Hoe krijgt een nieuwe politieke partij aandacht in de media? Onderzoekers van #NewNews houden zich bezig met antwoorden op de vraag hoe media berichten over nieuwe politieke partijen en de electorale effecten daarvan. Waarom zijn sommige nieuwe politieke partijen succesvol en andere niet? In het onderzoek speelt vooral de overweging van de kiezer een grote rol.
#NewNews is een project o.l.v. Joos van Spanje, hoogleraar faculteit Politiek, Internationale betrekkingen en Filosofie aan de Royal Holloway, University of London en wordt gesubsidieerd door de European Research Council (ERC). Van Spanje geeft leiding aan zeven onderzoekers. Een van hen is Rachid Azrout, universitair docent Politieke communicatie aan de Universiteit van Amsterdam (UvA). Hij gaf een presentatie over nieuwe partijen in de media waarvan een weergave op de site van de UvA staat: Hoe belandt een nieuwe politieke partij in de media?

Over de relatie tussen media-aandacht en nieuwe partijen, zegt Azrout: “In Nederland zijn er veel nieuwe partijen die niet worden genoemd in de media. Kijkend naar alle verkiezingen na de Tweede Wereldoorlog, hebben we 183 nieuwe partijen gevonden. Uit onze steekproef waren er 80 niet één keer genoemd in de landelijke media, terwijl slechts 33 partijen meer dan drie keer in het nieuws kwamen”.

Geen bemoedigende statistiek voor politieke nieuwkomers. Azrout: “Nieuwe partijen zijn heel belangrijk. Ze brengen nieuwe ideeën, stemmen en zorgen voor een gezonde democratie. Media spelen een belangrijke rol in hun succes. Een kiezer die jouw partij niet kent, zal nooit op je stemmen”.
Dat is zeker niet het geval met de in november 2019 opgerichte BoerBurgerBeweging en de in augustus 2023 opgerichte partij Nieuw Sociaal Contract. Zij krijgen veel aandacht in de huidige verkiezingstijd.

Maar hoe krijgen nieuwe partijen dat voor elkaar? Azrout: “Wat meespeelt is of nieuwe partijen al zijn vertegenwoordigd in het parlement. Dat klinkt misschien raar, maar neem bijvoorbeeld Pieter Omtzigt. Die zit al een tijdje in de Tweede Kamer. Nieuwe partijen die zijn afgesplitst, of een fusiepartij als GroenLinks/PvdA, hebben al een zetel in het parlement. Als je al enige bekendheid hebt, is het voor een journalist makkelijker en interessanter om op te schrijven wat jouw partij ervan vindt”.

Eén onderwerp

Een van de conclusies van het onderzoek van #NewNews is dat nieuwe politieke partijen die zich profileren op één onderwerp en tegen de heersende ideologie van een gevestigde partij, meer opvallen. Azrout geeft een voorbeeld: “Dit is wat Belang van Nederland (BVNL) doet. Zij zeggen dat de VVD haar liberale standpunten niet genoeg duidelijk maakt en dat zij een puurder geluid laten horen. BVNL profileert zich als de ondernemerspartij, waar de VVD eigenlijk om bekend staat. De kiezers kennen dat onderwerp al, waardoor de partij makkelijker aandacht krijgt”.

Nieuwe thema’s

Partijen die nieuwe thema’s introduceren zijn ook succesrijk. Het blijkt dat waar specifiek werd gekeken naar een groene partij die aandacht besteedt aan een milieuvraagstuk en een gevestigde partij hier later ook aandacht aan besteedt, de media-aandacht van de nieuwe partij stijgt. Doordat de gevestigde partij het onderwerp oppakte, steeg het belang van de nieuwe partij. Dat heeft niet alleen een media-effect, maar ook invloed op het stemgedrag van de kiezer. Azrout: “De Nederlandse partij die dit het meest succesvol wist uit te voeren is de PVV van Geert Wilders. Door vaak op het randje te gaan zitten, deed hij uitspraken die vrijwel altijd tot een reactie leiden van de gevestigde partijen”.

Wat ook voorkomt is dat een gevestigde partij het thema van de nieuwe partij overneemt. Azrout: “Dit is voor een nieuwe partij natuurlijk slecht, omdat zij een nieuwe stem in het politieke debat willen laten horen. Alleen hun gedachtegoed gaat niet verloren: het is overgenomen door een grote partij. De nieuwe partij is misschien niet succesvol, maar het thema waar ze voor strijden wel. Zo wordt het partijsysteem continu ververst”.’

Hoe belandt een nieuwe politieke partij in de media? Universiteit van Amsterdam, 7 november 2023: www.uva.nl

Faculteit Maatschappij & gedrag, UvA: www.uva.nl

NewNews: www.newnewsproject.com

Get to know…Professor Joost van Spanje, Royal Holloway: https://intranet.royalholloway.ac.uk/

Hieronder video ‘Nieuwe partijen in de media’ met Rachid Azrout (2 november 2023)