Pesten op het werk is al jaren een probleem en was onlangs wederom in de actualiteit. RTL Nieuws berichtte over een onderzoek naar het pesten per beroepsgroep. Ondanks dat er steeds meer aandacht voor pestgedrag op de werkvloer is, blijkt het probleem écht oplossen binnen veel organisaties een grote uitdaging. Pesten op het werk is een vorm van mishandeling. En dat kan ernstig genoeg zijn om gezondheid, baan en carrière van een werknemer in gevaar te brengen. Maar het kan ook druk geven op relaties met vrienden en familie.

Dat er steeds meer gekeken wordt naar oplossingen voor pestgedrag op het werk is niet vreemd. Pesten op het werk kan voor werkgevers namelijk een flinke kostenpost zijn. Jaarlijks leidt pesten op de werkvloer tot zo’n vier miljoen verzuimdagen. Dat komt neer op zo’n 900 miljoen euro aan loondoorbetalingen, meldt TNO.

Maar hoe kan pesten op het werk worden teruggedrongen? Of nog beter: hoe voorkom jij als werkgever of medewerker dat er pestgedrag ontstaat binnen jouw organisatie? Een goed antwoord op die vraag is niet in drie tellen gegeven. Echter zijn er wel een aantal manieren om pesten op de werkvloer aan te pakken. Samen met negen experts heeft Lengersdorf, adviesbureau voor re-integratie, outplacement en loopbaan, in dit artikel 25 manieren om pesten op het werk aan te pakken uitgewerkt.

Tip 1: Herken de eerste tekenen van pesten
Pesten op de werkvloer kan alleen in een vroeg stadium een halt toegeroepen worden als je zelf aandacht hebt voor de eerste tekenen. Pesten op de werkvloer kan in een vroege vorm worden herkend aan:

• Het constante gevoel van angst en onrust, wachtend op (slechte) dingen die gaan gebeuren;
• Andere collega’s op het werk hebben te horen gekregen dat zij niet meer met jou mogen werken, praten en of omgaan;
• Het maakt niet uit wat je doet, maar je wordt niet meer alleen gelaten om je werk te doen zonder inmenging van een ander;
• Mensen voelen zich gerechtvaardigd om tegen je te schreeuwen in het bijzijn van anderen, en je wordt extra gestraft als je terug schreeuwt;
• HRM vertelt je dat er geen sprake is van pesten en dat je er onderling uit moet komen.

Tip 2: Vraag om uitleg
Wanneer je getreiterd wordt door een collega, betekent dit niet meteen dat met deze collega onmogelijk te praten is. Stichting Pesten op de Werkvloer legt uit dat het vragen om uitleg, op de man af, de pester kan confronteren met zijn gedrag. Wacht een aantal dagen na het laatste pestincident en vraag aan je collega wat hij of zij precies bedoelt met de opmerkingen. Grote kans dat de collega zich ongemakkelijk voelt, met het nodige resultaat. Ga dit gesprek niet aanvallend aan, maar zorg dat je rustig en krachtig bent.

Tip 3: Word niet emotioneel
Pestkoppen nemen genoegen met het emotioneel manipuleren van mensen. Blijf kalm en rationeel om de situatie niet te laten escaleren. Laat je emoties vooral NIET op het werk zien, want dat is koren op de molen van de pestkop. Hoe meer emotie je zal laten zien, hoe meer de pester weet dat hij/zij op de goede weg is.

Tip 4: Noem de feiten, niet de emoties
Als jij je wilt uitspreken tegen het pestgedrag van anderen, zorg dan dat je het bij de feiten houdt. Assertief.nl noemt bijvoorbeeld de mogelijkheid om een logboek bij te houden, zodat je exact kunt noemen wat de pester wanneer gedaan of gezegd zou hebben. Doordat je het op deze manier bij de feiten houdt, wordt het rapporteren makkelijker en kom je ook niet over als iemand die ‘zeurt’ of ‘jankt’, maar als iemand die iets onder de aandacht brengt.

Tip 5: Wees assertief
Hoewel assertief zijn niet altijd even makkelijk is, kan het simpelweg opkomen voor jezelf een belangrijk middel tegen pesten zijn. Je hoeft je dus absoluut niet voor te doen als een ander. Weet ook dat de hele situatie niet jouw probleem is; het gaat over de pester. Verlies je zelfvertrouwen niet. Jij bent niet degene die incompetent of onbekwaam is.

