Wetenschappelijke ranglijsten, gebaseerd op citatiefrequentie, werken corruptie in de hand, aldus Hans Clevers, hoogleraar moleculaire genetica aan het UMC Utrecht en president van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) in zijn artikel Met ranglijstjes krijg je al snel Saoedische toestanden in de Volkskrant. Hij luidt zijn artikel in met de waarschuwing dat we ons in Nederland blind staren op ranglijstjes: “En daar stond het weer, prominent in een brief van minister Kamp aan de Tweede Kamer: ‘De recent uitgekomen Times Higher Education Ranking laat zien dat Nederland evenveel universiteiten in de top 100 heeft als Duitsland.’

De brief, afgelopen dinsdag verzonden, is een reactie op een onderzoek naar wat wij van Duitsland kunnen leren op het gebied van wetenschappelijk onderzoek en innovatie. Leren is goed en vergt een open geest – toch kunnen we het blijkbaar niet laten al lerende toch nog even op eigen borst te kloppen. Calimero forever. Laten we er toch maar liever voor waken ons blind te staren op ranglijstjes. Een recente ervaring uit eigen koker biedt deze waarschuwing een kader.

‘Dear highly cited scientist’, zo luidde de aanhef van een e-mail die ik enige tijd geleden ontving uit Saoedi-Arabië. Mijn aandacht was getrokken en, natuurlijk, mijn ego gestreeld. ‘Ik hoop dat u in gezondheid leeft. Uit naam van de King Abdulaziz University (KAU) in Djedda, Saoedi-Arabië, deel ik u mee dat uw naam is geselecteerd op grond van de statistieken van ISI.’ Dit ISI – het Institute for Scientific Information – analyseert de wetenschappelijke literatuur op basis van citatiefrequentie: hoe vaker een artikel door anderen wordt aangehaald, hoe hoger de impact. Ieder jaar, als het instituut de nieuwe impactranglijsten voor de wetenschappelijke tijdschriften publiceert, houden de uitgevers de adem in. Elk jaar staan Science en Nature weer bovenaan.

Er worden ook citatiestatistieken bijgehouden voor individuele wetenschappers en blijkbaar kwam mijn naam in die beauty contest voor.  ‘Uw naam is geselecteerd door onze universiteit voor een consultancycontract. Dit programma is recent ontwikkeld door KAU om ‘s werelds beste wetenschappers de mogelijkheid te bieden met KAU samen te werken en te publiceren in veelgeciteerde tijdschriften.’

Ik had nooit van de bewuste universiteit gehoord en had zelfs Saoedi-Arabië nog nooit bezocht. Uit nieuwsgierigheid besloot ik in te gaan op de uitnodiging om Djedda te bezoeken en een lezing te geven. Enkele maanden later daalde ik de vliegtuigtrap af, de koele woestijnnacht in. Mijn gastheer legde me onderweg naar het hotel de nadelen van polygamie uit. Hij had zelf vier moeders gehad, terwijl de teller nu op drie echtgenotes stond. ‘Helaas eisen moderne vrouwen allemaal een eigen huis.’ Zijn metgezel voegde daar aan toe dat hij met één vrouw al meer dan genoeg te stellen had.

Lees het hele verhaal over hoe Clevers het aanbod om met KAU samen te werken heeft afgeslagen en daardoor een vorstelijk geldbedrag is misgelopen. Lees vooral ook de allerlaatste regel: Met ranglijstjes krijg je al snel Saoedische toestanden, door Hans Clevers, 19 april 2013 in de Volkskrant: www.volkskrant.nl