Georganiseerde solidariteit in een verzorgingsstaat is onpersoonlijk, begrensd en gebaseerd op welbegrepen eigenbelang, aldus Margo Trappenburg, hoofddocent Bestuurs- en Organisatiewetenschap aan de Universiteit van Utrecht.
Critici menen dat de verzorgingsstaat heeft afgedaan en dat we toe moeten naar een participatiesamenleving. Mensen zouden de voorkeur geven aan persoonlijke zorg, grenzen stellen lukt niet meer, en van hogere inkomens zou teveel altruïsme worden gevraagd.
In haar NTVG-lezing 2013 op de Dag van het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde van 2 november 2013, betoogde Trappenburg dat deze kritiek onterecht is. Veel mensen geven de voorkeur aan professionele zorg boven zorg van familie of vrijwilligers. Grenzen stellen kan weer lukken, recente ontwikkelingen in de medische professie stemmen hoopgevend. Er is onvoldoende reden om de verzorgingsstaat af te schrijven en te vervangen door een participatiesamenleving.

Redenen om de verzorgsstaat te handhaven

Trappenburg besloot haar lezing met een pleidooi voor solidariteit en de verzorgingsstaat om de volgende redenen:
De verzorgingsstaat is een prachtige menselijke uitvinding, vergelijkbaar met de democratie en de rechtsstaat. Die zijn ook niet perfect en daar moeten we ook aan blijven werken. Maar die schaffen we ook niet af bij het eerste beetje tegenwind. Laten we dat met de verzorgingsstaat ook niet doen.

• Wie lager opgeleid is betaalt een veel groter deel van zijn inkomen aan zorgpremies (14% voor de armste 10 procent tegen ongeveer 4% voor de allerhoogste inkomens).
• Lager opgeleiden zijn in de verzorgingsstaat degenen die een groot deel van de feitelijke zorg uitvoeren: in verpleeg- en verzorgingshuizen; als thuiszorgmedewerkers. Dat zijn niet de meest lucratieve banen en naarmate de participatiemaatschappij verder voortschrijdt zullen de arbeidsvoorwaarden nog verder verslechteren. We zien nu al dat mensen soms eerst ontslagen worden om ze vervolgens weer in dienst te nemen tegen sterk gereduceerde tarieven.
• Ten slotte zijn het juist lager opgeleiden die noodgedwongen, feitelijk solidair zijn met de meest kwetsbare groepen in onze samenleving. Mensen met een verstandelijke beperking, een psychiatrische aandoening of verslavingsproblematiek wonen tegenwoordig niet meer in grootschalige instellingen in de bossen. Velen van hen zijn verhuisd naar kleinschalige woonvormen in dorpen en steden. Dat zijn niet de makkelijkste buren om te hebben. Mensen met een ernstige verstandelijke beperking veroorzaken soms ernstige geluidsoverlast. Mensen met een lichte verstandelijke beperking hebben hulp nodig van buurtbewoners en familie en lopen desondanks vaak in zeven sloten tegelijk. Mensen met verslavingsproblemen en/of een psychiatrische stoornis zijn soms onvoorspelbaar of lastig. Dat maakt de vraag belangrijk in welke wijken deze bewoners terechtkomen. En dat zijn vaak de wijken waar mensen wonen met een laag inkomen en een lage opleiding.

Lezing De kern van solidariteit van Margo Trappenburg staat in zijn geheel op de site van het Nederlands Tijdschrift voor geneeskunde (Ned Tijdschr Geneeskd. 2013;157:A7224): www.ntvg.nl

Website Margo Trappenburg: www.margotrappenburg.nl