Brief VvAA aan Eerste Kamer: Inzage in medisch dossier zonder toestemming patiënt in strijd met mensenrechten

Zorgverzekeraars zonder toestemming van de patiënt toegang geven tot medische dossiers is strijdig met het mensenrecht op privacy. Dat schrijft VvAA – ledenorganisatie en dienstverlener voor de zorg – in een brief aan leden van de Eerste Kamer. Op 8 november 2016 bespreekt de Eerste Kamer de Wet marktordening gezondheidszorg, die zorgverzekeraars die mogelijkheid geeft. VvAA, waarbij ruim 120.000 zorgverleners zijn aangesloten, heeft naar aanleiding van een ledenraadpleging en eigen expertise en inschatting van de VvAA juristen, Spong Advocaten gevraagd het wetsvoorstel juridisch te toetsen.

De Tweede Kamer stemde onlangs al in met de Wet marktordening gezondheidszorg (Wmg, Kamerstuk 33 980). Deze wetswijziging maakt het mogelijk dat zorgverzekeraars bij alle zorgaanbieders bij een controle rechtstreeks en zonder toestemming van de patiënt patiëntengegevens kunnen opvragen mits aan wettelijke voorwaarden is voldaan. Hierdoor krijgen zorgverzekeraars toegang tot patiëntgegevens. VvAA-juristen stelden hun vraagtekens bij de houdbaarheid van het voorstel in het kader van het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens (EVRM). Na een second opinion komen de juristen van Spong Advocaten ook tot de conclusie dat de wet in strijd is met artikel 8 van dit verdrag.

Privacyschending

De minister heeft het ‘probleem’ dat zij met de wetswijziging wenst aan te pakken onvoldoende onderbouwd, zo stelt advocaat Sidney Smeets van Spong Advocaten. “Zorgfraude is verwerpelijk, maar is geringer dan aanvankelijk gedacht.” Bovendien is een financieel belang per definitie geen principieel belang. “Het belang van de patiënt op privacy weegt zwaarder: medische diagnoses raken de kern van het privéleven van de betrokkenen. Medewerkers van zorgverzekeraars vallen niet onder het medisch beroepsgeheim en zo ontstaat een onaanvaardbaar risico van privacyschending.”

Ook stellen de juristen dat het aantasten van het medisch beroepsgeheim niet noodzakelijk is om fraude te bestrijden. “Bestaande instrumenten worden niet of onvoldoende benut”, stelt Smeets. “Zorgverzekeraars hebben ook nu al zeer vergaande bevoegdheden dossiers te controleren. Wanneer er een redelijk vermoeden van fraude is, kan het onderzoek aan politie en justitie worden overgedragen. De rechter toetst dan per geval of het medisch dossier van een patiënt mag worden ingezien. In de praktijk doen zorgverzekeraars dit echter zelden. Verdere uitholling van het medisch beroepsgeheim is niet noodzakelijk.”

Onderzoek: vertrouwen wordt geschaad

Uit onderzoek van VvAA onder ruim 23.000 leden bleek dat 95 procent van de zorgverleners vindt dat de Senaat het wetsvoorstel moet verwerpen. 97 Procent van de zorgverleners vindt dat patiënten om toestemming moet worden gevraagd voordat zorgverzekeraars toegang krijgen tot patiëntgegevens.

“Vanwege het beroepsgeheim vertrouwt de patiënt erop dat alles wat hij zegt niet aan derden bekend wordt, tenzij hij hiervoor toestemming heeft gegeven”, zegt Edwin Brugman, directeur Kennismanagement en Netwerken van VvAA. “Als een patiënt weet dat verstrekte informatie bij zijn zorgverzekeraar terecht kan komen, bestaat het risico dat hij de behandelaar niet alle relevante informatie verstrekt met alle gevolgen van dien voor de kwaliteit van de zorg. Het komt nu al voor dat zorgverleners patiënten achteraf inlichten over de informatieverstrekking aan zorgverzekeraars. Dit veroorzaakt onrust bij de patiënt en in sommige gevallen een vertrouwensbreuk tussen hem en de
zorgverlener.”

Uitholling beroepsgeheim

“Deze wijziging wordt gepresenteerd als een sluitstuk van een bredere beweging om meer grip te krijgen op de ontwikkeling van de kosten in de gezondheidszorg”, zegt Brugman. “Het is uitholling van het medische beroepsgeheim. De gevolgen van de beweging als geheel zijn groot en verstrekkend. Het raakt aan de kern van de zorgverlening: de relatie behandelaar-patiënt, de privacy van de patiënt en daarmee de rechten van de mens en de kwaliteit en toegankelijkheid van zorg in Nederland.”

Over de Wet marktordening gezondheidszorg

De Tweede Kamer stemde onlangs in met een wijziging van de Wet marktordening gezondheidszorg (Wmg). Met de nieuwe wet krijgen zorgverzekeraars nog verdergaande bevoegdheden om patiëntgegevens in te zien zonder dat patiënten daarvoor toestemming hoeven geven. De minister hoopt met de wetswijziging fraudebestrijding tegen te gaan.

Brief VvAA aan de leden van de Eerste Kamer der Staten-Generaal, 28 oktober 2016: Klik hier.

Peiling Medisch Beroepsgeheim onder VvAA-leden, begin oktober 2016: Klik hier.

Het medisch beroepsgeheim als mensenrecht, door Mr. S.F.J. Smeets, Spong Advocaten: Klik hier.

Dinsdag 8 november 2016, commissie Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS): https://www.eerstekamer.nl/commissievergadering/20161108

VvAA: www.vvaa.nl