De man die eerst CEO was van een groot bedrijf, werd nu in de supermarkt meewarig bekeken omdat hij vanwege zijn dementie geholpen moest worden. En hij voelde het. Hij was zijn ziekte.
Deze schets van een eens belangrijk man is typerend en dan ook een toepasselijk begin van een interview over dementie met Anne-Mei The, bijzonder hoogleraar en antropoloog. The ontwikkelde de Sociale Benadering Dementie waarbij het gaat om de mens in plaats van om de patiënt.
De eerste vraag van interviewer Piet-Hein Peeters is dan ook waarom wij, mensen, degene met dementie tot zijn of haar ziekte ‘verkleinen’. Waarom sluiten wij mensen met dementie uit? Het interview is gepubliceerd op Sociale Vraagstukken, platform – en tijdschrift – voor debat van onderzoekers en deskundigen over maatschappelijke kwesties.

Antwoord van The: “Ik ben van huis uit antropoloog en wat je bij mensen altijd weer ziet, is dat we proberen de wereld om ons heen overzichtelijk te maken door te classificeren, door anderen in hokjes te plaatsen. We hebben dat blijkbaar nodig om met anderen te kunnen leven. Kenmerken zoals je huidskleur, of je geaardheid, of dus ziekte, vergroten we uit en de rest “vergeet” je dan. Maar juist om die rest is het mij bij dementie te doen. Wat mensen nog meer zijn dan dementie”.

We brengen voor onze gemoedsrust mensen met dementie terug tot hun ziekte?

“Als je het mensen individueel vraagt, willen ze dat natuurlijk niet doen. Maar het gebeurt toch, collectief. En het heeft te maken met het medisch paradigma rond dementie. Nog niet zo lang geleden behoorde dementie tot het domein van de psychiatrie. Met de inzichten uit de neurologie is het gaandeweg tot een ziekte gedefinieerd, werd het onderdeel van de medische wetenschap. En de medische wetenschap is een soort geloof. We volgen de dokter, de wetenschap; die sturen in hoe we kijken naar mensen en hun problemen. Degene met dementie is vooral dement, dat is zijn of haar belangrijkste kenmerk, dat geldt bijvoorbeeld ook voor mensen met kanker”.

Je collega Marcel Olde Rikkert sprak ik een aantal jaar terug voor een artikel. Die zei toen dat oude mensen voor jongere een spiegel zijn waar ze eigenlijk niet in willen kijken. Ze willen er niet van weten. Herken jij dat?

“Ja, dat is mooi. Dat is, denk ik, ook een mechanisme. We vinden in onze samenleving ouderdom niet aantrekkelijk, integendeel. En als je dan ook nog dementie hebt, ben je dubbel aan de beurt. Het heeft veel te maken met wat we in deze samenleving van waarde vinden, autonomie bijvoorbeeld, zelfbeschikking, maar ook jong zijn. Dat is de norm. Dat kwijtraken, is een angstbeeld. En dus lopen we er graag met een boogje omheen, zetten we het weg”.

Dementievriendelijk

Aan het eind van het interview wijst The op de onderwijsmodule Dementievriendelijk: “Dan krijg je meerkeuzevragen. Bijvoorbeeld: Je ziet een meneer met dementie, wat doe je dan? Dan ben je al bezig om iemand weg te zetten, en natuurlijk is dat niet zo bedoeld. Dan ben je het al aan het problematiseren. En ik snap heus wel dat mensen met dementie ziek zijn, maar door dat te benadrukken, wordt het stigma ook versterkt, blijven we op een verkeerde manier denken. We nemen mensen met dementie, onbedoeld, ik zeg het nogmaals, echt onbedoeld, hun leven af. Het idee van de sociale benadering is dat we mensen met dementie voor een tijd een deel van hun leven weer teruggeven”.

Lees het hele interview: Anne-Mei The: ‘Geen wonder dat mensen met dementie het opgeven’, door Piet-Hein Peeters, Sociale Vraagstukken, 15 februari 2024: www.socialevraagstukken.nl/interview/anne-mei-the-geen-wonder-dat-mensen-met-dementie-het-opgeven/

Sociale Benadering Dementie: https://socialebenadering.nl
De Sociale Benadering Dementie stelt de mens centraal in plaats van de patiënt. Met het Strategisch Programma kan deze benadering worden toegepast in de eigen zorgorganisatie. https://socialebenadering.nl/in-mijn-organisatie

Onderwijsmodule Dementievriendelijk: www.samendementievriendelijk.nl/docenten/werkvormen/toolkit-jongeren

Afbeelding bovenaan is gemaakt door Gerd Altmann