De Participatielezing van eind januari 2020 in Ede werd gegeven door Jos van der Lans en stond in het teken van ‘vijf jaar decentralisaties’. Titel van de lezing: Samenlevingsopbouw in de 21e eeuw. De Participatielezing is een initiatief van kennisinstituut Movisie en Tijdschrift voor Sociale vraagstukken.
Van der Lans is cultuurpsycholoog en auteur van vele artikelen en boeken, waaronder het in juni 2010 verschenen Eropaf! De nieuwe start van het sociaal werk. Sinds die tijd wordt hij uitgenodigd om in stadhuizen, collegezalen en conferentieoorden in gesprek te gaan over nieuwe omgangsvormen tussen overheid, professionals en burgers.

Een nieuwe dynamiek

Sinds 1 januari 2015 hebben gemeenten meer taken gekregen bij de ondersteuning van ouderen en mensen met beperkingen (Wet maatschappelijke ondersteuning 2015), de jeugdzorg (Jeugdwet) en de begeleiding naar werk (Participatiewet). Met de decentralisatie van het sociale domein naar gemeenten werd een indringende verbouwing van de Nederlandse verzorgingsstaat beoogd, te beginnen in wijken en buurten, met een prominente rol voor burgers en uitvoerende professionals. Een wending van systeemwereld naar leefwereld, een transformatie die de sociale werkvloer van de samenleving van een nieuwe (anti-bureaucratische, ontkokerde) dynamiek zou voorzien.

Wat is er van die grote woorden en aspiraties terecht gekomen?

Van der Lans stelt zich bij het eerste lustrum van de decentralisaties in zijn lezing drie vragen:

1. Waarom hebben we zo weinig opgestoken van de geschiedenis van de samenlevingsopbouw in Nederland?

2. Waarom denken we zo weinig na over de sociale infrastructuur waarop een participatiesamenleving zich kan ontwikkelen?

3. Waarom is het zinloos om over burgerkracht te spreken als burgermacht uit het zicht blijft?

Volgens Van der Lans kunnen de wending naar de community, het vizier op samenwerken en de antenne voor gemeenschapsvorming met elkaar een remedie vormen tegen de vervreemding die veel mensen ervaren. Het kan iets van het gevoel terugbrengen dat het ons niet allemaal overkomt, dat we er zelf ook over gaan. Dat we er wat over te zeggen hebben.
De lezing is een kritische analyse, én biedt tevens een perspectief.

De lezing is in boekvorm verkrijgbaar – De marktwerking voorbij –  Samenlevingsopbouw in de 21e eeuw – en te bestellen in de webwinkel van Movisie: https://webwinkel.movisie.nl

Voor de video-opname van de lezing, zie hieronder: