De Werkgroep Verschoningsplicht voor Rechters (WVvR) wil een baanbrekende verandering teweegbrengen in de rechtspraak.
Rechters zijn inmiddels al meer dan 25 jaar verplicht om nevenfuncties- en inkomsten openbaar te maken en deze meldingen up-to-date te houden, maar de uitvoering daarvan blijkt weerbarstig. De registers zijn onvolledig en van sommige rechters is het onmogelijk om een curriculum vitae online te vinden. Het gevolg is dat het voor de rechtzoekende veelal onmogelijk is om te toetsen of de betrokken rechter(s) volledig onafhankelijk is (zijn). Iedere burger heeft recht op een eerlijk proces. Toch komt het in de praktijk helaas voor dat een bepaalde rechter niet onafhankelijk is.

De WVvR – opgericht in 2023 op initiatief van Mr.drs. Hester Bais, Mr. Jack Jetten, Ir. Toon Peters en Mr. Paul Ruijs – onderzoekt de kwaliteit van de rechtspraak in Nederland en wil die bewaken en verbeteren^*).

Voorbeeld

Een recent voorbeeld van partijdigheid is “de liegende rechter” Hans Westenberg. De Raad voor de Rechtspraak heeft twaalf jaar lang de proceskosten van de heer Westenberg betaald^**), maar hij is niet ontslagen maar vervroegd met pensioen gegaan. Als het aan de werkgroep ligt mag het niet langer aan de rechtzoekende overgelaten worden om een (potentieel) belangenconflict van een rechter vast te stellen, maar moeten rechters voor aanvang van iedere zitting zelf expliciet (schriftelijk) verklaren dat zij geen zakelijke of persoonlijke banden hebben met (rechts)personen in het voorliggende procesdossier. Deze verklaring dient procespartijen en de betrokken rechter(s) er (nogmaals) volledig bewust van te maken dat onafhankelijkheid en onpartijdigheid van de rechter(s) cruciaal zijn voor een eerlijk proces.

Verschoningsplicht in de wet opnemen

De werkgroep roept op om deze verschoningsplicht in de wet op te nemen. Bij niet-naleving van deze plicht zal opzet of bewuste roekeloosheid worden voorondersteld, zodat niet uitsluitend de Staat maar ook de rechter zelf aansprakelijk is op grond van artikel 42 van de Wet rechtspositie rechterlijke ambtenaren. Schending van deze verschoningsplicht kan dan tot schadevergoeding leiden. Daarnaast is de werkgroep van oordeel dat het schenden van deze wezenlijke plicht tot ontslag van de betreffende rechter zou moeten kunnen leiden.

De werkgroep wil de integriteit van de rechtspraak beter waarborgen en een krachtige boodschap richting de maatschappij, de rechtspraak, de ambtenaren, de politiek en de journalistiek sturen. Kritiek op de rechtspraak blijkt in de praktijk een taboe te zijn, terwijl de werkgroep van mening is dat debat juist wenselijk en nodig is. De woordvoerder, ir. Toon Peters, doet daartoe een eerste aanzet: “Met het wetsvoorstel van WVvR worden rechters verplicht om volledige openheid van zaken te geven voordat zij een zaak in behandeling nemen. Dit zorgt voor transparantie en vertrouwen in het rechtssysteem, en voorkomt elke twijfel ten aanzien mogelijke belangenverstrengeling. WVvR streeft naar gerechtigheid en een rechtvaardige samenleving waarin elke burger verzekerd is van een eerlijk proces”.

Door de invoering van de voorgestelde wetsaanpassing wordt een duidelijk signaal afgegeven dat rechters vrij zijn van belangenconflicten, waardoor vertrouwen en geloofwaardigheid in de rechtspraak, waar nodig, worden hersteld. De werkgroep wil bovendien het bewustzijn vergroten ten aanzien van het belang van een onafhankelijke rechterlijke macht.

Voor meer informatie over de WVvR en haar missie om rechters “vrij te maken” van belangenconflicten, kunt u contact opnemen met aph.peters@gmail.com

Zie verder: Rechters vrij van belangenconflicten: maak kennis met de Werkgroep Verschoningsplicht voor Rechters (WVvR), Risk & Compliance, 4 januari 2023: www.riskcompliance.nl

Werkgroep rond de wet verschoningsplicht voor rechters pakt door, 5 juli 2023: www.riskcompliance.nl

Noten
^*) Wetsvoorstel in de maak over de verschoningsplicht voor rechters, Risk & Compliance Platform Europe, 21 april 2023: www.riskcompliance.nl/news/geen-enkele-serieuze-reactie-op-initiatief-wetsvoorstel-verschoningsrecht-voor-rechters/
^**) Vergoeding proceskosten ‘liegende rechter’ onrechtmatig, Lexpress, 23 maart 2023: www.lexpress.nl/vergoeding-proceskosten-liegende-rechter-onrechtmatig/3346/https://www.lexpress.nl/vergoeding-proceskosten-liegende-rechter-onrechtmatig/3346/

Illustratie bovenaan is gemaakt door John Hain