars en de Inspectie voor de Gezondheidszorg.

Over VvAA
VvAA is een ledenorganisatie en dienstverlener die opereert in het hart van de gezondheidszorg, ’in dienst van’ meer dan 117.000 professionals: medici, paramedici, studenten voor die beroepsgroepen en zorgondernemingen. VvAA biedt hen verzekeringen, financiële diensten, juridisch advies, praktijkadvies, belastingadvies, vestigingsbegeleiding, financiële planning, opleidingen, toegang tot het innovatieve platform Mobile Doctors, een eigen reisbureau ‘Quality Time’ en ‘Arts en Auto’, het maandelijkse magazine. Naast de individuele professional biedt VvAA ook dienstverlening voor zorgondernemingen zoals onder andere consultancy, praktijkfinanciering, risicomanagement, zakelijke advisering en opleidingen & teamcoaching. VvAA is gevestigd in Utrecht en heeft regiokantoren in het land. Meer informatie is te vinden op www.vvaa.nl.

Klik hier voor het rapport  Defensieve zorgverlening. De zorgverlener in de spagaat. Een onderzoek naar de stand van zaken anno 2016.

Klik hier voor het uitgebreide rapport Defensieve zorgverlening. Rapportage over onderzoek naar defensieve zorgverlening in Nederland.

Op dinsdag 29 maart 2016 vindt om 18.00 uur (tot 21.00 uur) het BNR Zorgdebat De zorgverlener in de spagaat? plaats. Zie voor meer info: www.vvaa.nl (Niet meer beschikbaar)

U P D A T E

Arts behandelt extra uit angst voor claims, NRC, 29 maart 2016. Klik hier.

De patiënt blééf maar aandringen, NRC, 29 maart 2016. Klik hier.