Mogelijke oorzaak van huidige crisis jeugdzorg: uitwisseling van informatie binnen samenwerkingsverbanden

Jeugdzorg wisselt al meer dan tien jaar in het geheim gegevens uit met ketenpartners in samenwerkingsverbanden. Dat zou wel eens de oorzaak kunnen zijn van de huidige crisis in de jeugdzorg. Mr. Tom Knijp, oprichter van Beroepsopleiding Advocaten LLM Legal, analyseert verbanden, o.a. met de Toeslagenaffaire en de situatie m.b.t. de kinderen van slachtoffers die uit huis zijn geplaatst.
Hij begint zijn analyse met het wetsvoorstel Gegevensverwerking door samenwerkingsverbaden (WGS) dat nog goedgekeurd moet worden door de Eerste Kamer:
“Ik vermoed dat de Tweede Kamer zich er onvoldoende bewust van is geweest dat de WGS niet zozeer een ‘nieuw’ voorstel behelst, maar dat het er in feite om gaat dat een praktijk die al ruim een decennium daadwerkelijk in deze vorm bestaat, alsnog van de benodigde wettelijke legitimatie wordt voorzien. Daarover is de Kamer mijns inziens onvoldoende voorgelicht door – onder meer – het Ministerie van Justitie en Veiligheid”.

Al ruim tien jaar zijn bepaalde decentrale samenwerkingsverbanden actief. Ze wisselen onderling informatie uit en plegen op basis van die informatie interventies. In veel gevallen gaat dit via de zg. Zorg- en Veiligheidshuizen, maar ook andere instanties kunnen betrokken zijn, zoals de RIEC’s – Regionale Informatie- en Expertisecentra.

Kan ook een eigen leven gaan leiden

Informatie uitwisselen kan onschuldig zijn, maar de uitwisseling kan ook een eigen leven gaan leiden. Knijp geeft een voorbeeld:
“Een voorbeeld is een melding vanuit de Belastingdienst aan een Zorg- en Veiligheidshuis dat een burger een schuld heeft opgebouwd, of als potentiële fraudeur wordt aangemerkt. Dat zou in beginsel kunnen gebeuren op basis van een algoritme dat een rood vlaggetje achter iemands naam zet vanwege een niet-Nederlandse etnische herkomst, of om welke reden dan ook. Die melding kan dan via de zgn. ‘samenwerkingsverbanden’ eenvoudig bij Veilig Thuis of een wijkteam terechtkomen, met – uiteindelijk – verstrekkende consequenties”. Een ander voorbeeld van Knijp gaat over de melding van een wijkteam.

Volgens Knijp oordelen kinderrechters normaal gesproken op basis van een dossier dat door de Raad voor de Kinderbescherming of een gecertificeerde instelling (GI) wordt aangeleverd: “Die dossiers blijken in de praktijk vaak te rammelen, bijvoorbeeld omdat feiten en meningen door elkaar lopen. De meeste jeugdzorginstellingen geven aan ‘om principeredenen’ niet te willen werken op basis van waarheidsvinding, ook al is dat wel wettelijk verplicht. Veel GI’s betrekken hun informatie weer van allerlei andere personen en instanties, zoals kleine ondernemers en GGZ-instellingen. Die zijn sinds de decentralisering van de jeugdzorg als paddenstoelen uit de grond geschoten”.

Kinderrechters

Kinderrechters zijn over het algemeen niet kritisch op de naleving van at. 3.3 Jeugdwet, dat waarheidsvinding vanuit de Raad voor de Kinderbescherming en de GI’s verplicht stelt. Het is goed denkbaar dat de samenwerkingsverbanden bijdragen aan een situatie dat onjuiste (of uit de context gehaalde) informatie over een ouder of kind, uiteindelijk bij de kinderrechter terechtkomt. Het gevolg is dat dat ouders op basis van subjectieve informatie die de rechter eigenlijk niet aan zijn beslissing ten grondslag hoort te leggen, geconfronteerd worden met een uithuisplaatsing of een ondertoezichtstelling.

