Tijdens de jaarlijkse Akademiemiddag van de Koninklijke Akademie van Wetenschappen (KNAW) sprak president José van Dijck haar jaarrede uit. Zij presenteerde bij deze gelegenheid het essay Wetenschap in Nederland: waar een klein land groot in is en moet blijven, dat zij samen met vicepresident Wim van Saarloos schreef. In hun essay zoomen de auteurs in op het succes van Nederland als wetenschapsland en houden zij een pleidooi voor het versterken van het wetenschapsbestel.

Op wereldwijde en Europese ranglijsten scoren Nederlandse onderzoekers, universiteiten en instituten opmerkelijk hoog. Het Nederlandse wetenschapsbestel heeft een aantal unieke kenmerken weten om te zetten in succes. Dit succes wordt door veel mensen beschouwd als een gegeven; iets dat zonder meer en zonder moeite zal blijven bestaan. Die constatering was voor José van Dijck en Wim van Saarloos de aanleiding om hun essay te schrijven. Van Dijck: ‘Succes in het heden biedt geen garantie voor de toekomst. Om de Nederlandse wetenschap sterk te houden, zullen we moeten investeren én moeten inzetten op slimme samenwerking.’

Richtingwijzer

Met hun vogelvluchtverkenning van het Nederlandse succes en van de factoren die dat succes bepalen, hopen de auteurs bij te dragen aan bewustwording en willen ze het debat over onderzoeks- en innovatiebeleid voeden. Wim van Saarloos: ‘Het zou mooi zijn als deze publicatie het nieuwe kabinet een zetje in de goede richting geeft.’ Die goede richting, aldus de auteurs, is het omarmen van de investeringsagenda van kennisinstellingen en bedrijfsleven die ongeveer een jaar geleden het licht zag. Die agenda geeft politici en beleidsmakers houvast bij het realiseren van de ambitie van het kabinet Rutte II om de inspanningen op het gebied van onderzoek en innovatie op te schroeven.

Systeem onder druk

In hun voorwoord schrijven de auteurs: “De ranglijsten en citatie-impactscores van vandaag zijn resultaten van werk en investeringen in het verleden. We kijken als het ware in de achteruitkijkspiegel. Vóór ons ziet de weg er zorgelijker uit. Bijna dagelijks spreken wij jonge én ervaren wetenschappers die aan den lijve voelen hoe hoog de druk in het Nederlandse onderzoekssysteem is opgelopen. Op de naden beginnen haarscheuren te ontstaan. Deels komt dat door invloeden van buitenaf; deels komt het ook door hoe de Nederlandse wetenschap op die invloeden heeft gereageerd.
Wij, en velen met ons, vinden het hoog tijd om deze trend te doorbreken. Juist nu er economisch weer enige ruimte ontstaat, en wetenschappelijke en maatschappelijke uitdagingen vragen om extra inspanningen op het gebied van onderzoek, moeten we de juiste keuzes maken. Ons land heeft ook in de toekomst grote mogelijkheden, mits we onze unieke kracht herkennen en bereid zijn daar weer in te investeren”.

Het essay is geschreven voor iedereen die nieuwsgierig is naar de achtergronden van het Nederlandse succes en naar de kenmerken van ons wetenschapsbestel. Dat kunnen jonge onderzoekers zijn of buitenlandse onderzoekers die in Nederland werken, maar nadrukkelijk ook researchmanagers, universiteitsbestuurders, beleidsmakers en beslissers die het Nederlandse onderzoekslandschap mede vormgeve

Wetenschap in Nederland. Waar een klein land groot in is en moet blijven, door José van Dijck en Wim van Saarloos, Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, 2017. Klik hier voor downloaden in PDF. http://knaw.nl