Kan een buitenlands model de lokale journalistiek in Nederland versterken?

Hoe kunnen we de regionale en lokale journalistiek versterken? Daarover werd gediscussieerd op het congres De regio vecht terug dat plaatsvond op 22 mei 2019.
Jolande van de Beld deed er verslag van voor het Stimuleringsfonds voor de journalistiek (SVDJ). Uitgenodigd waren buitenlandse sprekers, onder wie journalist Matthew Barraclough die vertelde dat de BBC journalisten in Britse districten detacheert met de opdracht: bewaak de lokale democratie. Ze staan de lokale en regionale redacties bij en vullen gaten op in de redacties op. Dit initiatief, The Local News Partnerships (LNP) geheten, heeft ook in Nederland de belangstelling.

Barraclough begint zijn toespraak met: It’s not our fault, but maybe we can do more to be a better neighbour. Hij bedoelt dat te weinig mensen willen betalen voor journalistiek. Op internet is immers alles gratis.
Van de Beld: “Met name in de regio is door teruglopende abonnementsomzet een tekort ontstaan aan wat Barraclough ‘human resource’ noemt, ‘real reporters’. Meer dan eens verweten noodlijdende lokale kranten de BBC de veroorzaker te zijn van hun ellende. De BBC wordt immers gefinancierd met kijk- en luistergeld: een verplichte bijdrage voor iedere Brit met een radio of tv.

Barraclough benadrukt: de BBC voelt zich niet verantwoordelijk voor de erbarmelijke staat van de regiojournalistiek – vergeet niet dat de teruglopende advertentie-inkomsten ook een grote rol spelen. Maar feit blijft: de BBC heeft geld. En dus realiseerde Barraclough zich dat ze alsnog wel een helpende hand konden bieden aan ‘de buren’.

NOS is niet de BBC

Kort gezegd komt het BBC-model erop neer dat de omroep verslaggevers inhuurt die vervolgens in de regio aan de slag gaan. De BBC betaalt hun aanstelling. Volgens Barraclough sloot de omroep sinds de start van het project in 2017 al 144 contracten met verslaggevers af (dat moeten er 150 worden), voor een bedrag van omgerekend 8 miljoen euro. De verhalen die deze ‘local democracy reporters’ maken, komen in een database die vergelijkbaar is met die van persbureaus zoals AP en Reuters. Met als verschil dat het complete artikelen zijn, geen persberichten.
De verhalen kunnen vervolgens worden gebruikt door alle lokale en regionale media die zijn aangesloten bij de samenwerking. Op dit moment zijn er meer dan honderd organisaties met in totaal meer dan 950 media die meedoen (naast uiteraard de BBC zelf).

Barraclough ziet vele voordelen van het BBC-model. Allereerst dat er überhaupt weer journalisten zijn die de ‘councils’ (districtsraden) controleren. Daarnaast bereiken verhalen meer mensen doordat ze door verschillende media kunnen worden gebruikt. En dat kan weer tot meer impact leiden”.

De vraag is of het  BBC-model geschikt is voor de Nederlandse journalistiek? Dat is niet zo vanzelfsprekend, bleek uit de reacties van de zaal. Niet iedereen wil dat de NOS de rol van de BBC krijgt. De autonomie van regionale media is belangrijk. Met het principe ‘wie betaalt, bepaalt’ in het achterhoofd lijken regionale redacties een beetje huiverig te zijn om te werken met een journalist die zijn geld krijgt van een andere mediaorganisatie.

Het Deense model

Er werd nog een ander model gepresenteerd op het congres: het Deense model, een boeiend voorbeeld van de rol die de overheid kan spelen binnen de journalistiek. In Denemarken draagt de overheid tot 30 procent bij aan de kosten van private mediaorganisaties. In 2018 kwam dit neer op 55 miljoen euro. Dit staat los van de financiering van de publieke omroep.
Het Deense model heeft zijn oorsprong in de achttiende eeuw. In eerste instantie was de financiële steun van de overheid bedoeld om druk en distributie van krantenbedrijven te bekostigen. Het geld wordt opgebracht door iedereen, via belastingen. De gedachte hierachter was dat kranten een rol spelen in het versterken van de democratie en dat elke burger in staat moet zijn een krant te kopen. De krant werd gezien als publiek goed, voor iedereen bereikbaar en betaalbaar, en dus ook publiek gesteund.
Het Deense model blijkt niet zaligmakend. Algemeen secretaris Thomas Bruning van de Nederlandse Vereniging van Journalisten suggereerde dan ook een eigen model voor Nederland te ontwerpen.

Lees de verslagen:
Gaat het ‘BBC-model’ de lokale journalistiek redden? door Jolande van de Beld, Stimuleringsfond voor de jounalistiek, 23 mei 2019: https://www.svdj.nl/nieuws/bbc-model-lokale-journalistiek/

Waarom de Deense overheid kranten steunt met belastinggeld door Jolande van de Beld, Stimuleringsfond voor de journalistiek, 23 mei 2019: https://www.svdj.nl/nieuws/deense-model-regio-vecht-terug/

Congres De regio vecht terug: https://regiovechtterug.nl/

De lokale omroep is overal, maar zit in de verdrukking, door Piet Bakker, Stimuleringsfonds voor de journalistiek, 22 mei 2019: https://www.svdj.nl/nieuws/de-lokale-omroep-is-overal-maar-zit-wel-in-de-verdrukking/

Foto boven aan is van Harpenz

U P D A T E

Welk model voldoet voor staatssteun aan journalistiek?, door Dolf Rogmans, Villamedia, 24 mei 2019: www.villamedia.nl