Hij dood, jullie ook dood! is de titel van de Conferentie over agressie tegen publieke dienstverleners, georganiseerd door de Stichting Maatschappij & Veiligheid (SMV). Datum en plaats van handelen: woensdag, 18 december 2012 in De Balie te Amsterdam.
SMV ziet deze conferentie als bron van informatie om in 2014 een antwoord te kunnen geven op de vraag: “Wat mogen wij van burgers verwachten op het gebied van hun eigen verantwoordelijkheid voor veiligheid?
De SMV is voorstander van beter onderzoek naar de voorvallen en dat dienstverleners weerbaarder moeten worden. Burgers, die zich te buiten gaan tegen dienstverleners, moeten hard worden aangepakt. De stichting wil dat medeburgers zich meer moeten inzetten om agressie en escalatie van die agressie te voorkomen. De conferentie werd op een voortreffelijke manier geleid door KRO presentator/journalist Sven Kockelmann.

Participeren van burgers in de stijd tegen agressie

Voorzitter Mr. Pieter van Vollenhoven, legde in zijn welkomstwoord de nadruk op het participeren van de burgers in de strijd tegen agressie en geweld tegen hulp- en dienstverleners. Hij had echter (nog) geen antwoord op de vraag hoe dat zou moeten gebeuren.
Je kan zoiets natuurlijk wel vinden, maar van de andere kant moeten de hulp- en dienstverleners binnen hun professionele ruimte hun werk conform de wettelijke regels uitvoeren. Het politieberoep is een uitermate complex beroep waarbij cruciaal is dat de politie als dienstverlener over het geweldsmonopoly beschikt. Last but not least zijn er ook nog de belagers en beledigers zélf, die vanuit een geheel andere en vooral eigen belevingswereld denken en handelen.

Geertjan Lassche, onderzoeksjournalist en documentairemaker toonde in een impressie van een aankomende documentaire over geweld en agressie tegen ambulancebroeders iets van de belevingswereld van de dader. Normaal gesproken ziet en hoort de buitenwereld nooit iets over het leven en de achtergronden van de dader. Dientengevolge kunnen buitenstaanders zich geen volledig beeld vormen over de gebeurtenissen en/of de dader. Toch schamen wij ons niet om te oordelen en onze mening via Internet of anderszins op een vaak ongefundeerde, ongenuanceerde en vooral anonieme manier te spuien.
De documentaire zal in januari 2014 op tv te zien zijn.

Een wereld van verschil

Vervolgens vertelden de onderzoeksjournalisten Henk Valk, Eliza Bergman en Marco de Vries over hun verschillende onderzoeken naar geweldsincidenten tegen hulpverleners.
Hulp- en dienstverleners worden vrijwel altijd aangestuurd vanuit een meldkamer met summiere informatie. Ter plekke zal adequaat gehandeld moeten worden. Politie wil de zaak zo snel mogelijk normaliseren, teneinde escalatie te voorkomen. Ambulancepersoneel richt zich op slachtoffers en de brandweer wil de brand blussen en indien nodig, mensen redden. Cruciale beslissingen moeten binnen enkele seconden worden genomen.
Andere betrokkenen bevinden zich meestal in een bepaalde emotionele toestand, de gebeurtenis speelt al enige tijd en gedurende de tijd dat er gewacht wordt op hulp- en dienstverleners, wordt er over en weer gebeld. Er melden zich getuigen of er worden familieleden, vrienden of bekenden opgetrommeld. Kortom, er is een wereld van verschil tussen de betrokkenen bij de gebeurtenis en die van de hulp- en dienstverleners die eropaf worden gestuurd.

Optreden van de politie overdreven en zelfs onterecht

Filosoof Bas van Stokkom, tevens docent-onderzoeker Sociologie aan de VU te Amsterdam onderzoekt o.a. thema’s als burgerschap en lokale veiligheidszorg, politie en conflictbemiddelling (Zie zijn boek Met gezag!).
Opvallend was dat hij na vertoon van beelden van beveiligingscamera’s, die een incident tussen burgers en enkele politiemensen hadden geregistreerd, direct oordeelde dat hij het optreden van de politie overdreven en zelfs onterecht vond. Vanuit de zaal volgde kritiek op die redenering, omdat van Stokkom bij het kijken naar die beelden niet beschikte over alle informatie rondom het incident, inclusief de aanleiding. Van Stokkom maakte het volgens de aanwezigen in de zaal erg bont door te stellen dat ambulancepersoneel bij aankomst op een locatie eerst op een rustige toon moest gaan uitleggen wat zij zouden gaan doen. Dat zou de-escalerend werken.
Voorzitter van de politievakbond ACP, Gerrit van de Kamp reageerde daar enigszins geagiteerd op door de tegenvraag te stellen of er ook eerst uitleg gegeven moest worden terwijl er iemand ligt dood te gaan.
Tegelijkertijd laakt van Stokkom in een ander onderzoek (getiteld: Wat een hufter!) het doorgeslagen narcisme bij veel mensen. Dat leidt volgens hem tot verruwing waarvan de hele samenleving is doortrokken. Hij vindt dat het zoeken naar bevestiging en aandacht een dominante persoonlijkheidstrek bij veel mensen is geworden. Als gevolg van het slagen van de emancipatie, presenteert het ego zich als assertief, maar is tegelijk onzeker en kan niet incasseren. Die combinatie leidt tot het beruchte korte lontje, aldus de filosoof.

Oordeel is te eenzijdig, te snel en te ongenuanceerd

Gerrit van de Kamp brak duidelijk een lans voor de politie. Hij kwam op voor de complexiteit van het politieberoep en de moeilijke omstandigheden waarin hulp- en dienstverleners moeten werken. Politiemensen worden meestal met slechts een paar flarden van voorkennis ergens op afgestuurd om vervolgens door onbekende mensen die middenin de gebeurtenis verkeren of erop afkomen, verrot te worden gescholden of zelfs fysiek worden aanvallen. Alleen maar omdat men het niet eens is met het optreden of geëmotioneerd is?
Van de Kamp beschreef in zoveel woorden dat over politieoptreden vaak té eenzijdig, te snel en te ongenuanceerd wordt geoordeeld. Hij zei echter ook dat politiemensen soms fouten maken. Daar moeten studenten en ervaren politiemensen van leren. Er is niet voor niets een officieel klachtensysteem in het leven geroepen. Wanneer mogelijk misbruik is gemaakt van de ambts- of geweldsinstructie, wordt de Rijksrecherche ingeschakeld.

Opmaat naar krachtige aanpak van geweld tegen hulpverleners

Al met al een nuttige middag, die zeker een vervolg zal krijgen in 2014. Mr van Vollenhoven liet in zijn afsluiting weten dat dit slechts de opmaat was naar een krachtdadige aanpak van het geweld tegen hulpverleners. Hij vond het jammer dat de zaal niet helemaal vol zat en weet dit aan het ongelukkige tijdstip waarop de conferentie plaatsvond, vlak voor de feestdagen

Het lijkt mij zinvol dat Stichting Beroepseer bij de volgende conferentie met een stevige vertegenwoordiging aanwezig is. Het thema raakt immers vrijwel alle beroepen binnen de publieke en semi publieke sector.

Referenties
Stichting Maatschappij & Veiligheid, samen werken aan veiligheid: www.maatschappijenveiligheid.nl
Geertjan Lassche, regisseur en onderzoeksjournalist. Bekend van documentaires Srebrenica, Congo-affaire (met Rita Verdonk), Nooit meer laf en en De Uitverkorenen (missiegangers in Afghanistan): www.geertjanlassche.com
Henk Valk, onderzoeksjournalist bij de EO.
Eliza Bergman, researchjournalist bij Brandpunt Reporter & onderzoek in opdracht van de SMV.
Marco de Vries, journalist en televisiemaker: http://studioondergrond.nl/

Literatuur
Prof. Bas van Stokkom. Met gezag! Agressie tegen werknemers met een publieke taak: inzicht en uitzicht. Uitgeverij Boom. https://basvanstokkom.eu

Prof. Bas van Stokkom. Wat een hufter! Ergernis, lichtgeraaktheid en maatschappelijke verruwing. Uitgeverij Boom. https://basvanstokkom.eu

Verslag geschreven door Jacques Smeets, oud-politieman, ambassadeur van het politieberoep: www.deblauwediender.nl