Uitspraken van Roelof Bosma, Journalist van het Jaar 2023

Roelof Bosma is in februari 2024 uitgeroepen tot Journalist van het Jaar. Hij krijgt de door vakblad voor journalistiek Villamedia toegekende prijs voor zijn werk aan de op televisie uitgezonden ZEMBLA-documentaire –De PFAS-doofpot op 15 juni 2023.

In Villamedia van februari 2024 staat een interview met Roelof Bosma, getiteld ‘De onderste steen moet altijd boven komen’. Daarin doet hij een aantal behartenswaardige uitspraken over het journalistenvak.
Met onderzoekers Marco de Lange en Vincent Harmsen ontdekte hij dat teflonproducent Chemours (vroeger DuPont) in Dordrecht al decennia weet dat ze het grondwater onder de fabriek en in de omgeving ernstig hebben vervuild met grote hoeveelheden giftige en kankerverwekkende PFAS (Per- en polyfluoralkylstoffen).
Het nieuws sloeg in als een bom. Er volgden hoorzittingen in de Tweede Kamer en er was sprake van een strafzaak tegen de fabriek te starten. De zaak blijft de gemoederen bezig houden tot op de dag van vandaag.

De jury: “De indringende portretten van de mensen achter deze industriële doofpot zorgden niet alleen voor politieke en juridische opvolging, maar waren ook doorslaggevend voor de jury om Bosma de titel Villamedia’s Journalist van het Jaar 2023 toe te kennen”.

Passages uit het interview met Bosma, door hoofdredacteur Chris Helt van Villamedia:

Op de dag van het tussenvonnis wordt Roelof Bosma (1979) gebeld door een talkshowredacteur. “Het eerste wat ik hoorde was: ‘Roelof! Gefeliciteerd, hè! Jullie hebben gewonnen!’ Ik heb toen moeten uitleggen dat ik niet zo in de wedstrijd zit en dat ik niet wilde dat dit de dynamiek van het gesprek aan tafel werd. Kennelijk is dat niet gewoon. Ik zie jou nu ook zo kijken”.

Waarom neem je niet gewoon de complimenten aan?
“Dat is toch niet wat wij doen? Wij voeren die rechtszaak niet en we vinden er niet per se wat van. We onthullen en laten zien wat de werkelijkheid is. Het is voor ons geen persoonlijke strijd. Ik heb heel goed contact met de bewoners rondom de Chemours-fabriek, maar ik bén geen bewoner. Als journalist moet je constant je afstand bewaken. Niet in je loyaliteit naar die mensen toe, maar ik ben geen activist”.

Want dat zou je journalistieke integriteit in twijfel trekken?
“Natuurlijk. Stel je voor ik zou in zo’n talkshow heel voldaan zou zeggen: ‘Zo, de rechter heeft lekker Chemours veroordeeld’. Hoe kan ik daarna nog gewoon Chemours vragen stellen?”

Je zou je kunnen afvragen of de inzet voor een beter milieu ­activisme is. Een gezonde leefomgeving is een mensenrecht.
“Maar dat voelt zo hoogdravend. Ik wil mensen ook niet verbieden om het vliegtuig te nemen. Ik richt me op deze zaak. PFAS is een wereldwijd probleem. Chemours is een multinational. Hiermee laat ik zien wat er aan de hand is. En nu worden we regelmatig voor het karretje van extreemlinks gespannen. Net als extreemrechts dat doet als we een uitzending over een genderkliniek maken. Maar ik vind dat we altijd terug moeten naar de basis: wat onthullen we, waarom is dit belangrijk en waarom moet de samenleving dit weten? Journalisten moeten ontzettend oppassen om hun mening te geven en iets heel persoonlijk te maken.
Alleen zo krijg je het voor elkaar om van geen enkele kant het verwijt te krijgen dat je bevooroordeeld of beïnvloed bent. Je moet zakelijk naar je onderwerp blijven kijken. De politiek, de inspecties, justitie en omwonenden denken allemaal dat ik mét hun de strijd aanga tegen Chemours. Maar als onderzoeksjournalist ben je geen officier van justitie, dat is onze rol niet.
Ik merk ook dat politiek en opsporingsdiensten ons steeds vaker nodig hebben. Die springen op onze bagagedrager en dat voelt soms ongemakkelijk. De politiek richt alle pijlen op Chemours, terwijl ik denk: jullie hebben al die tijd vergunningen afgegeven en jarenlang bezuinigd op toezicht en kennis. Daar hebben we ik weet niet hoeveel verhalen over gemaakt. Kamerleden bellen me om mee te denken over Kamervragen”.

Wat zegt dat over de politiek?
“Heel veel. Ik maak veel verhalen in hetzelfde dossier, dan heb je vaak met vaste Kamercommissies te maken. Maar daar is niks meer van over. Die wisselen zo snel van samenstelling. Daar blijft geen kennis en kunde bewaard. Dat is dramatisch. Het is allemaal voor de bühne en het korte termijn effect. Ik zeg dat ook tegen Kamerleden. Niet uit arrogantie, maar je moet gewoon rolzuiver zijn”.

Lees het hele interview: ‘De onderste steen moet altijd boven komen’, interview met Roelof Bosma, door Chris Helt, Villamedia, 22 februari 2024. Ook digitaal te lezen: www.villamedia.nl/artikel/journalist-van-het-jaar-2023-roelof-bosma-van-zembla-die-onderste-steen-moet-altijd-boven-komen

De PFAS-doofpot werd uitgezonden op 15 juni 2023 bij BNNVARA op NPO 2. Meer info daarover op BNNVARA: www.bnnvara.nl/zembla/artikelen/de-pfas-doofpot

De Journalist van het Jaar en de Afstudeerprijs Villamedia worden mede mogelijk gemaakt door de gemeente Den Haag, in samenwerking met Hogeschool InHolland.