Wilmar Bolhuis schrijft in zijn blog op de site van RTL Z over de ijzeren wet van beleidsbehoud. We kennen allemaal de wet van lijfsbehoud, maar er is nog die andere wet en die blijkt een ramp voor de uitvoerders. Bolhuis is econoom en bestuurskundige en werkt bij de Universiteit van Leiden.

Bolhuis: Waar de mens tot het uiterste gaat voor lijfsbehoud, kunnen beleidsbedenkers ver gaan voor beleidsbehoud. Namelijk het koste wat het kost blijven doorlopen op een beleidsweg waarvan eigenlijk al bekend is dat hij doodloopt.

Vooropgesteld, goede ideeën brengen ons verder. Daarom is dit geen column tegen de bedenkers van beleid. Ik pleit hier voor extra waardering voor beleidsuitvoerders van Nederland. Voor de medewerker van de sociale dienst, de thuiszorgmedewerker, de schooldocent, de politieagent, ga zo maar door.

In de vuurlinie

Want het zijn de uitvoerders die in de vuurlinie staan als ze deze briljant bedachte en leuk geschreven beleidsnotities – die onrealistisch of onuitvoerbaar blijken te zijn – moeten uitvoeren. Zij staan oog in oog met boze burgers, zieke patiënten, passieve studenten, kritische ouders en agressieve criminelen.

Het zijn die uitvoerders van beleid die keihard afgerekend worden. Elke dag. In de praktijk. Direct door hun medemens. Via harde kritiek die wordt gezegd, geschreeuwd of geschreven. Of door hoge werkdruk – ten koste van familie, vrienden en gezondheid. Soms verliezen ze gewoon hun werk (de beleidsbedenkers voorzagen efficiencywinst). De voelbare frustratie van falend beleid; alleen ontvangende burgers en de uitvoerders ervaren die.

Klappen opvangen

Desalniettemin hebben de uitvoerders van beleid in de regel mindere arbeidsvoorwaarden dan de bedenkers. Lagere salarissen. Meer onzekere dienstverbanden. Onvoorspelbare werkuren. En minder maatschappelijke waardering en een lagere status.
Juist de (hoogopgeleide) bedenkers van beleid hebben een beschermde werkomgeving. Ze hebben vaker vaste contracten, betere beloningen, en vaste werkdagen van 9 tot 17 uur. Hun waardering en status is prima.
Bovendien, het zijn hun politieke bazen en bazinnen die de klappen opvangen als het fout gaat. Zelf komen ze heel weinig direct in contact met de woeste medemens.

Denk aan het falende automatiseringsbeleid bij het CBR, wat de mensen in het call center nu mogen oplossen. Denk ook aan het beleidsidee van Nationale Politie, waar de agenten nu nog steeds de scherven van aan het opruimen zijn. Of aan de bezuinigingen op onderwijs, waardoor overwerk in avonden en weekenden gaat toenemen. Denk aan hoe de jeugdzorg er nu aan toe is, nadat duizenden werknemers door nieuw beleid het veld ruimden.

Gaten dichtlopen

Wat hebben de bedenkers van deze beleidsfiasco’s hier daadwerkelijk van gemerkt in hun privé- en werksituaties? Waarschijnlijk hebben die hun schaaltje al binnen en werken inmiddels allang bij een ander departement of gemeentelijke beleidsafdeling.
Zeker in de publieke sector zijn uitvoerders te vaak én te lang bereid geweest om falende beleidsideeën te compenseren.

Lees het hele artikel van Wilmar Bolhuis, De ijzeren wet van beleidsbehoud: een ramp voor alle uitvoerders, RTL Z, 15 november 2019: www.rtlz.nl