De  niet-gouvernementele organisatie Oxfam Novib meldde naar aanleiding van een onderzoek naar de kloof tussen arm en rijk in 2018 dat gebleken was dat de rijkste 1 procent van de wereldbevolking meer bezit dan de helft van alle rijkdom op de wereld. Het was voor het eerst dat de grens van 50 procent was overschreden. In 2016 was het percentage nog 49. Voor Oxfam Novib was het duidelijk dat we een eind moesten maken aan de ongelijkheid en dat konden we doen door het bouwen aan een economie voor gewone, werkende mensen en niet voor de rijken en de machtigen.

In het artikel ‘We were shocked’: RAND study uncovers massive income shift to the top 1% gaat Rick Wartzman in op een recent onderzoek van RAND Corporation in het Amerikaanse maandblad Fast Company.
Middenin de wereldwijde corona-pandemie worstelen mensen met een essentieel beroep om de eindjes aan elkaar te knopen, terwijl rijke mensen steeds rijker worden. RAND heeft een analyse gemaakt van deze economische paradox en meldt geschokt te zijn door de enorme inkomensverschuiving naar de rijke 1 procent. RAND is een Amerikaanse organisatie voor onderzoek en ontwikkeling van oplossingen voor complexe problemen.

Het antwoord is verbijsterend

De vraag is hoever de werkende klasse achterop is geraakt door de winner-takes-all economie? Wat heeft de toenemende ongelijkheid de Amerikanen aan gederfde inkomsten gekost? Het antwoord is verbijsterend.
Het belastbare inkomen van een fulltime werknemer in de V.S. is momenteel gemiddeld ongeveer 50.000 dollar per jaar. Als de vruchten van de economische productie van het land in de afgelopen 45 jaar even ruim waren verdeeld als in de periode na de Tweede Wereldoorlog tot begin jaren zeventig, zou die werknemer in plaats daarvan tussen de  92.000 en 102.000 dollar verdienen. (De exacte cijfers variëren enigszins, afhankelijk van berekening van inflatie).

“We waren geschokt door de cijfers”, zegt Nick Hanauer, durfkapitaalverstrekker die met het idee kwam voor een onderzoek, samen met David Rolf, oprichter van Local 775 van de Service Employees International Union en voorzitter van het Fair Work Center in Seattle: “Het verklaart bijna alles. Het verklaart waarom mensen zo boos zijn. Het verklaart waarom ze economisch in een hachelijke situatie verkeren”.

De $ 2.5 biljoenendiefstal

Niet alleen de gemiddelde werknemer is geraakt. RAND heeft ontdekt dat de meest actieve fulltime werknemers – het 25e percentiel^*) van de Amerikaanse inkomensverdeling – 61.000 dollar zouden verdienen in plaats van 33.000 dollar als de inkomsten van iedereen van 1975 tot 2018 ongeveer gelijk zouden zijn aan het bruto binnenlands product (BBP) zoals het geval was in de jaren vijftig en zestig.
Opmerkelijk is dat zelfs degenen in het 90e percentiel beter af zouden zijn dan nu als de economische groei was verdeeld zoals in het naoorlogse tijdperk. Ze zouden 168.000 dollar verdienen in plaats van 133.000.

Alles bij elkaar genomen zou volgens RAND 90 procent van de Amerikaanse werknemers jaarlijks in totaal een extra 2.5 biljoen dollar aan inkomen mee naar huis nemen als de economische opbrengsten net zo eerlijk verdeeld zouden zijn als in het verleden. Rolf noemt dit fenomeen de $ 2.5 biljoenendiefstal: “Vanuit de mensen gezien die hard hebben gewerkt en zich aan de regels hebben gehouden en toch veel minder deelhebben aan de economische groei dan de Amerikanen van een generatie geleden, zouden we het ‘omgekeerde distributie ’of‘diefstal’ kunnen noemen”.

Winnaars van de ongelijkheid

De RAND-gegevens laten ook zien wie de winnaars van de ongelijkheid zijn: degenen in de top 1 procent. Natuurlijk, zouden zij in een minder voordelige positie verkeren als de economische taart sinds het midden van de jaren zeventig was verdeeld als voordien het geval was. Dan zou namelijk het jaarinkomen van de gemiddelde eenprocenter dalen van ongeveer 1,2 miljoen naar 549.000 dollar.

Hoewel hij een ‘zillionaire’ is volgens eigen zeggen, is Hanauer een uitgesproken criticus van de kloof tussen de rijken en de anderen. Hij denkt en schrijft erover en windt zich erover op. Maar zelfs hij was verrast door de bevindingen van RAND. Hij zegt dat hij vóór de voltooiing van het rapport zelf snel een rekensommetje had gemaakt, maar de mate waarin de inkomens van de werknemers geen gelijke tred hebben gehouden met het BBP – ruim 40 procent – heeft hij onderschat.

