Ombudsagenda 2021

In 2021 agendeert de Nationale ombudsman^*) de problemen die sociale minima ervaren met de overheid. Tegen welke knelpunten lopen deze burgers aan? In hoeverre worden zij door de overheid ondersteund? En wat zijn mogelijke oplossingen voor dit hardnekkige probleem?
Ongeveer 1 miljoen burgers in Nederland moeten rondkomen van een inkomen op of iets boven het sociaal minimum. De meesten leven in (langdurige) armoede en slagen er niet (meer) in om hun hoofd financieel boven water te houden.

Door de coronacrisis dreigt deze groep financieel kwetsbaren groter te worden, met name onder jongeren, flexwerkers en zzp’ers. Juist zij krijgen te maken met de meest complexe regelingen en raken verstrikt in spelregels en verplichtingen. Voldoen zij bijvoorbeeld niet aan hun inlichtingenplicht of maken zij per ongeluk een foutje, dan kan dat desastreuze financiële gevolgen hebben. Door de terugvorderingen en boetes kunnen problematische schulden ontstaan.

Mantelzorgers

Ook mantelzorgers zitten in een kwetsbare positie. Zij hebben een belangrijke rol en willen hun tijd daarbij besteden aan hun naasten. Maar dat kan alleen als zij voldoende ondersteuning krijgen. In 2021 houdt de Nationale ombudsman via gesprekken met mantelzorgers, belangenorganisaties, wetenschap en overheid de ontwikkelingen rond de ondersteuning van mantelzorgers kritisch tegen het licht en vraagt aandacht voor concrete verbeteringen.

Coronacrisis en bereikbaarheid overheid

Twee voorbeelden van onderzoeken op de Ombudsagenda 2021. In 2020 veranderde de coronacrisis het dagelijks leven van iedereen, volwassenen én kinderen. Veel burgers hadden de overheid extra hard nodig. Ondernemers voor financiële ondersteuning, mensen die hun baan zijn verloren voor een uitkering en kinderen voor een laptop omdat zij voor een groot deel onderwijs online moesten volgen. Tegelijkertijd was voor veel burgers de overheid moeilijker te bereiken. Loketten werden gesloten; dienstverlening van de overheid was opeens niet beschikbaar. Behoorlijk overheidshandelen zoals toegankelijkheid, verantwoordelijkheid en betrouwbaarheid komen in crisistijd onder een vergrootglas te liggen. Sommige processen lopen opeens spaak, terwijl andere met stoom en kokend water opeens wel mogelijk zijn, omdat in crisistijd regels soepeler toegepast kunnen worden.

De thema’s in 2021

De thema’s waar de Nationale ombudsman, Kinderombudsman en Veteranenombudsman zich in 2021 op richten zijn misschien nog wel relevanter door de coronacrisis en de maatschappelijke gevolgen ervan.

Binnen het thema Fundamentele rechten staan dit jaar o.a. op de agenda een onderzoek naar etnisch profileren en de klachtbehandeling daarover. Daarnaast huisvesting: een prangend maatschappelijk probleem voor veel verschillende groepen burgers en kinderen, terwijl het zo cruciaal is om mee te kunnen doen in de samenleving.

Binnen het thema Participatie en invloed staan op de planning, de decentralisaties die voor veel burgers niet blijken te hebben gebracht wat ervan verwacht werd. In de rol van lokale ombudsman voor driekwart van de gemeenten wil de Nationale ombudsman kijken hoe burgers hun invloed kunnen uitoefenen bij taken die overgedragen worden naar gemeenten. De Kinderombudsman zet hierbij specifiek in op een toolkit om de belangen van kinderen een goede positie te geven in besluitvormingsprocessen die hen aangaan.

Bij Toegang tot voorzieningen richten de ombudsmannen zich op veel verschillende onderwerpen, van mantelzorgers tot de opvang van veteranen bij acute nood en klachtafhandeling bij gecertificeerde instellingen. Maar ook de onderbenutting van voorzieningen staat op de agenda. Doet de overheid altijd voldoende om ervoor te zorgen dat burgers ook daadwerkelijk gebruik maken van de voorzieningen die er speciaal voor hen zijn?

Ook Armoede is een thema dat door de coronacrisis hoog op de agenda staat. Zo gaan de ombudsmannen o.a. kijken naar de toegang tot schuldhulpverlening voor zzp’ers, er is aandacht voor sociale minima en onderzoeken zij verder hoe het staat met de armoede in Caribisch Nederland onder alleenstaande ouders en hun kinderen.

Binnen het thema Leefbaarheid blijft er aandacht voor de gevolgen van de gaswinning in Groningen maar ook staat de energietransitie op de agenda.

Download voor een volledig overzicht van de onderwerpen: Ombudsagenda 2021, uitgave van de Nationale ombudsman,
Kinderombudsman en Veteranenombudsman, januari 2021: https://beroepseer.nl/wp-content/uploads/2021/01/ombudsagenda_2021_nationale_ombudsman.pdf

^*) Nationale ombudsman
Dagelijks signaleren de Nationale ombudsman, de Kinderombudsman en de Veteranenombudsman dat burgers, kinderen en veteranen de overheid hard nodig hebben: bijvoorbeeld voor een voorziening zoals een uitkering, voor zorg of voor ondersteuning. En voor het beschermen van hun fundamentele rechten (ook wel grondrechten genoemd) of voor duidelijkheid over plannen voor hun directe leefomgeving.
Als het misgaat tussen de burger en de overheid, kan de ombudsman tussenbeide komen, bemiddelen of onderzoek instellen. Ook kan de ombudsman uit eigen beweging structurele problemen aandacht geven. Ieder jaar zet de ombudsman daarom onderwerpen op de agenda, waar extra zichtbaarheid aan wordt gegeven. www.nationaleombudsman.nl/