Opvattingen van docenten journalistiek wereldwijd over toekomst journalistenvak

De erkenning voor zijn werk komt op een moment waarop desinformatie en nepnieuws het informatielandschap in gevaar brengen. Nico Drok stond aan de wieg van de Paris Declaration on Freedom of Journalism Education en startte op verzoek van Unesco rondetafelgesprekken over journalistiek onderwijs in de 21e eeuw. Drok – wel de ‘Kampenaar met internationale allure’ genoemd – kreeg op 6 oktober 2022 een koninklijke onderscheiding uitgereikt door de burgemeester van Kampen, Sander de Rouwe. Drok werd benoemd tot Officier in de Orde van Oranje Nassau tijdens een congres ter gelegenheid van het 40-jarige bestaan van de opleiding Journalistiek op hogeschool Windesheim. Drok was daar lector Media & Civil Society van 2009 – 2022. In de periode 2013 – 2020 was hij president van de European Journalism Training Association – EJTA. Tijdens het wereldcongres voor journalistiek onderwijs in juli 2019 in Parijs werd Drok gekozen tot vicevoorzitter van de World Journalism Education Council – WJEC. Als vicevoorzitter van WJEC nam Drok het initiatief tot een baanbrekend, wereldwijd onderzoek naar journalistiek onderwijs.

Met focus op betrouwbaarheid en context

Vanwege de belangstelling voor het onderzoek, presenteerde Drok de bevindingen in december 2021 tijdens een digitale rondetafelsessie gericht op de regio Azië-Pacific en georganiseerd door het Asian Media, Information and Communications Centre. Drok had ontdekt, na een enquête onder 1696 docenten uit 46 landen, dat de meesten vonden dat studenten journalistiek in de huidige tijd moeten worden voorbereid op langzamere vormen van journalistiek, met focus op betrouwbaarheid en context.

De onderzoeksresultaten zijn gepubliceerd in een door Nico Drok en Rolien Duiven geschreven boek, gepresenteerd op de conferentie van de International Association for Media and Communications Research (IAMCR) in Lyon, Frankrijk, in juli 2023.

Uit het Voorwoord

“Een van de premissen van het onderzoek is dat samenlevingen niet goed kunnen functioneren zonder het bestaan van professionele journalisten die garant staan voor “een waarheidsgetrouw, volledig en intelligent verslag van de gebeurtenissen van de dag in een context die ze betekenis geeft” (Hutchins, 1947). Journalisten moeten het publiek dienen door een goed inzicht te geven in belangrijke politieke, politieke, economische en sociaal-culturele omstandigheden, door een open en respectvol publiek gesprek, door kritisch te zijn ten aanzien van bronnen en onafhankelijk van gevestigde belangen, terwijl ze hoge ethische normen gebruiken.

De professionele houding, kennis en vaardigheden die nodig zijn voor dergelijke journalistiek zijn niet aanwezig bij de geboorte, maar kunnen alleen worden verkregen door een gedegen opleiding. Ongeacht de specifieke nationale contexten, wordt wat scholen voor journalistiek onderwijzen meestal geleid door het beeld van een ideale journalistiek van de toekomst. Er is een goede reden voor een dergelijke oriëntatie: studenten voorbereiden op de komende decennia vereist een bepaald niveau van normatieve verbeelding van een gewenste toekomst, in de hoop dat wat studenten nu krijgen op lange termijn de journalistieke praktijk zal verbeteren, de kwaliteit van de geproduceerde informatie en in het algemeen zal bijdragen aan de werking en het welzijn van de samenleving.

Deze publicatie presenteert de resultaten van het eerste wereldwijde onderzoek naar de opvattingen van docenten journalistiek over de toekomst van een beroep in transitie. Dit onderzoek is uitgevoerd onder auspiciën van de World Journalism Education Council (WJEC) en met de hulp van veel van haar leden. WJEC is een coalitie van academische verenigingen wereldwijd die betrokken zijn bij journalistiek onderwijs op hoger niveau. Door organisaties uit zes continenten samen te brengen, biedt WJEC
een gemeenschappelijke ruimte voor journalistieke opleiders van over de hele wereld om zich te richten op kwesties die universeel
in de praktijk van het beroep.

