Drone-piloten die in opdracht doelgericht moorden. Immigranten zonder papieren die werken op de bloederige vloer van industriële slachthuizen. Bewakers die patrouilleren op afdelingen van de gewelddadigste gevangenissen waar misbruik aan de orde van de dag is in de VS. Deze mensen doen het ‘vuile werk’. Dat is werk dat de maatschappij als essentieel beschouwt, maar moreel verwerpelijk vindt.
Eyal Press schreef er een indringend boek over: Dirty work – Essential jobs and the hidden toll of inequality in America. Het is een onderzoek naar het fenomeen vuil werk, naar de moreel dubbelzinnige taken die met onze stilzwijgende toestemming worden uitgevoerd.
Press is een Amerikaanse auteur en journalist en schrijft voor o.m. The New Yorker. Hij heeft een aantal prijzen gewonnen waaronder de James Aronson Award for Social Justice Journalism. Eerder schreef hij de boeken Beautiful souls en Absolute convictions.

“De druk was vreselijk”

Press begint zijn boek met het verhaal van de Amerikaanse socioloog Everett Hughes (geb.1897) die kort na de Tweede Wereldoorlog Duitsland bezocht en daar een aantal professionals ontmoette die weliswaar het nazisme afkeurden, maar ook stilletjes opmerkten dat er een ‘joods probleem’ was dat gewoon in aanraking was gekomen met de verkeerde oplossing.
In zijn dagboek dat hij in Frankfurt bijhield, beschreef Hughes hoe hij omging met ‘iberale intellectuelen’ die wat algemene ideeën, houding en levensstijl betreft afkomstig konden zijn uit elk westers land. Het bezoek dat hij bracht aan de architect was in dit opzicht typerend. Ze zaten in een groot atelier vol tekeningen, dronken thee en praatten over wetenschap, kunst, theater. “Konden de intelligente mensen van alle landen elkaar maar ontmoeten”, merkte een Duitse lerares op. Op een bepaald moment tijdens de avond, nadat de lerares had geklaagd over de slechte manieren van sommige Amerikaanse soldaten die zij in Frankfurt – dat nog steeds onder Amerikaans bewind stond – had ontmoet, besloot Hughes een delicater onderwerp aan te snijden. Was zij op de hoogte, vroeg hij, van de manier waarop veel Duitse soldaten zich tijdens de oorlog hadden gedragen?
“Ik schaam me voor mijn volk als ik eraan denk”, zei de architect,“maar we wisten er niets van. We hebben dat allemaal pas later vernomen. En je moet niet vergeten onder welke druk we stonden; we moesten ons aansluiten bij de partij, we moesten onze mond houden en doen wat ons gezegd werd. De druk was vreselijk”.

De zaak vuil werk

Eenmaal thuis, dacht Hughes terug aan het gesprek en het idee kwam bij hem op dat de nazi’s mogelijk hun gang hebben kunnen gaan vanwege een ‘onbewust mandaat’ van de Duitse samenleving. Hiervan uitgaand bouwt Press een zaak op en begint hij met verzamelen van bewijzen ter ondersteuning van zijn argumenten voor ‘de zaak vuil werk’, mogelijk gemaakt met ons hedendaags mandaat.
Het betreft hier niet het vuil makende werk van monteurs en vuilnismannen, maar dat van drone-operators, vleesverpakkers en gevangenispersoneel. Al deze mensen werden tijdens de Covid-pandemie beschouwd als ‘essentiële werknemers’ zij het laagbetaald en vaak zonder ziektekostenvergoedingen, betaald verlof en bescherming tegen het virus.

In het geval van slachthuismedewerkers – overwegend behorend tot een etnische minderheid en vaak illegaal in het land – werden de fabrieken waar zij werkten “bevolen open te blijven, zelfs toen tientallen arbeiders stierven en tienduizenden ziek werden”. Slachtinrichtingen, gevangenissen en drone-trainingskampen worden weggestopt in overwegend arme regio’s waar hoofdzakelijk minderheden wonen, om te voorkomen dat ze het geweten van bevoorrechte mensen zouden bezwaren. De meeste van hen zouden natuurlijk liever iets anders doen. De gevangenbewaarders van wie Press een profiel schetst, zijn bijvoorbeeld geneigd om hun eigen geweten te sussen met drugs en alcohol. Het aantal zelfmoorden onder hen is veel hoger dan van de rest van de bevolking.

Al dat vuile werk, aldus Press is mogelijk door ‘passieve democraten’ die er geen enkel probleem mee hebben onwetend te blijven van de onaangename details van het werk dat in hun naam wordt gedaan. Press sluit zijn boek veelzeggend af met een ceremonie in een veteranenziekenhuis waar soldaten hun ‘morele overtredingen’ opbiechten terwijl burgers toegeven: “Wij delen de verantwoordelijkheid met u”.

Passage uit Dirty work

Sinds de publicatie van Hughes’ essay, lijkt de passiviteit van Amerikanen alleen maar toegenomen. Bij recente presidentsverkiezingen hebben tientallen miljoenen kiezers niet de moeite genomen gebruik te maken van een recht waarvoor voorgaande generaties hebben gevochten en zijn gestorven. Dankzij technologie is informatie voor gewone mensen nog nooit zo gemakkelijk toegankelijk geweest. Het is ook nog nooit zo gemakkelijk geweest om je blik af te wenden door te klikken op een andere link als er iets verontrustends opduikt. Wie heeft in een cultuur van afleiding en afnemende aandacht het geduld om zich door verontrustende onthullingen heen te worstelen, waardoor men zich op de een of andere manier betrokken zou kunnen voelen?
Of om tijdens het surfen op internet lang genoeg te lijden aan gewetenswroeging om zich de volgende dag de ervaring nog te kunnen herinneren? Studies onder hoogopgeleiden hebben aangetoond dat de empathie de laatste jaren is afgenomen. Naast de wil om te weten, lijkt ook de wil om zich voor te stellen hoe het is om in de schoenen van iemand anders te staan, af te nemen.

Eyal Press biedt in zijn boek een paradigmaverschuivende kijk op het morele landschap van het hedendaagse Amerika. Hij doet dat aan de hand van verhalen van mensen die ’moreel verwerpelijk werk verrichten’. Press laat zien dat wij in onze maatschappij in toenemende mate ons afschermen van en afstand nemen tot een reeks moreel twijfelachtige activiteiten die andere, minder bevoorrechte mensen in onze naam uitvoeren.

Dirty Work – Essential Jobs and the Hidden Toll of Inequality in America, door Eyal Press, uitgeverij Macmillan, 2021: https://us.macmillan.com/books/9780374140182
https://www.kirkusreviews.com/book-reviews/eyal-press/dirty-work-press/