Serie van vier essays: De neoliberale vrijemarktpolitiek heeft de EU ondemocratischer gemaakt

Maarten van der Kloot Meijburg, directeur van adviesbedrijf MKM Consultancy, schrijft in een serie van vier artikelen voor Follow the Money over de ingrijpende politieke gevolgen van het Verdrag van Maastricht. In zijn eerste bijdrage laat hij zien hoe de neoliberale ideologie het Europese politieke en economische beleid in de handen legde van een kleine groep centralistische bestuurders:

In zijn boek The Road to Serfdom (1948) ageerde Friedrich Hayek tegen het socialisme dat met een centraal geplande economie de verdeling en toewijzing van alle middelen en goederen laat verrichten door een kleine groep planners. Die groep zou volgens Hayek niet in staat zijn om rekening te houden met alle relevante informatie. Onenigheid over de praktische uitvoering van een economisch plan, in combinatie met met de ontoereikendheid van het centrale beheer van middelen, zou dwang altijd noodzakelijk maken om de geplande doelen te bereiken. Een tirannie van de planners zou het gevolg zijn en van vrije burgers zouden slaven worden gemaakt. Hayek riep burgers daarom op de strijd aan te gaan met de planners en die te vervangen door de vrije markt. Die markt zou alle individuele burgers en bedrijven toegang verschaffen tot relevante informatie, op basis waarvan ze zouden beslissen over de aanwending van hun middelen. Concurrentie, gevoed door die beslissingen, zou op de vrije markt voor een optimale verdeling en toewijzing van middelen en goederen voor alle individuele burgers zorgen.

De ideeën van Hayek werden dertig jaar geleden gemeengoed. De invloedrijke econoom Milton Friedman, een ideologische erfgenaam van Hayek, speelde daarbij een belangrijke rol. Met zijn boek Capitalism and Freedom legde hij het fundament onder een nieuwe vrijemarkt-ideologie. De basisgedachte daarvan is dat economische vrijheid een noodzakelijke voorwaarde is voor politieke vrijheid. Friedman betoogt in zijn boek daarom:
Het soort economische organisatie dat op directe wijze economische vrijheid genereert, namelijk competitief kapitalisme, garandeert tegelijkertijd ook politieke vrijheid, omdat het economische van politieke macht scheidt en op die manier wederzijdse versterking mogelijk maakt.

Deze ideeën over vrijheid sloten goed aan op het gedachtegoed van de culturele revolutie van de jaren ’60, met haar anti-autoritaire houding en nadruk op de vrije keus van het individu. En door de afwezigheid van een alternatieve ideologie — het socialisme had al voor de val van de muur als alternatief afgedaan — werd de neoliberale ideologie tot pensée unique verheven. Margareth Thatcher gaf hiervoor in de jaren ’80 van de vorige eeuw het startschot met haar slagzin ‘there is no alternative’.

Lees het hele eerste deel: Hoe ons economische systeem de EU almaar ondemocratischer maakt, door Maarten van der Kloot Meijburg, 16 maart 2017: www.ftm.nl

Follow the Money (FTM) is het multimediaal platform voor financieel-economische onderzoeksjournalistiek.

“Noch de sociaaldemocraten noch de christendemocraten hebben ooit openlijk toegegeven dat hun politiek in feite neoliberaal is”