“De afgelopen decennia heeft de overheid allerlei maatregelen ingevoerd die ertoe hebben geleid dat mensen verleid worden om precies datgene te doen wat de maatregel juist moest voorkomen. Dit noemen we perverse prikkels”. Als docente filosofie op een social work opleiding hoort en leest Carin Wevers “regelmatig verslagen van studenten over hun ervaringen in het werkveld. En dan voel ik me steeds vaker met stomheid geslagen wanneer een student me voor de zoveelste keer zegt: ‘Ja maar dat is instellingsbeleid, mevrouw’ en ‘dat moeten we wel zo doen anders krijgen we geen geld’. En daar sta ik dan met de morele argumenten van de grote filosofen en de beroepscode te zwaaien en kijken ze me aan alsof ik van een andere planeet kom”.

Voor een artikel op de site van Blik op Hulp – bestemd voor HBO- en academisch opgeleide werkers in de GGz, jeugdzorg, JGZ, zorg voor mensen met een (licht) verstandelijke beperking en leerlingzorg – stelde Wevers een Top 5 op over “perverse prikkels” in zorg en welzijn van het afgelopen jaar. De voorbeelden zijn ontleend aan reflectieverslagen van het onderdeel “legitimeren van het professioneel handelen” van studenten Sociale Studies in Sittard.

Nummer 5: De politie
De student die stage loopt bij de politie schrijft: “Ik vond dat ik in deze situatie geen proces-verbaal moest opmaken, omdat ik de ruzie in de minne kon schikken. Maar ja, mijn chef vindt dat ik onvoldoende aanhoudingen heb verricht dit jaar, dus ik heb de man toen toch maar meegenomen naar het bureau”. Agenten worden afgerekend en beoordeeld op het behalen van de streefcijfers. Preventie loont niet.

Nummer 4: Justitiële Jeugdinrichtingen
De studenten dienen in de dagelijkse rapportage vooral het onwenselijke gedrag te beschrijven, hoewel de methodiek er juist op gericht is om de jongeren te “empoweren”. De inrichtingen krijgen per dag, per bezet bed betaald. Het loont dus om de jongeren zo lang mogelijk gedetineerd te houden en pas te laten vertrekken als er zich een volgende kandidaat heeft aangediend. Lege bedden kosten immers geld.

Nummer 3: Bureau Jeugdzorg
Hoe zwaarder de diagnoses, hoe beter je bent in het stapelen van Diagnose Behandel Combinaties (DBC’s), hoe meer ondertoezichtstellingen en gedwongen uithuisplaatsingen je adviseert, hoe meer geld er vrij komt voor de begeleiding. De econoom Arnold Heertje stelde het bout en helder: “De bureaucratie maakt van de kinderen producten, waarmee veel geld wordt verdiend (…)”. Het aantal kinderen met een stoornis is sinds de marktwerking jaarlijks gegroeid en groeit nog steeds.

Wevers besluit haar artikel met de vraag of ze de studenten deze praktijken kwalijk neemt en of ze hen een onvoldoende moet geven? Wevers: “Dat doe ik niet, maar met zorgvuldig handelen, met handelen overeenkomstig de beroepscodes en met morele besluitvorming heeft het niets meer te maken”.

Lees het hele artikel, en over de perverse prikkels nummer 1 en 2: Top 5 Perverse prikkels in zorg en welzijn van 2014, door Drs Carin Wevers, Blik op Hulp, 16 december 2014: http://blikophulp.nl