“Dat cijfermatige doelen en cijfermatige verantwoording armoedig kunnen zijn, is geen nieuws. Maar wat is dan wel een geloofwaardig antwoord op de vraag of we goed bezig zijn?” Antwoord: Rijker verantwoorden op actuele vraagstukken.

De noodzaak tot het afleggen van verantwoording door publieke organisaties – en bij uitstek de politie – behoeft weinig tot geen uitweiding. Door te tonen dat een organisatie bereid is verantwoording af te leggen, vergroot het de eigen legitimiteit. Tevens kan het gezien worden als een morele verantwoordelijkheid: een ethische organisatie moet zich willen verantwoorden. Het blijkt noodzakelijk te zijn…
Op 23 mei 2014 hield dr. Jan Nap, lector Waardevolle Praktijkontwikkeling bij de Politieacademie, zijn lectorale rede, getiteld Macht ten goede. Daarin introduceerde hij de term ‘rijkere verantwoording’. Jaco van Hoorn^*), hoofdredacteur van het Tijdschrift voor de Politie refereert daaraan in het Redactioneel van het themanummer Rijker verantwoorden van december 2022. Hij schrijft:

“Hij betoogde dat ontwikkelen van goed politiewerk, met een open oog en hart voor de morele betekenis van politie, vraagt om rijkere verantwoordingsmethoden, ‘zodat we weg kunnen blijven van fop’. Politiewerk is immers moerassig. De aandacht voor ‘rijker verantwoorden’ past in een tijd, waarin meer en meer onderkend wordt dat de huidige sturingsfilosofie binnen de publieke sector tekortschiet. Ook de Tijdelijke Tweede Kamercommissie Uitvoeringsorganisaties stelt dit vast in haar rapport ‘Klem tussen balie en beleid’. De Raad voor Openbaar Bestuur zegt dat inmiddels breed en vaak is erkend dat de bedrijfsmatige benadering, ontleend aan het New Public Management, te ver is doorgeschoten. De uitvoering is daarvan het kind van de rekening en – erger – uiteindelijk de burger.

Inmiddels bestaat steeds meer overeenstemming over wat er mis is. Te vaak is boven in organisaties of nog daarboven, bij bestuur en politiek, gesproken over de aard van de problematieken én wat daarbij goede aanpakken zijn. Dit gesprek, ver weg van waar de problemen zich voordoen en ver weg van zij die daadwerkelijk met de problemen moeten dealen, kon alleen dapper en daadkrachtig gevoerd worden als de problematiek eenvoudig wordt gemaakt. En daarmee ook de aanpak. Er werden ferme doelen geformuleerd, vanuit de hoopvolle belofte dat deze het probleem doen verminderen. Enkele politievoorbeelden: we zien ondermijning, de politie moet x criminele samenwerkingsverbanden (CSV’s) oprollen; er is mensenhandel of cybercrime; de politie moet x verdachten opsporen. Heldere doelstellingen bieden het comfort dat het makkelijk is om daarop te sturen. Daarop, maar waarop eigenlijk?

Inmiddels is gebleken dat deze extreme vereenvoudiging van de werkelijkheid slechts de teleurstellende zekerheid biedt dat de aanpak niet bijdraagt aan het verminderen van problemen. Daarom zien we, gelukkig, dat mensen in de uitvoering doelen naast zich neerleggen en het gesprek zoeken over wat over de problematieken bekend is en wat – vanuit vakmanschap – een zinvolle reactie kan zijn. In dat gesprek van de politie en samenwerkende partners verschuift de aandacht van targets naar maatschappelijk effect, hoe moeilijk – of moerassig – dat ook is.

Goed politiewerk

Politiemensen die gericht zijn op goed politiewerk, willen iets betekenen voor de samenleving en voor burgers. Velen zijn ontzet en ontzield geraakt omdat zij zich moesten inzetten voor doelen die er voor burgers nauwelijks toe deden, terwijl er bovendien weinig aandacht bleek te zijn voor werk dat er in hun ogen wel toe doet. Politiemensen raken ontmoedigd als ze aangesproken worden op cijfers terwijl er geen aandacht is voor dilemma’s in lastige demo’s of reanimaties op leven en dood of de effectieve hindernissen die zij opwerpen voor cybercriminelen. Een wijkagent in een Utrechtse tippelzone vertelde aan het eind van zijn loopbaan dat hij meer dan veertig vrouwen uit de prostitutie had gered; niet bestuur of politie, maar hijzelf was de enige die deze slachtoffers geteld had.

