Suf, rigide en arrogant worden ambtenaren in Nederland vaak genoemd. Maar hoe zijn ze werkelijk?

Waarom blijven we maar herhalen dat ambtenaren lui en streng zijn? Nieuwswebsite Nu.nl legt in een artikel uit hoe dat komt. Aan het beeld van een ambtenaar kleven veel vooroordelen. In het algemeen zijn mensen iets minder positief over ambtenaren dan over mensen in het bedrijfsleven, blijkt uit onderzoek van Lars Tummers, hoogleraar bestuurs- en organisatiewetenschap aan de Universiteit Utrecht. Samen met drie promovendi doet hij een meerjarenstudie naar de vooroordelen over ambtenaren én naar manieren om deze te laten kantelen.

“De standaard stereotypen over ambtenaren zijn dat ze lui zijn, een beetje suf en dat ze een negen-tot-vijfmentaliteit hebben”, zegt hij. “Mensen die het gevoel hebben dat ze moeilijk kunnen rondkomen, vinden ambtenaren bovendien streng, rigide en arrogant. Dat kan te maken hebben met een gevoel van afhankelijkheid. Als iemand ingrijpende beslissingen over jouw leven kan maken, roept dat gevoelens van machteloosheid op”.

Beeldvorming kan veranderen

Hoewel Tummers benadrukt dat stereotypen niet waar hoeven te zijn, zijn ze wel waar in hun effecten. “Als mensen denken dat iets zo is, kleuren ze situaties – onbewust – zo in dat ze het vanzelf zo ervaren”.

Jammer, want dat betekent ook dat de vertrouwensband tussen burger en overheid onder druk komt te staan, zegt mede-onderzoeker Isa Bertram. “Veel ambtenaren willen burgers zo goed mogelijk helpen, maar dat lukt niet altijd. Tegelijkertijd krijgen ze veel kritische of afwijzende reacties, die hun werk of inzet kunnen beïnvloeden. Burgers krijgen op hun beurt weer het idee dat ze worden geholpen door een ambtenaar die ze het gevoel geeft dat ze er niet toe doen”.

Deze trend is te keren, door burgers beter te laten zien waar ambtenaren mee bezig zijn, zegt Tummers. “In Canada hebben we de beeldvorming over maatschappelijk werkers kunnen veranderen met verhalen uit de praktijk. Een maatschappelijk werkster vertelde bijvoorbeeld dat ze vaak buiten werktijden werkt, omdat ze een suïcidale tiener onder haar hoede heeft. Als burgers zulke verhalen horen, waarderen ze ambtenaren daarna positiever”.

Ambtenaren als sitting duck

Thijs Jansen, directeur van Stichting Beroepseer, die onderzoek doet naar ambtelijke professionaliteit, ziet nog iets anders gebeuren: “Sinds het toeslagenschandaal zijn ambtenaren een sitting duck geworden. Iedereen mag op ze schieten, maar ze kunnen zich niet publiekelijk verweren. Politici nemen de verdediging van ambtenaren nauwelijks op zich, terwijl ambtenaren door diezelfde politici vaak gedwongen zijn om onmogelijk beleid uit te voeren”.

In het artikel komen eveneens aan het woord Marieke, beleidsmedewerker armoede en schulden bij een Brabantse gemeente;   Gwendalyne Brouwer, werkzaam bij de gemeente Almere en Marc de Natris, voorzitter van ambtenarencentrale CMHF.

Waarom we denken dat ambtenaren lui en streng zijn, Nu.nl, 10 mei 2022: www.nu.nl

Afbeelding bovenaan is van Gerd Altmann