Lees de hele analyse van Mr Tom Knijp: Jeugdzorg wisselt al 10 jaar informatie uit binnen samenwerkingsverbanden; Kamer verkeerd geïnformeerd over wetsvoorstel WGS, LLM Legal, 25 januari 2022: www.llmlegal.nl/blog/jeugdzorg-wisselt-al-10-jaar-informatie-uit-binnen-samenwerkingsverbanden-kamer-verkeerd-geinformeerd-over-wetsvoorstel-wgs/

WGS

Het is te hopen dat er een eind komt aan de almaar ronddraaiende carrousel van informatieverstrekking en er mensen komen die zich echt verdiepen in kinderen en met een heldere blik de werkelijkheid onderzoeken. Kortom, het gaat om waarheidsvinding.
De vraag is nu wat de Eerste Kamer gaat beslissen.
De Tweede Kamer heeft de wet aangenomen op 17 december 2020. Dat was op dezelfde dag waarop de Parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag haar eindverslag Ongekend Onrecht aan de Tweede Kamer presenteerde. Het wetsvoorstel is aan de Eerste Kamer gezonden, en vervolgens naar de Raad van State die op verzoek van de voorzitter van de Eerste Kamer een zogenoemde voorlichting heeft gegeven over het wetsvoorstel, die openbaar is gemaakt op 24 november 2021.

Daarin staat onder meer:
“Hierna brengt de Afdeling advisering van de Raad van State in kaart welke risico’s op discriminatie en ongelijke behandeling zich bij geautomatiseerde gegevensanalyse door samenwerkingsverbanden in het kader van de WGS in algemene zin kunnen voordoen”.  Dan volgt een aantal fasen in het proces van gegevensverwerking door samenwerkingsverbanden en het benoemen van risico’s op discriminatie en ongelijke behandeling.
Zie: Samenvatting voorlichting over wet gegevensverwerking door same­werkingsverbanden, Raad van State, 24 november 2021: www.raadvanstate.nl/@127613/voorlichting-wet-gegevensverwerking/
Voorlichting met betrekking tot het wetsvoorstel Wet gegevensverwerking door samenwerkingsverbanden, Raad van State, 24 november 2021: www.raadvanstate.nl/@126518/w16-21-0223-ii-vo/

Petitie

Momenteel loopt de petitie Stop de Wet gegevensverwerking door samenwerkingsverbanden. De petitie eindigt op 11 februari 2022: https://petities.nl/petitions/stop-de-wet-gegevensverwerking-door-samenwerkingsverbanden?

Autoriteit Persoonsgegevens

De voorzitter van de Autoriteit Persoonsgegevens, Aleid Wolfsen, heeft op 9 november 2021 een brief van 32 pagina’s gestuurd naar de Eerste Kamer met advies over het gewijzigd voorstel voor de Wet gegevensverwerking door samenwerkingsverbanden. De brief eindigt met de vraag ‘Kan misbruik van persoonsgegevens voldoende worden tegengegaan’, en concludeert vervolgens: “Kort samengevat bevat het voorstel onvoldoende waarborgen tegen het risico van misbruik omdat de inmengingen op het recht op bescherming van persoonsgegevens beter moeten worden afgebakend en op genoemde onderdelen preciezer in de wet moeten worden  omschreven”.
Downloaden brief: www.autoriteitpersoonsgegevens.nl/sites/default/files/atoms/files/advies_ap_gewijzigd_voorstel_wgs.pdf

Wet gegevensverwerking door samenwerkingsverbanden, Eerste Kamer: www.eerstekamer.nl/wetsvoorstel/35447_wet_gegevensverwerking_door

Dossier Wet gegevensverwerking door samenwerkingsverbanden: www.tweedekamer.nl/kamerstukken/wetsvoorstellen/detail?cfg=wetsvoorsteldetails&qry=wetsvoorstel%3A35447

Afbeelding bovenaan is van Gerd Altmann