De inzet om te verbeteren in politiewerk lijkt gebaat bij andere vormen van sturing en andere verantwoording. ‘Klem tussen balie en beleid’ stelt dat bij beleidsvorming de uitvoering moet worden betrokken. Hoe gedachten zich daarover ontwikkelen, is te lezen in dit tijdschrift. Eén ding is wel zeker: als we problemen willen aanpakken en met bezielde dienders tot zo goed mogelijk politiewerk willen komen, moeten bestuurders en – ook hogere – leidinggevenden de wil hebben om mee het moeras in te gaan. Want politiewerk is in de aard moerassig, zei Jan Nap, en velen met hem”.

Inhoud Tijdschrift voor de Politie, no 4, december 2022

• De noodzaak van ‘rijker verantwoorden’. Op zoek naar samenhang, door Dr. Joery Matthys 6
• De valkuilen van rijker verantwoorden. Verhalen zijn soms maar verhalen, door Dr. Edwin W. Kruisbergen 10
• Column over rijker verantwoorden door Peter Klerks 15
• Rijker verantwoorden bij de politie. Experimenteren in de praktijk, door Jaco van Hoorn en Franca van der Laan 16
• Verantwoord politiegeweld. Een open houding naar de eigen organisatie, artikel is coproductie van Directoraat ­Generaal Politie en Veiligheidsregio’s van het ministerie van Justitie en Veiligheid en de Nationale Politie, Staf Korpsleiding, programmateam Stelsel Geweldsaanwending  24
• Interview met Loes van der Wees en Olav Brink van het Openbaar Ministerie Arrondissementsparket Rotterdam, door Sanne Groen en Wouter Jong  27
• Meten maar niet willen weten. Column van Bart de Koning, onderzoeksjournalist en schrijver  31
• Rijker verantwoorden: legitimeren of leren, door Marijn Huttinga, teamchef C Rivierenland Oost bij Politie Oost-Nederland  32
• Rijker verantwoorden in de zorg. Verantwoordingspraktijken verbeteren door verhalen te delen, door prof. dr. Hester van de Bovenkamp, dr. Lieke Oldenhof en dr. Annemiek Stoopendaal  35
• Gewoon het verhaal vertellen. Column door mr. Reinier van Zutphen, Nationale ombudsman  39
• Recensies over actuele publicaties  40
• Dialogen met jongeren over (goed) politiewerk. Hoe kan het onderlinge vertrouwen tussen politie en jongeren worden vergroot? Door drs. Bas Böing, dr. Maike Gieling en dr. ir. Peter de Vries  42
• Geslaagd. Verslagen van afstudeeronderzoeken 46

Downloaden themanummer Rijker verantwoorden, Tijdschrift voor de Politie no 4, december 2022: https://rijkerverantwoorden.nl/publicaties/

Gratis e-boek Rijker verantwoorden. De eerste publicatie over dit onderwerp verscheen in 2015. Een verkenning van de aanleiding voor rijker verantwoorden, voorbeelden van rijke praktijken en een eerste aanzet voor een beeld wat rijker verantwoorden kan betekenen: https://rijkerverantwoorden.nl/publicaties/

Podcast: In gesprek met Jan Nap over Rijker verantwoorden: https://open.spotify.com/episode/5dGxKHeeCO1Jz6zRT51PT0
Eerste aflevering van de podcastserie Radiostilte door het team politieleiderschap van de Politieacademie, juni 2020

^*) Jaco van Hoorn is voortrekker van Stichting Beroepseer

—————————————————————————————-

Rijker verantwoorden

Rijker verantwoorden is bedoeld om te komen tot zo goed mogelijk politiewerk en daardoor tot een grotere maatschappelijke betekenis en legitimiteit van de politie. Dat gebeurt door het gesprek over politiewerk binnen het korps, partners en de maatschappij te verdiepen. Door steeds te reflecteren op het waarom en het hoe, richten wij het politiewerk of de samenwerking van politie met anderen op de bedoeling en de resultaten. Het gaat daarmee ook over ‘rijker’ sturen.

Het gaat om vragen als:

• Wie stelt belang in ons werk, toegespitst op het thema waaraan we werken?
• Wat begrijpen we van het vraagstuk dat moet worden aangepakt of van de situatie waarin moet worden gehandeld?
• Wat willen we bereiken, welk effect beogen we, wat is hier goed politiewerk?
• Hoe weten we of de aanpak werkt, of we effectief zijn en dus goed politiewerk leveren?
• Hoe kunnen we het goede politiewerk laten zien en hoe kunnen we laten zien welk effect we sorteren?

(Uit Tijdschrift voor de Politie, december 2022, pagina 19)