Tip 6: Leg gebeurtenissen vast
Leg zaken die een mogelijk verband hebben met pestgedrag op de werkvloer vast. Houd een dagboek bij (op je eigen laptop, computer, telefoon of schriftelijk) van wat er gebeurt, en wie er getuige van is geweest. Als het nodig wordt om het probleem voor te leggen aan HRM, heb je in één klap alle informatie die je nodig hebt om je punt te maken. Voor zowel werkgever als werknemer is dit van belang. Ook mails waarin pestgedrag gemeld wordt aan de werkgever moeten goed bewaard worden. Pestgedrag dat niet is vastgelegd kan in een eventuele schadeprocedure niet als bewijs worden aangedragen.

Tip 7: Blijf je best doen op het werk
Dit is waarschijnlijk makkelijker gezegd dan gedaan, maar het effect ervan mag niet onderschat worden. Het gedrag van de pestkop zal meer gerechtvaardigd lijken als je niet helemaal je best doet op je werk, of als je bijvoorbeeld te laat komt, extra lange pauzes gaat houden (om je pesters te ontwijken) en je werk veel te laat af is, etc.

Tip 8: Let op je gezondheid
Hoe moeilijk het ook is om je zowel lichamelijk als geestelijk niet te laten beïnvloeden door het pesten: het is erg belangrijk om gezond te blijven. Zorg voor een gezonde en evenwichtige levensstijl buiten het werk om je te helpen om te gaan met de waanzin op het werk. Sport, zorg voor een goede nachtrust en eet een gezond dieet. Zo zorg je niet alleen voor lichamelijke fitheid, maar zul jij je ook geestelijk fitter voelen.

Tip 9: Bespreek het met iemand die je vertrouwt
De wegwijzer van Duurzameinzetbaarheid.nl laat zien dat het praten over pestgedrag met iemand die jij vertrouwt een goede manier is om met pestgedrag om te gaan. Voor een slachtoffer van pesterijen op het werk kan het ontzettend prettig zijn om te praten met iemand die hij/zij vertrouwt. Het aanspreken van de dader op zijn pestgedrag heeft misschien niet altijd effect, een gesprek met iemand die jij vertrouwt is daarentegen wel vaak verhelderend en rustgevend.

Tip 10: Don’t do: Social media
In deze tijd heeft iedereen de neiging om alles te delen via sociale media. Daardoor zijn sociale media een platform geworden om al onze ongenoegens te uiten. Soms kan dit ook goed voelen, maar meestal loop je het risico dat de situatie alleen maar erger wordt. Als je op sociale media je hart lucht, je niet de juiste woorden kiest, of te emotioneel wordt, kan het je situatie op de werkvloer alleen maar verergeren.

Tip 11: Weet hoe je een gepeste kunt steunen
De gevolgen van pesten kunnen dramatisch zijn. Steun bieden aan een gepeste is daarom erg belangrijk. Dit kan al door zo nu en dan een luisterend oor te bieden. Zorg ervoor dat je de persoon in kwestie serieus neemt, bedenk wat jij kan doen om hem of haar te helpen, en wie jij kan inschakelen. Achterhaal wat de gepeste zelf al heeft gedaan om de pesterijen tegen te gaan en verwijs eventueel naar een andere interne of externe hulp.

Tip 12: Grijp in bij het eerste kleine incident
Grijp als collega de kans aan om direct bij het eerste kleine incident in te grijpen. Benoem dat dit kan leiden tot een onveilige werkomgeving. Pestgedrag op het werk is schadelijk voor iedereen en eveneens voor de bedrijfsresultaten. Beter is de boodschap: ‘Sorry mensen, maar laten we werken aan een veilige werkplek. Wie doet er mee?’.

Tip 13: Communiceer met zoveel mogelijk mensen
Pesten is een groepsgebeuren. Oké, er is een pester, er zijn meelopers en er is een slachtoffer. Maar er is ook een groep, er zijn leidinggevenden, een directeur, er is een HRM, een OR, een vertrouwenspersoon. Pesten op het werk kan alleen plaatsvinden als niemand ingrijpt. Communiceer met zoveel mogelijk mensen dat je pestgedrag op de werkvloer niet wenselijk vindt, zonder te beschuldigen. ‘Dit is het probleem: een onveilige werksfeer, dit is het doel dat ik voor ogen heb: een fijn team om in samen te werken.’