RAND probeerde de gegevens op allerlei manieren te kraken, maar het basispatroon bleef overeind en geldt voor deeltijdwerkers, gezinnen, mannen en vrouwen, zwarten en blanken, stedelingen en plattelandsbewoners, en mensen met een middelbare schoolopleiding en universitaire opleiding.

Carter Price, wiskundige van RAND die met zijn collega Kathryn Edwards het rapport schreef, zegt dat hij verrast was door de omvang van de cijfers. Hij erkent dat een zwak punt van het model is dat het niet de totale vergoeding aan mensen weerspiegelt, waaronder de door de werkgever bijgedragen kosten voor gezondheidszorg en overheidsbijdragen voor sociale zekerheid, zoals huursubsidies.
Voor de overgrote meerderheid van de Amerikanen geldt dat wat ze met hun arbeid verdienen – uurloon of salaris – hun hele inkomen is.

Het juiste instituut voor het onderzoek

Het was geen toeval dat Fair Work Center RAND opdracht heeft gegeven om te kijken naar de gevolgen van ongelijkheid. Er zijn meer organisaties die onderzoek doen, maar daarvan worden sommige – zoals het Economic Policy Institute en het Center for American Progress – links genoemd. RAND wordt over het algemeen beschouwd als een van de ‘minst partijdige’ instituten die zowel door links als rechts serieus wordtgenomen. “We wilden het doen op een manier waarvan mensen die menen dat dit allemaal maar gezeur is, moeilijk de cijfers zouden kunnen negeren”.

De aanpak van Price en Edwards bleek een doorbraak. Met behulp van de Wage calculator – ontworpen door het Economic Policy Institute – hebben zij kunnen aantonen dat als de lonen van de Amerikaanse werknemers in de afgelopen drie decennia gelijke tred hadden gehouden met de productiviteitsstijgingen, zoals in de drie decennia na de Tweede Wereldoorlog, zij vandaag de dag meer dan 70.000 dollar zouden verdienen in plaats van 50.000. Maar tot nu toe heeft niemand geprobeerd gegevens over de gevolgen van de economische groei voor individu en gezin te verzamelen en hoe de economische groei wordt verdeeld over alle inkomens waardoor een abstract concept tastbaar wordt.

“Ik heb zoiets als dit niet eerder gezien”, zegt Ben Olinsky, senior vicepresident Beleid en strategie bij het Center for American Progress, die een voorproefje kreeg van het RAND-onderzoek. “Het is tamelijk dramatisch”.

De schuldvraag

Price en Edwards hebben het niet gehad over de oorzaken van de de ongelijkheid. Ze zeiden dat er wat dat betreft ’extra werk’ aan de winkel is. Hanauer en Rolf daarentegen hebben niet geaarzeld om de schuldigen aan te wijzen. Zij zeggen dat de schuld in grote mate ligt bij het decennialang mislukte beleid van de federale overheid, waardoor het minimumloon achteruit is gegaan, overwerk is onderbetaald, arbeidsrechten zijn genegeerd en de macht van vakbonden is ondermijnd. Zij wijzen ook op een verschuiving in de bedrijfscultuur die de belangen van aandeelhouders boven die van de werknemers stelt. Deze verschuiving is vijftig jaar geleden, in 1970, in gang gezet door de publicatie van een essay van econoom Milton Friedman getiteld The Social Responsibility of Business is to Increase Its Profits.

Volgens Rolf zijn veel van dit soort ontwikkelingen ingegeven door de overtuiging dat een vrije markt zou leiden tot welvaart voor iedereen. Dankzij het RAND-onderzoek “hebben we nu het bewijs dat deze theorie verkeerd is”.
Iedereen buiten de top 1 procent is het financieel niet goed gegaan in vergelijking met wat men historisch gezien had mogen verwachten.

^Noot
*) Percentiel: Een begrip dat gebruikt wordt om een statistische populatie in delen op te splitsen. Een percentiel is de afbakening van waarnemingen binnen een populatie in honderdste delen. Het is de waarneming die een honderdste deel van een populatie afbakent. In dat verband kennen we ook decielen (afbakening van tiende delen) en kwartielen.

Downloaden Trends in Income From 1975 to 2018, door Carter C. Price, Kathryn A. Edwards, Rand Education and Labor, september 2020: www.rand.org/pubs/working_papers/WRA516-1.html

‘We were shocked’: RAND study uncovers massive income shift to the top 1%, door Rick Wartzman, Fast Company, 14 september 2020: www.fastcompany.com/90550015/we-were-shocked-rand-study-uncovers-massive-income-shift-to-the-top-1

Wage calculator, Economic Policy Institute: www.epi.org/multimedia/wage-calculator/