Over vaardigheden die nodig zijn voor een professional in het sociaal domein om het verschil te kunnen maken

In Sociaal bestek, vaktijdschrift voor werk, inkomen en zorg, schrijft Antoniek Vermeulen over vakmanschap en het waarmaken van ambities in het sociaal domein.
Antoniek Vermeulen is projectleider Citydeal Inclusieve Stad bij de gemeente Utrecht. Onder de vlag van Citydeal Inclusieve Stad werken vijf gemeenten – Eindhoven, Enschede, Leeuwarden, Utrecht en Zaanstad – en de ministeries van Binnenlandse Zaken, Volksgezondheid en Sociale Zaken aan het versnellen van de transformatie in het sociaal domein. Het doel is zowel ambiteus als eenvoudig: betere ondersteuning bieden voor hetzelfde geld.
Met de komst van sociale wijkteams is er in veel gemeenten al veel verbeterd. In plaats van tien tot soms vijftien verschillende hulpverleners – voor elk probleem één – heeft een gezin met meerdere problemen nu te maken met één generalist, een vast aanspreekpunt. Met generalist wordt in het sociaal werk niet bedoeld een alleskunner maar een sociale professional met een brede blik.

De meeste huishoudens hebben problemen op basaal gebied: armoede, schulden, wonen, gezondheid. In de aanpak van deze problemen lopen generalisten aan tegen een complexe, verkokerde en overgereguleerde systeemwereld die nauweliks aansluit bij de – vaak evenzeer complexe – leefsituatie van de inwoners. Hierdoor blijft een effectieve oplossing van de problemen uit. Janine Wagensveld verwoordt het als volgt: “Ik ben als buurtteammedewerker veel tijd kwijt om mensen te helpen met hun administratie en het aanvragen van voorzieningen. En dat is jammer, want die tijd kan ik niet besteden aan het helpen van mensen in hun eigen ontwikkeling. Ik ben blij dat er met de citydeal meer aandacht voor dit vraagstuk is gekomen. De systeemwereld is erg ingewikkeld en het is fijn dat er nu ook mensen in die wereld zijn die het eenvoudiger willen maken”.

Rumte geven is niet voldoende. Ruimte moet ook worden genomen

De citydealgemeenten voeren experimenten uit die buurtteams meer ruimte geven voor de realisering van oplossingen die samen met het gezin ontwikkeld zijn (In Utrecht wordt een sociaal wijkteam buurtteam genoemd). Hier gaat hier niet om panklare confectiemaatregelen, maar om maatregelen op maat. Er wordt gekeken naar waar de situatie om vraagt. Sommige gemeenten stellen een flexibel budget ter beschikking, anderen leggen de zeggenschap voor het toekennen van uitkeringen of trajecten voor schulddienstverlening bij het buurtteam of geven het buurtteam mandaag om specialistische zorg en Wmo-verstrekkingen toe te kennen.

Maar, uit het onderzoek van de vijf citydealgemeenten naar honderd praktijkcasussen kwam naar voren dat alleen ruimte geven niet genoeg is. Net zo belangrijk, of misschien nog wel belangrijker, is dat de generalisten in het buurrteam die ruimte die er is ook is daadwerkelijk nemen. Dat blijkt in de praktijk niet altijd vanzelfsprekend te zijn. Ze kennen niet altijd de ruimte die ze hebben en kunnen of durven die soms ook niet te nemen.

Welke vaardigheden maken het verschil?

Welke vaardigheden en competenties dient een professional nu te hebben om het verschil te kunnen maken? In de eerste plaats het samen met de klant kunnen opstellen van een goed onderbouwd ondersteuningsplan. Ten tweede zijn kennis, houding en het kunnen omgaan met instanties heel belangrijk. Daar horen ook bij een zelfverzekerde, assertieve houding om instanties te overtuigen van de noodzaak van de gekozen oplossing.

Daarnaast is weten wat interventies kosten en wat ze opbrengen belangrijk. Als het niet lukt om de problemen tijdig op te lossen escaleert de situatie vaak. Mensen raken dakloos, kinderen worden uit huis geplaatst, men verliest zijn werk of de energie om werk te zoeken. Naast persoonlijke ellende brengt dat hoge maatschappelijke kosten met zich mee.
Buurtteammedewerker Quintus Thies: “Voorheen had je als hulpverlener vaak een bondje met je klant tegen een soort anonieme wereld van instanties. Nu werk je meer met de instanties samen. Zo probeer ik ook altijd de kosten te laten zien die zich voordoen als een probleem niet of onvoldoende wordt opgelost. Als er financieel gewin te halen is, spreekt dat aan en maken voorgedragen oplossingen meer kans van slagen. Als professional moet je je zaakjes wel op orde hebben, goed voorbereid het gesprek met de instanties aangaan“.

klik hier voor lezen van hele artikel van Antoniek Vermeulen: Vakmanschap cruciaal om ambities in sociaal domein waar te maken, Sociaal bestek, oktober/november 2017: https://beroepseer.nl

Site van de City Deal Inclusieve Stad: https://inclusievestad.zaanstad.nl (Website is opgeheven)

Sociaal bestek: https://mijn.bsl.nl/sociaal-bestek/11948586