Tip 14: Geen geheimen voor elkaar
Een belangrijke voedingsbodem voor pesten op de werkvloer, zo omschrijft Gerrie Vogels, is de aanwezigheid van geheimen. Als er één geheim is, kun je er vergif op innemen dat er meerdere zijn. Geheimen maken een open communicatie in de meeste gevallen volstrekt onmogelijk. Voorkom daarom dat er tussen jou en je collega’s onderwerpen onbesproken (moeten) blijven.

Tip 15: Maak melding van pestgedrag
Al de nodige stappen ondernomen tegen pestgedrag, maar wil dit niet werken? Maak dan in ieder geval melding van het pesten op de werkvloer. Dit kan allereerst binnen je organisatie zelf, bijvoorbeeld bij de leidinggevende, een vertrouwenspersoon of de bedrijfsarts. Vervolgens kan de vakbond, personeelsvereniging, of OR eventueel een klacht indienen bij de Inspectie SZW van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Deze neemt alle klachten in behandeling, en kijkt vervolgens waar de Inspectie een controle zal gaan uitvoeren.

Tip 16: Verwacht niet dat de pestkop zal veranderen
Een echte gedragsverandering is moeilijk en het kost veel tijd. Je hebt geen controle over de bereidheid van een pestkop om te accepteren dat hij/zij een probleem heeft en er aan wil of gaat werken. Als collega kunt jij je best doen om de situatie te beheren, maar het is uiteindelijk de verantwoordelijkheid van het bedrijf om oplettend en in te spelen op de behoeften van hun werknemers en hun werkomgeving.

Tip 17: Weet wat de gevolgen zijn
Pesten op het werk heeft ook nadelige gevolgen voor de werkgever, niet alleen voor het slachtoffer en de collega’s die er getuige van zijn. Naast het verstoren van de werkomgeving en de invloed op het moreel van de werknemers leidt het ook tot verminderde productiviteit en toegenomen ziekteverzuim. Een expert kan u eventueel helpen om ziekteverzuim te beperken. Verder kan pesten op het werk leiden tot extra kosten in de vorm van juridische kosten of kosten gerelateerd aan werven en opleiden van nieuwe medewerkers.

Tip 18: Doe een nulmeting rond pestgedrag
Een nulmeting naar pestgedrag kan veel inzichten geven over pestgedrag binnen een organisatie. Een goede manier om zo’n nulmeting uit te voeren is de pestbox. Zet gedurende een week een box in de kantine of op een locatie waar veel werknemers dagelijks passeren. Iedereen wordt verplicht om een vooraf opgestelde anonieme vragenlijst rond pestgedrag in te vullen en deze in de pestbox te deponeren. Grote kans dat er een verrassende uitslag uit de nulmeting komt.

Tip 19: Inventariseer het onderliggende groepsprobleem
De pester aanpakken is (bijna) nooit de oplossing. Sterker nog, men versterkt het pestende systeem door de pester onder druk te zetten. De oplossing ligt in het inventariseren van het groepsprobleem dat dit gedrag veroorzaakt. Dat kan ook een bedrijfsprobleem zijn. Vergeet niet om dit probleem te vertalen in een alternatief groepsdoel/bedrijfsdoel dat het probleem oplost. Wie zich concentreert op het probleem verliest het doel uit het oog, wie zich concentreert op het positieve groepsdoel ziet de problemen een voor een opgelost worden.

Tip 20: Besteed aandacht aan de teams
Slachtoffers van pesten op het werk geven eenmaal onder medische behandeling bijna altijd aan dat ze meer last hebben gehad van de toekijkende collega’s dan van de dader(s). ‘Ze keken allemaal toe. lachten en niemand deed iets’. Zodra gedrag negatief wordt en collega’s onder druk komen te staan raadt Team4Teams aan om iets met elkaar doen in de vorm van teambuilding of teamcoaching, dit zet een positieve werkrelatie centraal. Pesten op het werk is een groepsgebeuren, dat effectief wordt bijgestuurd door als groep een andere koers in te slaan.

Tip 21: Zorg voor duidelijkheid over taken
Ergernis en stress onder collega’s wordt meer dan eens veroorzaakt door onduidelijkheden over taken. De tip van Evoli: zorg voor een heldere functieomschrijving voor elke werknemer. Dit is essentieel voor organisaties die onduidelijkheid over taken willen voorkomen. Wanneer niet bekend is wie waarvoor verantwoordelijk is, is de kans groot dat medewerkers taken bij elkaar neerleggen en vragen of collega’s dingen ‘even kunnen oppakken’. Wanneer dit zich lang genoeg blijft herhalen en mensen niet op zoek gaan naar de uiteindelijke oplossing, zal een voedingsbodem voor passieve agressie ontstaan. Met alle mogelijke gevolgen van dien. Wanneer medewerkers kunnen aantonen dat bepaalde werkzaamheden niet tot hun takenpakket behoren, voorkom je onenigheid over de te verdelen taken en het hierdoor ontstaan van irritaties tussen collega’s.

Tip 22: Aandacht in het bedrijfsprotocol
Centraal Meldpunt Pesten raadt aan om in een extra hoofdstuk in het bedrijfsprotocol te beschrijven welke stappen een werknemer kan zetten om pestgedrag te melden. Op deze manier weten werknemers niet alleen waar ze moeten zijn zodra er pestgedrag ontstaat op de werkvloer, maar straal je als bedrijf ook uit dat je pestgedrag serieus neemt.

Tip 23: Trek een grens
Stichting Arbo Flexbranche laat weten dat het als leidinggevende of werkgever belangrijk is om duidelijk te maken wat niet getolereerd wordt binnen uw team of organisatie. Zet dit kracht bij door helder te zijn in wat de consequenties voor werknemers zijn bij ongewenst gedrag.

Tip 24: Creëer psychologische veiligheid
Als er wordt gepest betekent dat in termen van teamontwikkeling dat er sprake is van onvoldoende psychologische veiligheid. Psychologische veiligheid is essentieel voor het werken in teams. Acceptatie van elkaar en van de verschillen tussen teamleden is een voorwaarde. Dit betekent dat pestgedrag moet stoppen. Creëer positieve energie in het team. Ga aan de slag met de vraag: ‘Waarom zijn wij bij elkaar?’. Bespreek de persoonlijke doelen van de teamleden. Wanneer is ons gezamenlijke doel bereikt? De mate van verschil in de antwoorden geeft vaak al aan dat mensen niet op één lijn zitten. Is dit het geval? Dan valt er op het zakelijke vlak ook wat te doen, namelijk alle neuzen dezelfde kant op krijgen en de teamleden hierin verbinden. Meer over hoe je dit kunt bereiken vind je op Tweamy.com (website bestaat niet meer).

Tip 25: Laat het thema terugkomen
Het actueel houden van het onderwerp pesten op het werk is erg belangrijk. Bespreek pestgedrag op regelmatige basis, bijvoorbeeld aan de hand van casuïstiekbesprekingen in teambesprekingen.

Floris Geessinck is Online Marketeer voor Lengersdorf B.V. Vanuit deze functie schrijft en verspreidt hij blogs die aansluiten bij de doelgroep van Lengersdorf. www.lengersdorf.nl (Site niet meer actief. Lengersdorf heet sinds september 2017 Amplooi) .

Referenties

600.000 Nederlanders gepest door collega, vooral in transportsector, RTL Nieuws, 8 oktober 2016: www.rtlnieuws.nl/nieuws/nederland/artikel/388451/600000-nederlanders-gepest-door-collega-vooral-transportsector

4 miljoen verzuimdagen door pesten op het werk, TNO: www.monitorarbeid.tno.nl/nl-nl/news/kwart-van-de-werknemers-ooit-gepest/ (Niet meer beschikbaar). Zie: Pesten, intimidatie en discriminatie op het werk – Factsheet, Monitorarbeid TNO, 6 juni 2016: https://monitorarbeid.tno.nl

Stichting Pesten op de werkvloer: www.pestenopdewerkvloer.nl/

Assertief.nl: https://assertief.nl/

Duurzame inzetbaarheid: www.duurzameinzetbaarheid.nl/

Gerrie Vogels, sociale veiligheid en leiderschap ontwikkelen: www.gerrievogels.nl/

Team 4 Teams: www.team4teams.nl/

Evoli. Energieke schakel voor verandering: www.evoli.nl/

Centraal Meldpunt Pesten: www.centraalmeldpuntpesten.org/

Stichting Arbo Flexbranche heet tegenwoordig DOORZAAM. De nieuwe stichting DOORZAAM waar STAF (Stichting Arbo Flexbranche) en STOOF (Stichting voor Opleiding en Ontwikkeling Flexbranche) zijn samen gegaan: www.doorzaam.nl/

Posicom, professionele aanpak tegen pesten: www.posicom.nl/