Ondanks alle verschillen tussen regio’s en landen, lijken journalistieke docenten over de hele wereld met dezelfde educatieve dilemma’s te maken te hebben. Bijvoorbeeld met betrekking tot:

Concept: leiden we journalisten of media-arbeiders op? Gebruiken we een smal of breed concept van journalistiek?
Deskundigheid: leiden we op om journalistiek te bedrijven of om journalistiek te studeren? Moet het curriculum opgebouwd worden rond vaardigheden of rond reflectie?
Focus: leiden we op voor een beroep of trainen we voor een baan? Moeten we ons richten op de behoeften en belangen van de samenleving of op de behoeften en belangen van de nieuwsindustrie?
Missie: moeten we realistisch of idealistisch zijn? Richten we ons op de journalistiek zoals die zich feitelijk ontwikkelt of zoals we zouden willen dat ze zich ontwikkelt?

Dit soort vragen is een gedeelde uitdaging voor journalistieke docenten over de hele wereld. De manier waarop hiermee wordt omgegaan, wordt beïnvloed door normatieve opvattingen van journalistieke docenten over de toekomstige rol van de journalistiek in de samenleving. Normatieve opvattingen verwijzen niet in de eerste plaats naar de dagelijkse praktijk; ze verwijzen naar professionele aspiraties over hoe de journalistiek en journalisten verondersteld worden een bijdrage te leveren aan de maatschappij. Onderzoek wijst uit dat er wereldwijd een hogere mate van consensus is tussen journalisten met betrekking tot normatieve rollen dan met betrekking tot de feitelijke rol van journalisten in de dagelijkse praktijk, gelet op de beperkingen en de druk waarbinnen ze hun werk moeten doen.

Er lijkt een breed gedeelde ideologie te zijn onder professionele journalisten over de hele wereld, wat wijst op ‘een brede normatieve consensus over de plaats van de journalistiek in het weefsel van sociale instellingen’. Dit roept de vraag op of een dergelijke ‘brede normatieve consensus’ ook wordt gedeeld door journalistieke opleidingen, aangezien zij vorm geven aan de opvatting en invulling van de rol van toekomstige generaties journalisten”.

Het rapport eindigt met de volgende passage:

“Alles bij elkaar schetsen de vele resultaten van dit onderzoek een ingewikkeld maar interessant beeld van de opvattingen van docenten journalistiek over de hele wereld over journalistieke rollen, waarden en kwalificaties. Natuurlijk weten we niet in hoeverre de opvattingen van docenten daadwerkelijk worden vertaald naar het eigenlijke onderwijs. Niet alleen omdat er een kloof kan bestaan tussen idealen en praktijk, maar ook omdat leerkrachten niet de enigen zijn die iets te zeggen hebben over wat er onderwezen wordt. Toch speelt het onderwijs een cruciale rol in het vernieuwingsproces van de journalistiek. De resultaten van dit
onderzoek kunnen een stimulans zijn voor de wereldwijde discussie onder docenten journalistiek over kwalitatief hoogstaand
journalistiek onderwijs en de richting waarin het zich zou moeten ontwikkelen”.

Downloaden Journalistic Roles, Values and Qualifications in the 21st century: how European journalism educators view the future of a profession in transition, door Nico Drok en Rolien Duiven, Windesheim, Zwolle, 2023: https://wjec.net/wp-content/uploads/2023/07/WJEC-survey-.pdf

Lector Nico Drok benoemd tot Officier in de Orde van Oranje-Nassau, Windesheim, 6 oktober 2022: www.windesheim.nl/nieuws/2022/oktober/lector-nico-drok-van-windesheim-benoemd-tot-officier-in-de-orde-van-oranje-nassau

Downloaden Paris Declaration on Freedom of Journalism Education, adopted by the WorldJournalism Education Congress in July 2019, IPDC, september 2020: https://beroepseer.nl/